حکمت های عسکری - شرم و حیا
امام حسن عسکری علیه السلام فرمود: مَنْ لمْ یَتَّقِ وُجوهَ النّاسِ لمْ یتَّق اللهَ؛
هرکس از روی مردم شرم و پروا نکند، از خدا هم پروا نخواهد کرد.
فرهنگ جامع سخنان امام عسکری علیه السلام، ص ۴۱۸
شرح حدیث
«حیا»، یکی از ویژگیهای مهم است که نقش بازدارندگی آن از گناه و خلاف، بسیار بالاست. به تعبیر حضرت علی علیه السلام: «سببُ العِفّةِ الحیاءُ» (غررالحکم، حدیث ۵۵۲۷.)؛ «حیا، سبب عفت است».
از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نیز روایت شده است که: از مثل های پیامبران، جز این باقی نمانده است که مردم می گویند: «اگر حیا نداشته باشی، پس هرکاری می خواهی بکن» (عیون اخبارالرضا، ج۲، ص ۵۶).
اگر حیا نباشد، هیچ دیوار و سدّی مانع و جلودار ارتکاب گناهان نیست. باید کوشید تربیت فرزندان بر محور«حیا» باشد تا گستاخ و حریم شکن و تبهکار نشوند.
در روایات، برای حیا محورهای متعددی بیان شده است، مثل: حیا از خدا که می بیند؛ حیا از پیامبر و امامان که اعمال ما هر روز یا هر هفته بر آنان عرضه می شود؛ حیا از فرشتگانی که همراه ما هستند و اعمال خوب و بد ما را می نویسند. حیا از خویش و حیا از مردم.
امام صادق علیه السلام فرموده است: هرکس در خلوت، زمینه ی گناهی برایش فراهم شود، ولی خدا را مراقب خویش بداند و از گماشتگان الهی حیا کند، خداوند، همه گناهان او را می آمرزد.
این سخن، نقش درونی شرم و پروا از خدا را در پیشگیری از جرایم و معصیتها نشان می دهد.
باز هم در روایات است: از هر کاری که از انجام آن در حضور مردم شرم داری، مبادا که در خلوت انجام دهی، با این حساب، حیا یک نعمت است و یک فضیلت اخلاقی.
کسی که از مردم شرم نکند، از خدا هم حیا نخواهد کرد.
کسی که برای اعتبار و آبرو نزد مردم ارزشی قایل نباشد، از خدای نادیدنی هم پروا نمی کند.
از آدمهای بی حیا بترسیم.
جواد محدثی
