مقدمه
قالَ اللّه ُ تَبارَكَ وَتَعالى:يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ.
خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد:
اى كسانى كه ايمان آورده ايد، روزه بر شما نوشته (واجب) شد، چنانكه بر پيشينيان شما واجب شده بود، باشد كه پرهيزكار شويد.
سوره بقره، آيه ۱۸۳
رمضان ماه خداست و روزه ميهمانى او.
روزه، زُدودن معصيت است و يادآور قيامت.
رمضان كلاس آموزش صبر و استقامت و پرورش ايمان و اراده است. در اين ماه است كه پرونده اعمال بررسى مى شود و برنامه سال آينده مشخّص مى گردد.
آنان كه در امتحان نهائى سال، شب قدر را با دعا واستغفار زنده نگهداشته و نمره قبولى دريافت داشته اند، در پايان دوره آموزشى «عيد فطر» مدال فتح مى گيرند و به نيازمندان هديه مى دهند.
اينك در آستانه اين ماه عظيم با الهام از سخنان ائمه معصومين عليهم السلام، چهل حديث برگزيده را به پيشگاه عزيزان روزه دار تقديم مى داريم. باشد كه با درس گرفتن از سخنان آن بزرگواران به ميهمانى حضرت حقّ برويم و در اردوى پرورشى خدا شركت كنيم.
رَبَّنا تَقَبَّل مِنّا إنَّك أنتَ السَّميعُ العَليمُ
پايه‌هاى اسلام
۱ قالَ الباقِرُ عليه السلام: بُنِىَ الاِْسـلامُ عَلى خَمْسَةِ أَشْيآءَ، عَلَى الصَّلوةِ وَ الزَّكاةِ والْحَجِّ وَ الصَّـوْمِ وَ الْوِلايَـةِ. [فروع كافى، ج 4، ص 62، ح 1]
امام باقر عليه السلام فرمود: اسلام بر پنج چيز استوار است، بر نماز و زكات و حجّ و روزه و ولايت (رهبرى اسلامى).
فلســفه روزه
۲ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِنَّـما فَرَضَ اللّه ُ الصِّـيامَ لِيَسْتَوى بِهِ الْغَنِىُّ وَ الْفَقيرُ. [من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 43، ح 1]
امام صادق عليه السلام فرمود: خـداوند روزه را واجب كرد تا دارا و ندار، مسـاوى باشند.
روزه آزمون اخـلاص
۳ قالَ أَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام: فَـرَضَ اللّه ُ ... الصِّيـامَ اِبْتِلاءً لاِِخْلاصِ الْخَلْقِ. [نهج البلاغه، حكمت 252]
امام على عليه السلام فرمود: خداوند روزه را واجب كرد تا اخلاص خلق را بيازمايد.
روزه يادآور قيـامت
۴ قالَ الرِّضا عليه السلام: اِنَّـما اُمِـرُوا بِالصَّـوْمِ لِكَىْ يَعْرِفُوا أَلَمَ الْجُوْعِ وَ الْعَطَشِ فَيَسْـتَدِلُّوا عَلى فَقْرِاْلاْخِـرَةِ. [وسائل الشيعه، ج 4، ص 4، ح 5؛ علل الشرايع، ص 10]
امام رضا عليه السلام فرمود: مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بيچارگى آخرت را بيابند.
روزه، زكات بــدن
۵ قال رَسُول اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: لِكُـلِّ شَيْى ءٍ زَكـاُةٌ وَ زَكاةُ الاَْبْدانِ الصِّيامُ. [الكافى، ج 4، ص 62، ح 3]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: براى هر چيزى زكاتى است و زكات بدنـها روزه اسـت.
روزه سـپر آتـش
۶ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: أَلصَّوْمُ جُنَّـةٌ مِنَ النّـارِ. [الكافى، ج 4، ص 162]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: روزه سـپر آتش (جهنّم) است. «يعـنى بواسـطه روزه گرفـتن، انسان از آتش جهنّم در امان خواهد بود.»
