سخنرانی مکتوب-هدایتگری امام هادی علیه السلام
کانال ایتا شیعه کوئست: @shiaquest_net
حجت الاسلام رفیعی
بسم الله الرحمن الرحیم
سالروز شهادت دهمین امام همام ابوالحسن امام هادی علیه السلام رو تسلیت عرض می کنیم ان شاالله خداوند توفیق بده از نزدیک سامرا کنار قبر خودشون فرزندشون و قبوری که در اونجا هست از نزدیک ان شاالله زیارت کنیم.
امام هادی علیه السلام هشت ساله به امامت رسیدن سی و چهار سالم دوران امامت شون بود لذا در سن چهل و دو سالگی به شهادت رسیدند و نیمی از عمرشون رو تقریبا همون طور که معروف هست می دونید در شهر سامرا بودند که بعد هم در همون جا در منزل خودشون به خاک سپرده شد.
ایشون برادری دارن که در قم مدفونه موسی مبرقع معروف فرزند امام جواد علیه السلام که سادات برقعی از نسل ایشونن البته این شخصیت هم شخصیت بارزی بوده مورد احترام امام بوده از امام کوچیک تر بوده ولی مورد احترام امام بودهو ایشون همون طور که می دانید مادرشون خانمیست به نام سمانه با سین، سمانه مغربیه زن بسیار مومن متدین خود امام هادی فرمودند هی عارفه بحقی و هی من اهل الجنه این زن از زن های عارفه به امامت و اهل بهشت
ان اسمها سمانه وانها امه عارفه بحقی و هی من الجنه لا یقربها الشیطان
بعد فرمودند شیطان در او نفوذ نداره خب شیطان رو کسی نفوذ نداشته باشه یعنی جزو آدم های ویژه است
چون شیطان رو همه نفوذ داره غیر از معصومین و غیر از ائمه قرآن می فرماید مگر کسی جزو عباد مخلص باشه شیطان حریفش نمی شه این تعبیر عجیبیست از امام هادی علیه السلام راجع به مادرشون که سمانه مغربیه است و همسر امام جواد علیه السلام
خب یکی از نقش های امام تو جامعه هدایته، شما اگر همین زیارت جامعه کبیره رو ببینید پنج تا سلام اولشه دیگه السَّلامُ عَلَيْكُمْ يَا أَهْلَ بَيْتِ النُّبُوَّةِ
بعد میگیم السّلامُ على أئمّةِ الهُدى، و مَصابيحِ الدُّجى این سلام دومش
بعد می گیم السَّلامُ عَلَىٰ مَحالِّ مَعْرِفَةِ اللّٰهِ سومین سلام السَّلامُ عَلَى الدُّعاةِ إِلَى اللّٰهِ السَّلامُ عَلَى الْأَئِمَّةِ الدُّعاةِ، وَالْقادَةِ الْهُداةِ پنج تا سلام دیگه هر کدومش هم چند بنده یکیش اینه سلام بر ائمه ای که هدایت می کنن
مردم درقرآن کریم سوره انبیاء ایه73 هم وقتی می خواد از انبیا بنی اسرائیل تعریف کنه می فرماید وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِمْ ما این ها رو پیشوا قرار دادیم که مردم رو هدایت کنند
پس امام یکی از نقش های مهمش چیه؟ هدایت حالا ایشون اسمش امام هادی است ولی همه ی ائمه ما هادی هستند چرا چون وقتی به امیرالمومنین می خواهیم سلام بدیم می گیم السلام علیک یا ابا الائمه الهادین المهدیین علی جان سلام بر شما که پدر هادی ها و مهدی ها هستی پس همه ائمه هم هادی ان هم مهدی یعنی مهدی ان یعنی هدایت شده هادی ان یعنی هدایت کننده
خب به همین دلیل هم حضرت زهرا سلام الله علیها تو مسجد وقتی خطبه خواند به اون کسانی که اومده بودن و جانشینی پیغمبر رو ادعا می کردند همین رو فرمود فرمودند کسی که هدایت شده می تونه هدایت بکنه من این آیه 35سوره یونس رو حضرت زهرا خوند أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ آیا کسی که هدایت شده باید ازش پیروی کنیم یه کسی که خودش نیاز به هدایت داره؟
الان شما اگر مثلا بخواید رانندگی یاد بگیرید یه آدم ناشی که که خودش بلد نیست یادش نمیده می گه این آقا مثلا فرض کنید که تو این آژانس تو این مجموعه راننده با سابقه ایست لذا پول می دید بغل دست شما می نشینه به شما می گه این طوری رانندگی کنید
