سخنرانی مکتوب حجت الاسلام رفیعی -گناه تهمت و بهتان
• کانال ایتا شیعه کوئست: @shiaquest_net

قال الله تبارک و تعالی : وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا (احزاب 58)
و کسانی که مردان و زنان مؤمن را (با متهم کردن) به اعمالی که انجام نداده اند، می آزارند، بی تردید بهتان و گناهی آشکار به دست آورده اند.

مقدمه
آیه مذكور، پیام اجتماعی و رفتار بسیار مهمی دارد: تهمت زدن به دیگران ممنوع است!
کلمه بهتان به معنای دهشت و تحیر و سرگشتگی است؛ چون کسی که به او بهتان می زنند سرگشته می شود و با خود می گوید: این چه حرفی است؟ من که کاری نکردم!
کلمه تهمت به معنای فساد و ایجاد باطل است. کلمه افترا هم به این معناست، یعنی خلق باطل.
سه واژه بهتان و افترا و تهمت، یک معنا دارد: نسبت دادن کاری به کسی که انجامش نداده.

پیامدهای آزار مؤمن
آزار رساندن به مؤمن، گناه بسیار بزرگی است و آثار منفی فراوانی دارد؛ دیوار اعتماد فرو می ریزد و موجب ده ها گناه دیگر می شود. مهم ترین پیامدهای آزار مؤمن عبارت است از :

1- جنگ با خدا
آزار مؤمن، جنگ با خداست. خود خداوند فرموده است: لأذن يحرب مِنِّي مَنْ آذَى عَبْدِيَ الْمُؤْمِنَ (الکافی، ج 2، ص 350)
هرکه بنده مؤمنم را آزار دهد باید اعلام جنگ با من کند.
خدا می گوید هرکه مؤمنی را اذیت کند به جنگ با من آمده؛ چرا؟ چون مؤمن محبوب خداست، چون قلب مؤمن، عرش رحمان است.

2- مقابله با دوستان خدا
یکی از ابعاد آزار مؤمن، دشمنی و مقابله با دوستان خداست که همان پیروان مکتب اهل بیت علیهم السلام هستند. امام صادق علیه السلام فرمود: روز قیامت منادی ندا می دهد: کجایند آنان که مانع دوستانم می شدند؟ گروهی برمی خیزند که صورت هایشان گوشت ندارد، فقط استخوان است. دوباره ندا می آید
هَؤُلَاءِ الَّذِينَ آذَوُا الْمُؤْمِنِينَ وَ نَصَبُوا لَهُمْ وَ عَانَدُوهُمْ وَ عَنَّفُوهُمْ فِي دِينِهِمْ »؛
اینان کسانی هستند که مؤمنان را آزار دادند و در برابرشان ایستادند و با آنان دشمنی کردند و آن ها را در دینشان اجبار کردند. سپس از طرف خدا دستور می آید که این گروه را به دوزخ ببرند. (الکافی، ج 2، ص351)

3-گناه نابخشودنی
گناه آزار مؤمن آن قدر سنگین استکه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: مَن أحزَنَ مُؤمِنا ثُمَّ أعطاهُ الدُّنیا لَم یَکُن ذلِکَ کَفّارَتَهُ ، ولَم یُؤجَر عَلَیهِ (بحار الانوار، ج 72، ص 150)
هرکس مؤمنی را اندوهگین سازد سپس دنیا را به او ببخشد، این کار کفاره اش نخواهد بود و پاداشی هم بر این کار نخواهد داشت.
همه دنیا جبران یک دل شکستن نمی شود.

4- گريزشيطان
هرکس از ولایت خدا دور شد شیطان جذبش می کند اما روایت می گوید: کسی که به دیگران تهمت می زند و از خدا دور می شود دیگر شیطان هم قبولش نمی کند.
قَالَ أَبُو عَبْدِاللَّهِ عليه السلام: مَنْ رَوى عَلى مُؤمِنٍ رِوايَةً يُريدُ بِهَا شَيْنَهُ وَ هَدْمَ مُرُوءَتِهِ لِيَسْقُطَ مِنْ أَعْيُنِ النَّاسِ أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ وَلايَتِهِ إِلى وَلايَةِ الشَّيْطانِ فَلا يَقْبَلُهُ الشَّيْطانُ»؛ امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس مطلبی برضد مؤمنی نقل کند و قصدش ایرادگیری از او و ریختن آبرویش باشد تا او را از چشم مردم بیندازد، خداوند او را از ولایت خود به سوی ولایت شیطان می راند؛ اما شیطان هم او را نمی پذیرد. (الکافی، ج 2، ص 308)

گناه اتهام به بی گناهان
تهمت زدن به انسان بی گناه، از بزرگ ترین گناهان است: الْبُهْتَانُ عَلَی الْبَرِی ءِ أَثْقَلُ مِنَ الْجِبَالِ الرَّاسِیَاتِ» (الأمالی للصدوق، ص 245)
بهتان زدن به بی گناه، سنگین تر از کوه های استوار است.