اهـميّـت روزه
۷ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: أَلصَّـوْمُ فِى الْحَـرِّ جِـهادٌ. [بحار الانوار، ج 96، ص 257]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: روزه گرفتن در گرما، جـهاد است.
روزه نفــس
۸ قالَ أَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام: صَوْمُ النَّـفْسِ عَنْ لَذّاتِ الدُّنْيا أَنْفَـعُ الصِّيــامِ. [غُرر الحكم، ج 1، ص 416، ح 64]
أَمير مُؤمنان على عليه السلام فرمود: روزه نفس از لذتهاى دنيوى، سودمنــدترين روزه هاسـت.
روزه واقـعى
۹ قالَ أَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام: أَلصِّيـامُ اِجْتِـنابُ الْمَحـارِمِ كَما يَمْتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ. [بحار، ج 93، ص 249]
امام على عليه السلام فرمود: روزه پرهـيز از حرامـهاسـت، همچنانكه شخص از خوردنى و نوشيدنى پرهــيز مى كـند.
بـرتــرين روزه
۱۰ قالَ أَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام: صَـوْمُ الْقَلْبِ خَيْرٌ مِنْ صِيـامِ الِلّسانِ وَ صَوْمُ الِلّسانِ خَيْرٌ مِنْ صِيامِ الْبَطْنِ. [غُرر الحكم، ج 1، ص 417، ح 80]
امام على عليه السلام فرمود: روزه قـلب بهتر از روزه زبـان است و روزه زبان بهتر از روزه شكم است.
روزه چشــم و گـوش
۱۱ قالَ الصّادِقِ عليه السلام: اِذا صُـمْتَ فَلْيَـصُمْ سَمْعُكَ وَبَصَرُكَ وَشَعْرُكَ وَجِلْدُكَ. [الكافى، ج 4، ص 87، ح 1]
امام صادق عليه السلام فرمود: آنگاه كه روزه مى گيرى بايد چشم وگوش ومو وپوست تو هم روزه دار باشند. «يعنى از گناهان پرهيز كنند.»
روزه اعـضا و جـوارح
۱۲ عَنْ فاطِمَةَ الزَّهْراءِ عليهاالسلام : ما يَصْنَعُ الصّـآئِمُ بِصِـيامِهِ اِذا لَمْ يَصُنْ لِسانَهُ وَسَمْعَهُ وَبَصَرَهُ وَجَوارِحَهُ. [بحار، ج 93، ص 295]
حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: روزه دارى كه زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نكرده روزه اش به چه كارش خواهد آمد.
روزه بـى‌ارزش
۱۴ قالَ أَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: كَمْ مِنْ صائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيامِهِ اِلاَّ الْجُوعُ وَ الظَّمَأُ وَ كَمْ مِنْ قائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيامِهِ اِلاَّ السَّهَرُ وَ الْعِناءُ. [نهج البلاغه، حكمت 145]
امام على عليه السلام فرمود: چه بسا روزه دارى كه از روزه اش جز گرسنگى و تشنگى بهره اى ندارد و چه بسا شب زنده دارى كه از نمازش جز بيخوابى و سختى سودى نمى برد.
روزه و صــبر
۱۵ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام: فى قَوْلِ اللّه ِ عَزَّ و جَلَّ «وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوةِ» قالَ: أَلصَّـبْرُ الصَّـوْمُ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 298، ح 3]
امام صادق عليه السلام فرمود: خداى عَزَّوَجَلَّ كه فرموده است از صبر و نماز كمك بگيريد، صــبر، روزه اسـت.
روزه و صــدقـه
۱۶ قالَ الصّادِقِ عليه السلام: صَـدَقَـةُ دِرْهَـمٍ أَفْضَلُ مِنْ صِيامِ يَوْمٍ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 218، ح 6]
امام صادق عليه السلام فرمود: يك درهــم صـدقه دادن از يك روز روزه مُستحّبى برتر و والاتر است.