کسی که راننده شده می تونه شما رو راننده کنه کسی که معلمه می تونه دانش آموزا بهش چیز یاد بده کسی که استاده می تونه یه شاگرد رو تعلیم بده کسی هم که هدایت شده می تونه هدایت کنه این آیه قرآن است أَفَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لَا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدَىٰ ۖ سه بار تو این آیه کلمه هدایت بود
عوامل هدایت:
یکم: خداست: يُضِلُّ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ (نحل 93)
دوم: پیغمبر وَإِنَّكَ لَتَهْدِي إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ
سوم:قرآن
چهارم:اهلبیت: و یکی از عوامل مهم هدایت ائمه علیهم السلام هست
خب خوب دقت کنید این بحث رو امروز امام به چی هدایت می کنه هدایت رو کجا می گن جایی که آدم اشتباه داره میره، بنده اگه دارم می گم خیابون رو درست می رم آدرسی رو درست می رم که هدایت نمی خوام دارم مسیر خودمو می رم وقتی عده ای اشکال پیدا کنن شما ببینید مثلا یک ماشینی داره اشتباه می ره شما مسافری بلدی اینجا ،می گه آقای راننده ببین این مسیر نیست غلط داری میری یا سرعت مجاز رو رد می کنه که آقا اینجا این تابلوهایی که زده باید سرعت پایین بیاد
گاهی جامعه دچار مشکل اعتقادی است پس امام هدایتگر اعتقادی می شه یعنی عقیده یه عده ای خراب می شه امام تذکر می ده اینا رو می شمرم بعد برمی گردم توضیح می دم
گاهی انحراف انحراف اخلاقی است یه کسی نه مشکل اعتقادی نداره از نظر اخلاقی عیبی توش هست امام هدایت می کنه اون رو از نظر اخلاقی که آقا این کارت درست نیست پس انحراف گاهی اعتقادیست گاهی اخلاقیست
گاهی اقتصادیه یه کسی توی کار اقتصادی وارد شه داره اشتباه می کنه گاهی تو احکام وضو نمازش اشکال داره امام هدایتگر تو مباحث اعتقادی تو مباحث اخلاقی تو مباحث اجتماعی تو مباحث خانوادگی تو مباحث اقتصادی هادی یعنی همین
حضرت عبدالعظیم حسنی که ایشون از اصحاب خاص امام هادی است امام هادی تعداد زیادی شاگرد داشتن که بعضیشون هم ایرانیان بعضیاشونم ایران دفنن مثلا علی بن ابراهیم که در قم دفنه علی بن ابراهیم قمی است معروفه دیگه ایشون از شاگردای امام هادی است
فضل بن شاذان که در نیشابوره از شاگردان امام هادی است علی بن مهزیار که در اهوازه از شاگردان امام هادی است احمد بن اسحاق اشعری قمی که در کرمانشاه سرپل ذهابه این از شاگردان امام هادی است
یکی از اون شاگردان مبرز و به نام ایشون همین حضرت عبدالعظیم حسنی است و ایشون کسیه که امام هادی علیه السلام او رو تشویق کرده امام هادى عليه السلام : مَرحَبا بِكَ يا أبَاالقاسِمِ أنتَ وَلِيُّنا حَقا ( بحار الأنوار ، ج 69 ، ص 2 .)این آدم با این کلاسش آدم با کلاسی بالاخره درس خونده است تحصیل کرده است از امام هادی بزرگ تره بالاخره نه نسل چهارم امام حسن مجتبی است شخصیت مفسر محدث خطاط قرآن می نوشته با دست خودش می اومد قشنگ جلو امام هادی زانو می زد می گفت آقا ببین من عقیده ام درسته یا نه؟اگه انحرافی داره به من بگو من درستش کنم اشکال توش نباشه
خدا رحمت کنه آیت الله العظمی صافی رو ایشون یه کتابی داره یه وقتی خودشون برا من فرستادن بعد هم من ایشون رو دیدم فرمودند این کتاب رو توصیه کنید مردم بخونن اون کتاب اسمش هست حدیث عرضه دین همین گفتگوی حضرت عبدالعظیم حسنی با امام هادی رو ایشون چاپ کرده یه جلد منتشر هم کرده که وقتی اومد خدمت امام هادی گفت آقا من اجازه می دید برای شما بگم عقیده ام چیه وقتی یکی یکی گفت یک دو سه چهار اینا عقاید منه امام هادی هم فرمود والله این درسته بعد هم آقا براش دعا کرد فرمود «ثبتك اللّه بالقول الثابت في الحياة الدنيا و الآخرة؛ خداوند تو را با گفتار ثابت و استوار در دنيا و آخرت استوار و ثابت سازد».