و بدتر از آن این است که انسان کار خطا یا گناهی بکند و آن را به گردن کسی بیندازد که هیچ دخالتی در آن کار نداشته است.
قرآن می فرماید:
وَمَنْ يَكْسِبْ خَطِيئَةً أَوْ إِثْمًا ثُمَّ يَرْمِ بِهِ بَرِيئًا فَقَدِ احْتَمَلَ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُبِينًا (نساء، 112)
و هرکس مرتکب خطا یا گناهی شود سپس آن را به پاک دامن بی گناهی نسبت دهد، بی تردید بهتان و گناهی آشکار بر دوش گرفته است.

مرحوم طبرسی داستان این آیه را در مجمع البیان آورده است: سه برادر دزد به نام های بشر و بشیر و مبشر در مدینه زندگی می کردند. این ها شبی به خانه ای دست برد زدند. شخصی متوجه موضوع شد و آمد به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم خبر داد. اما برادران دزد، گناه سرقت را به گردن شخص دیگری انداختند و گفتند: او سرقت کرد.

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم همه شان را خواست. این ها سه تا بودند و آن شخص یک نفر تنها. او مدام می گفت: یا رسول الله! این ها دروغ می گویند، من سارق نیستم. اما پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که وظیفه نداشت همه جا از علم غیبش استفاده کند. حرفش را نمی پذیرفت؛ چون سه نفریک ادعا داشتند و یک نفر، یک ادعا. در همین شرایط آیات 105 به بعد سورہ نساء نازل شد و از این شخص بی گناه حمایت کرد.( مجمع البیان، ج 3، ص 160) خدا برای دفاع از بی گناه آیه فرستاد و فرمود که اگر کسی خطا کند و به گردن دیگری بیندازد، این کار بهتان و گناه است.

گناه اتهام به شخصیت ها
برخی مردم به بزرگان و مراجع و شخصیت های معروف تهمت می زنند، در حالی که تهمت و بهتان زدن به این افراد، از بدترین انواع ظلم است. حضرت على علیه السلام فرمود: مِنْ أَفْحَشُ الظُّلْمِ ظَلَمَ الْكِرَامِ »؛ (عيون الحكم، ح 8633) از نارواترین ستمها، ستم به انسان های گرامی است.

ظلم و اذیت بد است ولی ظلم واذیت به آدم های باکرامت و باشخصیت بدتر است. معمولا انسان های تهمت زننده سراغ آدم های باشخصیت می روند و می گویند: باید شخصیت این را خراب کنیم.

این تذکر را هم بدهم: گاهی سوء ظن و بدگمانی هم به کمک تهمت می آید؛ یعنی آدم صحنه یا اتفاقی را می بیند و به همان دیده خود اعتماد می کند، در حالی که شاید دلیل و مطلبی پشت ماجرا نهفته باشد.

1- داستان اتهام به حضرت موسی علیه السلام
قارون، از بستگان نزدیک حضرت موسی علیه السلام بود؛ برخی گفته اند:پسرخاله حضرت موسی علیه السلام بود. به آیات تورات هم تسلط داشت، اما فردی گمراه بود. او خیلی تلاش کرد حضرت موسی علیه السلام را زمین بزند. سرانجام زن فاحشه بدکارهای را با پول هنگفت تطمیع کرد که بیاید در میان سخنرانی حضرت موسی علیه السلام برخیزد و به او تهمت زنا بزند.

زن بدکاره آمد و میان جمعیت حضور یافت اما با این که زن سالمی نبود. در یک لحظه به دلش افتاد که چرا به ولی خدا تهمت بزنم؟ در نهایت برخاست و فریاد زد: جناب موسی! قارون به من پول داد که این طور بگویم؛ ولی من این تهمت را نمی زنم.

همین دفاع از حضرت موسی علیه السلام باعث رستگاری آن زن شد. حضرت موسی علیه السلام نیز قارون را نفرین کرد. نوشته اند: آن نفرینی که موجب شد قارون در زمین فرو برود در همین ماجرا بود. (تفسیر نمونه، ج 16، ص 166) با این که خیلی قارون حضرت موسی علیه السلام را اذیت کرده بود اما در این جا بود که دل حضرت موسی علیه السلام شکست و خدا به او فرمود: می توانی به زمین فرمان دهی او را بگیرد. قرآن می فرماید: زمین قارون و ثروتش را در خود فرو برد: فَخَسَفْنَا بِهِ وَبِدَارِهِ الْأَرْضَ (قصص، 81)
پس او و خانه اش را در زمین فرو بردیم .

2- فرجام تهمت زدن به امام حسين علیه السلام
امام حسین علیه السلام صبح عاشورا پشت خیمه ها را گودال کنده و آتش روشن کرده بود تا دشمن نتواند از پشت سر حمله کند. عبدالله بن حوزه از سربازان سپاه عمرسعد جلو آمد و به حضرت گفت: أَبْشِرْ بِالنَّارِ »
مژده ات باد به آتش!