پــاداش روزه
۱۷ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: قالَ اللّه ُ تَعالى: أَلصَّوْمُ لى وَ أَنَا أَجْزى بِهِ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 294، ح 15، 16، 27 و 30]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: خداوند تعالى فرموده است: روزه بـراى مـن است و مـن شخـصاً پاداش آن را مى دهم.
جرعه نوشـان بهشت
۱۸ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: مَنْ مَنَعَهُ الصَّوْمُ مِنْ طَعامٍ يَشْتَهيهِ، كانَ حَـقّا عَـلَى اللّه ِ أَنْ يُطْعِمَهُ مِنْ طَعامِ الْجَنَّةِ وَ يُسْقِيَهُ مِنْ شَرابِها. [بحار الانوار، ج 93، ص 331]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: كسى كه روزه، او را از غذاهاى مورد علاقه اش باز دارد، بر خداست كه به او از غذاهاى بهشتى بخوراند و از شرابهاى بهشتى به او بنوشاند.
خوشا به حـال روزه‌داران
۱۹ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: طُوبى لِمَنْ ظَمَـأَ أَوْجـاعَ لِلّهِ اُولئِكَ الَّذينَ يَشْبَعُونَ يَوْمَ الْقِيامَةِ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 299، ح 2]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: خوشا به حال كسانى كه براى خدا گُرسنه يا تشنه شده اند. اينان در روزقيامت سير مى شوند.
مـژده به روزه‌داران
۲۰ قالَ الصّادِق عليه السلام: مَنْ صامَ لِلّهِ عَزَّوَجَلَّ يَوْما فى شِدَّةِ الْحَرِّ فَـأَصـابَهُ ظَمَـأٌ وَكَّلَ اللّه ُ بِهِ أَلْفَ مَلَـكٍ يَمْسَحُونَ وَجْهَهُ وَ يُبَشِّرُونَهُ حَتّى اِذا أَفْطَرَ. [الكافى، ج 4، ص 64، ح 8؛ بحارالانوار، ج 93، ص 247]
امام صادق عليه السلام فرمود: هركس در روز بسيار گرم براى خدا روزه بگيرد و تشنه شود، خداوند هزار فرشته را مى گمارد تا دست به چهره او بكشند و او را بشارت دهند تا هنگامى كه افطار كند.
شــادى روزه‌داران
۲۱ قالَ الصّادِق عليه السلام: لِلصّـائِمِ فَرْحَـتانِ فَرْحَةٌ عِنْدَ اِفْطارِهِ وَ فَرْحَةٌ عِنْدَ لِقاءِ رَبِّهِ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 290 و 294، ح 6 و 26]
امام صادق عليه السلام فرمود: براى روزه دار، دو سُرور و خوشحالى است:
۱ ـ هنــگام افـطار
۲ ـ هنگام لقاءِ پروردگار (وقت مردن و در قيامت).
بهشـت و باب روزه‌داران
۲۲ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: اِنَّ لِلْجَـنَّةِ بابا يُدْعى الرَيّانُ لا يَدْخُلُ مِنْهُ اِلاَّ الصّـائِمُونَ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 295، ح 31. معانى الاخبار، ص 116]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: براى بهشـت درى است بنـام (ريّـان) كه از آن فقط روزه داران وارد مى شوند.
دعـاى روزه‌داران
۲۳ قالَ الْكاظِمُ عليه السلام: دَعْـوَةُ الصّـائِـمِ تُسْتَجابُ عِنْدَ اِفْطارِهِ. [بحار الانوار، ج 93، ص 255، ح 33]
امام كاظم عليه السلام فرمود: دعـاى شخـص روزه دار هنگام افطار مُستجاب مى شود.