خیلی مهمه ببینید ما یه انحراف داریم که تو قرآن بهش می گن ضیق ز ین آیه هم بلدید دیگه رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً ۚ إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ می دونستید این آیه مال ائمه است یعنی این دعا مال امامانه چون در سوره آل عمران می فرماید امامان البته اونجا نمی گه امامان می گه راسخون در علم بعد امام صادق فرمود راسخونه در علم ما هستیم اینا دعایی دارن دعاشون این رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا....
لذا این بحث رو امروز من مطرح می کنم خدمت شما برای اینکه بدونیم امام نقشش چرا ائمه الهدی هستن چرا امام هادیه
گفتم همه ی ائمه ما هادی ان همشون مهدی ان لذا امام حسین علیه السلام روایت داره فرمود الإمامُ الحسينُ عليه السلام : مِنّا اثنا عَشَرَ مَهديّاً ، أوّلُهُم أميرُ المؤمنينَ عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام ، و آخِرُهم التاسعُ مِن وُلدِي ....[كمال الدين : 317/3 .]
ما دوازده تامون چی هستیم مهدی هستیم هدایت شده ایم و هادی هستیم
خب حالا اینا رو یکی یکی با هم جلو بریم مواردی که امام هادی انحراف اعتقادی اخلاقی اقتصادی سیاسی اجتماعی حالا اگر هر چند تا رو برسیم تذکر دادن به افراد یکی از اون ها داستان جعفر بن قاسم هاشمی است جعفر بن قاسم هاشمی انحراف عقیده پیدا کرد واقفی شد واقفیه کسایی ان که معتقدند آخرین امام امام کاظمه دیگه امام رضا رو قبول ندارن.
البته الان واقفی نداریم اسماعیلی زیاد داریم الان یعنی زیاد داریم
یکی از این ها آقاییست به نام جعفر بن قاسم هاشمی می گن امام هادی منو دید فرمود تا کی تا تو خوابی بسه دیگه قاسم مارو قبول نداری اما لک تنتبه زمانش نرسیده بیدار بشی دست از این مذهب انحرافی برداری؟
من چند روز قبل یکی از زندان های رفته بودم سخنرانی در قم خب یه بندی هم هست البته من نرفتم اونجا پرسیدم گفتن اینجا منحرفان اعتقادی هستند خب بخشی از اینا همین که افراد اینطوری بودن دیگه که حالا اسمشون رو عرض نمی کنم ولی از اقشار مختلف زیاد نبود تعدادشون ولی همین تعداد کسایی که به هر حال انحراف عقیدتی خیلی باید جوونا رو دعا کرد انحراف عقیدتی از همه بدتره که آدم عقایدش خراب بشه مثل یه ریشه ی درخت خراب بشه یه وقت کسی عقیده اش رو می گه من خدا رو قبول دارم نماز رو قبول دارم ولی حالا من سستم نماز نمی خونم این راحت تره تا اون کسی بگه من اصلش رو قبول ندارم
این آقای جعفر بن قاسم می گه یه خورده دلم لرزید وقتی امام اینطوری به من گفت با تشر با تشر به من فرمود دیگه خجالت نمی کشی ول کن دیگه این عقیده رو ولی بازم می گه نپذیرفتم تا آمدم یه روز یه مهمانی ای بود ایشون می گه من دعوت داشتم امام هادی هم دعوت در اون مهمانی که ظاهرا خلیفه هم گرفته بوده یه دو سه تا جوون بودن خیلی شوخی های زشتی می کردن ناپسند نادرست شوخی تو اسلام اشکال نداره پیغمبر اکرم فرمود رسولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله : إنّي أمزَحُ ولا أقولُ إلّا حَقّا . [ شرح نهج البلاغة : 6/330. ] من خودم اهل مزاحم اهل شوخی ام و لا اقول الا صدقا و کسی رو سر کار نمی ذارم مسخره نمی کنم دست نمی ندازم