منظورش این بود که ما تو را می کشیم و آتش جهنم در انتظار توست. در این جا قلب اباعبدالله علیه السلام به درد آمد و فرمود: «اَللَّهُمَّ حُزَّهُ إِلَى اَلنَّارِهِ»
خدایا! او را به سوی آتش برگیر. عبدالله بن حوزه با شنیدن پاسخ حضرت خواست حمله کند که ناگهان پایش به رکاب اسب گیر کرد و به زمین افتاد و بی درنگ به درک واصل شد (وقعة الطف، ص 220)

3-فرجام تهمت زدن به امام جواد علیه السلام
محمد بن سنان می گوید: به محضر امام هادی علیه السلام شرفیاب شدم. به من فرمود: ای محمد! آیا اتفاق تازه ای برای آل فرج (خاندانی از طرفداران و کارمندان عالی رتبه دربار بنی عباس) رخ داده است؟ گفتم: عمر بن فرج،حاکم مدینه،) مرد. فرمود: الحمد لله ! من تا 26 مرتبه شمردم که حضرت «الحمد لله» گفت.

پس گفتم: ای آقای من! اگر می دانستم این خبر شما را شاد می کند، با پای برهنه می دویدم و نزدتان می آمدم. فرمود: ای محمد! مگر نمی دانی که او لعنه الله - به پدرم امام جواد علیه السلام چه گفته بود؟ گفتم: نه. فرمود: درباره موضوعی با پدرم گفت وگو می کرد درگیری لفظی داشت که ناگهان گفت: به نظرم تو مست هستی! پدرم گفت: بارخدایا! اگر می دانی که من امروز تا شب برای تو روزه دار بودم، به او طعم غارت مال و خواری اسیری بچشان.

به خدا سوگند، چند روزی نگذشت که مالش را غارت کردند و هرچه داشت بردند. خودش را نیز اسیر کردند و هم اکنون مرد. خدایش نیامرزد! خدای عزوجل از او انتقام کشید؛ و همیشه خدا انتقام دوستانش را از دشمنانش میکشد (الکافی، ج 1، ص 496)

تهمت زنی، نشانه فسق
فاسق یعنی کسی که در گناه کردن بی باک است و ملاحظه نمی کند. مثلا برخی نمی توانند روزه بگیرند ولی ملاحظه می کنند و جلوی دیگران غذانمی خورند؛ اما آدم فاسق در ماه رمضان در خیابان غذا می خورد و آب می نوشد. این کار فسق و حرمت شکنی است.

رسول خدا فرمود: فاسق چهار علامت دارد؛ هر که این چهار علامت را داشت فاسق است: أمّا عَلامَهُ الفاسِقِ فَأَربَعَهٌ: اللَّهوُ، وَاللَّغوُ، وَالعُدوانُ، وَالبُهتانُ» (بحار الانوار، ج 1، ص 122)

اما نشانه های فاسق چهارتاست: 1- کارهای لهو، 2 - سخنان بیهوده ، 3- دشمنی، 4- تهمت زنی.

فرجام توهین به امام هادی علیه السلام
پیام آیه 58 سوره احزاب این است که دیگران را مورد تحقیر و توهین و آزار و اذیت قرار ندهید. امام هادی علیه السلام بیش از نیمی از عمرش را در سامرا تحت نظر بود. روزی متوکل خبیث برای این که امام را تحقیر کند، دستور داد تمام فرماندهان و سران بر مرکب بنشینند و امام هادی علیه السلام را پیاده بیاورند. امام هادی علیه السلام را با حالت تحقیرآمیزی آوردند. بعد هم اجازه ندادند وارد کاخ شود و مدتی ایشان را در دهلیز یعنی ورودی کاخ نگه داشتند.

امام علیه السلام که به شدت عرق کرده و خسته شده بود ناگهان این آیه از سوره هود را خواند که حضرت صالح علیه السلام به قوم خود فرمود: تَمَتَّعُوا فِي دَارِكُمْ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ ذَلِكَ وَعْدٌ غَيْرُ مَكْذُوبٍ (هود، 65)
سه روز (فرصت دارید که) در خانه هایتان از زندگی برخوردار باشید. این وعده ای بی دروغ است.

راوی حدیث که از نیروهای متوکل است می گوید: من نفهمیدم چرا امام هادی علیه السلام در آن حالت این آیه را خواند.

آیه یادشده، درباره شتر حضرت صالح علیه السلام است که وقتی این حیوان را کشتند حضرت صالح علیه السلام فرمود: سه روز دیگرعذاب می آید. بروید در خانه هایتان بنشینید که سه روز دیگر همه از بین می روید. این قضای حتمی الهی است و هیچ جای انکار ندارد. بعد از سه روز عذاب آمد و قوم صالح علیه السلام را از بین برد.

راوی می گوید: نزد یکی از شیعیان رفتم و قصه را تعریف کردم. آن شخص گفت: خودت شنیدی که امام این آیه را خواند؟ گفتم: آری. گفت: برو و فورة حساب و کتاب هایت را انجام بده و خودت را از دستگاه متوکل جدا کن. گفتم: چرا؟ گفت: سه روز دیگر متوکل به درک واصل می شود. گفتم: از کجا فهمیدی؟ گفت: از آیه ای که آقایم خواند.
دقيقا سه روز بعد متوکل خبیث به درک واصل شد (بحارالانوار، ج 50، ص 193)