امام هادی به اینا فرمودند که آقایون جوونا احتیاط کنید بالاخره مواظب باشید این کارا خوب نیست یکیشون گفت آقا جوونیم دیگه حالا این الان حالا خود امام هادی هم جوان بوده الان این کارا رو نکنیم پس کی بکنیم الان سنمون اقتضا می کنه آقا یه نگاهی بهش کردم رفتم بیا جلو حالا این جعفر بن قاسم هم داره گوش می ده همینه که آقا بهش فرمودند که تو دست از این واقفی بودنت بردار آقا فرمودند نمی خواستم بهت بگم انک التموت بعد الثلاثه ایام تو سه روز بیشتر از عمرت باقی نمونده سه روز این جوونا یه مرتبه به هم ریخت و رفت
این جعفر بن قاسم می گه من تو دلم گفتم اگر این خبر درست در بیاد من از اون مذهبم دست برمی دارم اتفاقا سر سه روز همون جوان فوت کرد و این آقا از واقفی بودنش چی شد برگشت آره از این معجزه ای که از امام دیده بود به هر حال یکی از نقش های امام نقش هدایتی است
یه آقایی است به نام حمزه حمزه بن محمد طیار ایشونم می گه من در زمان امام باقر دچار انحراف عقیدتی شدم چون چند تا گروه تبلیغ می کردن وجود داشتن یکی از اون ها خوارج بودن خوارج اون زمان جون گرفته بودن بعد امیرالمومنین بوددیگه زمان امام باقر بهشون می گن حروریه
اینا کسایی بودن که خب خیلی سخت گیر بودن دیگه می گفتن اگر کسی یه گناه کبیره انجام بده کافر می شه خیلی سخته که یه گناه کبیره یه دروغ بگه یه زنا بکنه یه شراب بخوره
فرقه دوم مرجعه بودن مرجع نقطه مقابل اینا بودن اینا می گفتن دلت پاک باشه هرچی دلت بخواد گناه بکن مهم نیست که شما شراب بخور دلت پاک باشه حجاب نداشته باش دلت پاک باشه اینم یه فرقه بودن اینا سخت گیر اولی ها اینا آسان گیر
فرقه سوم قدریه بودن اینا می گفتن اصلا می دونید چیه ما مجبوریم خدا بخواد کسی کافر می شه نخواد مومن می شه هر چی خدا بر ما در نظر گرفته ما هیچ کاره ایم
فرقه چهارم: زیدیه یه فرقه هم تشکیل شده بود به نام زیدیه که زیدیه الان داریم دیگه الان آقایون یمن زیدی مذهبن زیدی هم کسایی بودن که دیگه بعد از امام یعنی فرزند امام سجاد زید رو امام می دونستن دیگه اصلا امامت امام باقر رو قبول نداشتند
این آقای حمزه بن محمد طیار می گه ما مثل اینکه شما یه جایی بری چیزی زیاد ریخته باشه شام نمی دونی چی بخوری گیر کردیم آقا اینا درست می گن اینا درست می گن اونا درست می گن می گه آخرش رفتم تو خونه در رو بستم گفتم مثلا ولش کن آقا مثلا دین رو می ذارم کنار یکی شده خوارج یکی شده مرجعه یکی شده زیدیه یکی شده قدریه می گه تو این فکر رو خدا نکنه انحراف عقیدتی برای آدم پیدا بشه
این داعش مشکل اصلیشون انحراف عقیدتیه دیگه عقیده خرابه که اینطور آدم می کشن دیدم در می زنن در رو باز کردم و دیدم یه کسی می گه عجب حاج جعفر بیا حاج جعفر یعنی امام باقر کارت داره چه کار داره آقا خودمون رو رسوندیم در خونه و سلام کردیم هیچی هم نگفته بودم آقا فرمودند لا الی الزیدیه و لا الی الحروریه و لا الی المرجئه ولا الی القدریه بل الینا الینا
نرو سراغ مرجعه که می گن دلت پاک باشه نرو سراغ حروریه خوارج که می گن یکی یه گناه کنه کافر می شه نرو سراغ قدریه که می گن ما مجبوریم نرو سراغ زیدیه که زید و امام می دونن الینا گفتم این یه معجزه است من که نگفته بودم مشکلم چیه من تو خودم بودم این می شه نقش امام هدایت گری
لذا بسیار این نکته مهمی است بحث امروز من اینه الامام یهدی امام هدایت گره امام به چی هدایت می کنه یک هدایت به خدا به توحید به قرآن به اعتقادات صحیح
دوم :انحراف اخلاقی
گاهی انحراف ها انحراف های اخلاقیست فکریست یعنی طرف خدا رو قبول داره امام و پیغمبر و قیامت رو قبول داره اما یه اشتباه اخلاقی تو زندگیشه خب یکی از نقش های امام اینه که تذکر بدهد
داستان:
باز من یه داستانی اینجا خدمت شما عرض می کنم شخصی است به نام حسن بن مسعود ایشون از اصحاب امام هادی می گه من یه روز تصمیم گرفتم بیام خدمت آقا از در خونه که اومدم بیرون سه تا مشکل برام پیدا شد پشت سر هم
آخه بعضی ها هم گاهی از ما می پرسن می گن آقا یهو میری مثلا بچه مون مریض می شه خودمون مریض می شیم ماشینمون تصادف چی شده چرا سه تا چهار تا حادثه پشت سر هم پیش میآد
سه چهار تا حادثه می گه پشت سر هم برای من پیش آمد یکی می گه انگشتم یه جایی گیر کرد زخم شد یه جا می گه تو یه نزاعی وارد شدم لباسم پاره شد یه جا هم می گه یه کسی داشت می رفت با مرکبش زد به این کتف ما خلاصه کتف مون درد گرفت گفتم عجب روز نحسیه امروز ما داریم می ریم مثلا خدمت آقا امام هادی انگشت و کتف و لباس و هیچی هم نگفتم ،میگه وقتی آمدم خدمت امام هادی آقا فرمودند ما الایام گناه روز چیه؟ بعد آقا فرمودند که شما بعضی اوقات به عمل خودتون جزا داده می شید
حالا تو روایات داریم اگر کسی خوب باشه وقتی گناهی خطایی بکنه با همین چیزای اینطوری انگشت لای در رفتن پا به جای گرفتن کفاره گناهانش می شه تذکر دادن امام که گناه رو گردن دنیا نندازه
و یه وقتی کسی به دنیا بد و بیراه می گفت امیرالمومنین فرمودند که همین دنیا پیغمبر براتون اومدن همین دنیا محل تجارت اولیای خدا بوده چرا بد و بیراه به دنیا می گی؟ دنیا اگه بد بود که خدا نمی فهمه ربنا آتنا فی الدنیا حسنه این دعای قرآن می گه حاجیا این دعای حاجی هاست ربنا آتنا دو تا دعای امروز بهتون عرض کردم که ربنا لا تزغ که دعای ائمه است راسخون در علم اینم نکته دومی که نقش هدایتی امام علیه السلام
سوم: سنت و تصورات غلط:
بعضی اوقات بعضی ها یک در واقع تصور غلطی دارن حالا نه عقیده اش مشکل داره نه عملش مشکل یا تصور غلطی تو ذهنشه مثل خیلی از ماها که ممکنه مثلا تصورات نادرستی تو مثلا بین ماها مرسومن کسی عطسه کنه می گن صبر آمد یه تصور غلطیه نه روایت داره نه آیه داره نه جایی همچین حرفی زده شده یا مثلا فرض بکنیم بعضی از چیزهایی که آقا چند تا کاسه ردیف می شه آقا مهمان می آد چی گفته چه ارتباطی داره مثلا با مهمان آمدن بعضی اوقات یا طرف مریض می شه آقا تخم مرغ رو بشکن ببین که چشمش کرده آیا تصورات غلطی ارتباطی بین این منتها خب عقیده دارن بعضی ها به این چیزا اعتقاد دارن اصلا نمی شه باهاشون مبارزه کرد من آدم هایی می دونم باسواد پزشک می شناسم خودش آدم باسواد تحصیل کرده اما به حدی به این تخم مرغ شکستن عقیده داره حساب ندارش آقا این حرام مال این می ره اسم کسی رو می آره غیبت می شه خب دیگه گاهی اینطوره
داستان:
این داستانی که عرض می کنم سومین داستان در همین رابطه است علی بن حمزه نامیست می گه من رد می شدم دیدم امام هادی داره کار می کنه آقا تصور بعضی ها اینه که مثلا امام نباید کار بکنه امام فقط جاش تو مسجد فقط باید نماز بخونه سخنرانی کنه این متاسفانه بعضی اوقات بعضی افراد نگاهشون به مسائل مذهبی نگاه غلطی است نگاه به اصطلاح تنگیست خب اومد خدمت امام هادی آقا شما دیگه چرا شما این آقا هدایتش کرد حالا اون آقا چی گفت
گفت فدای شما بشن بقیه کجان که کار کنن شما امام برو دعا بخون بقیه کار کنن فرمود یا علی علی بن حمزه آدم هایی کار می کردند که از من امام هادی و از بابام امام جواد بهتر بودند حالا اینا کیان که از باباش امام جواد و از امام هادی بالاترند فرمود ان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و امیرالمومنین پیغمبر که از همه ما بالاتره در راس امیرالمومنین که ابوالائمه است این ها کار می کردن ببین تصور علی بن حمزه این بوده من سه تا مثال برا شما زدم یک از اون جعفر بن قاسم که انحراف عقیدتی پیدا کرده بود امام درستش کردن
دوم از این آقایی که در واقع اون مشکلات سه گانه براش پیش اومد و آقا فرمودند گناه روز ها چیه و یکی هم از همین شخصیتی که اسم بردم خب این تا اینجا
اما یه حدیث هم بخوانم از امام هادی چون کمتر از ایشون حدیث خوانده می شه بالاخره روز شهادت ایشونه این حدیث سه چهار تا نکته توشه بخوانم و ان شاالله جلسه رو دیگه واگذار کنم فرمودند در این حدیث آقا به چند تا اثر گناهان اشاره کردن
یک: اَلْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ حسد خوبی ها رو از بین می بره حسنات رو نابود می کنه خب باعث شد هابیل به شهادت برسه باعث شد برادرای یوسف اون طور دچار آسیب بشن حسد باعث شد امام جواد توسط همسرش به شهادت برسه لذا در روایات ما یکی از ریشه های گناه حسد دانسته شد آدم یه حسناتی انجام بده یه زحمتی می کشه اما این حسد در واقع سیئات رو جذب می کنه و حسنات رو از بین می بره
دو: العُجبُ صارِفٌ عَن طَلَبِ العِلمِ عجب یعنی خودبینی خودبزرگ بینی باعث می شه آدم رشد نکنه به علم نرسه علم و دانش رو از انسان چون آدم وقتی عجب داشت
پا درس کسی نمیره با حرف های کسی نمیره اَلْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ- العُجبُ صارِفٌ عَن طَلَبِ العِلمِ
سوم: بعد فرمودند البُخلُ أذَمُّ الأَخلاقِ به همین دیگه اکتفا می کنم بخل هم از زشت ترین اخلاق هاست که قرآن کریم هم در سوره لیل انسان های بخیل رو مذمت کرده در روایت هم داریم بخیل از خدا و مردم و بهشت دوره سخی هم به خدا و مردم و بهشت نزدیکه