بهــار مؤمـنان
۲۴ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: أَلشِّتـاءُ رَبيـعُ الْمُـؤمِنِ يَطُولُ فيهِ لَيْلُهُ فَيَسْتَعينُ بِهِ عَلى قِيامِهِ وَيَقْصُرُ فيهِ نَهارُهُ فَيَسْتَعينُ بِهِ عَلى صِيامِهِ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 302، ح3]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: زمستان بهار مؤمن است، از شبهاى طولانى اش براى شب زنده دارى، و از روزهاى كوتاهش براى روزه دارى بهره مى گيرد.
روزه مُسـتحبّى
۲۵ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: مَنْ جآء بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها مِنْ ذلِكَ صِيامُ ثَلاثَةِ أَيّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 313، ح 33]
امام صادق عليه السلام فرمود: هركس كار نيكى انجام دهد ده برابر آن پاداش دارد و از جمله آنها سه روز روزه در هر ماه است.
روزه مــاه رجـب
۲۶ قالَ الْكاظِمُ عليه السلام: رَجَـبٌ نَهْـرٌ فِى الْجَنَّـةِ أَشَدُّ بَياضا مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلى مِنَ الْعَسَلِ، فَمَن صامَ يَوْما مِنْ رَجَبٍ سَقاهُ اللّه ُ مِنْ ذلِكَ النَّهْرِ. [من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 56، ح 2. وسائل الشيعه، ج 7، ص 350، ح 3.]
امام كاظم عليه السلام فرمود: رجب نام نهرى است در بهشت، از شير سفيدتر و از عسل شيرين تر. هركس يك روز از ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند از آن نهربه او مى نوشاند.
روزه مـاه شعـبان
۲۷ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: مَنْ صامَ ثَلاثَةَ أَيّامِ مِنْ اخِرِ شَعْبانَ وَ وَصَلَها بِشَهْرِ رَمَضانَ كَتَبَ اللّه ُ لَهُ صَـوْمَ شَهْـرَيْنِ مُتَتـابِعَـيْنِ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 375، ح 22]
امام صادق عليه السلام فرمود: هركس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگيرد و به روزه ماه رمضان وصل كند، خداوند ثواب روزه دو ماه پى در پى را برايش محسُوب مى كند.
افــطارى دادن (۱)
۲۸ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: مَنْ فَطَرَ صائِما فَلَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ. [الكافى، ج 4، ص 68، ح 1]
امام صادق عليه السلام فرمود: هركس روزه دارى را افـطار دهـد، براى او هم مثل اجر روزه دار است.
افـطارى دادن (۲)
۲۹ قالَ الْكاظِمُ عليه السلام: فِطْرُكَ أَخاكَ الصّائِمَ خَيْـرٌ مِنْ صِيـامِكَ. [الكافى، ج 4، ص 68، ح 2]
امام كاظم عليه السلام فرمود: افـطارى دادن به برادر روزه دارت، از گرفتن روزه (مُستحبّى) بهتر است.
روزه خــوارى
۳۰ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: مَنْ أَفْطَرَ يَوْما مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ خَرَجَ رُوحُ الاِْيْمــانِ مِنْهُ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 181، ح 4 و 5. من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 73، ح 9.]
امام صادق عليه السلام فرمود: هركس يك روز، روزه ماه رمضان را (بدون عُذر)، بخــورد ـ روح ايمـان از او جـدا مى شود.
رمضان ماه خدا
۳۱ قالَ أَميرُ الْمُؤْمِنينَ عليه السلام: شَهْرُ رَمَضانَ شَهْرُ اللّه ِ وَ شَعْبانَ شَهْرُ رَسُولِ اللّه ِ وَ رَجَبٍ شَهْرى. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 266، ح 23.]
امام على عليه السلام فرمود: رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجـب مـاه من اسـت.
رمضان ماه رحمت
۳۲ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم : ... وَ هُوَ شَـهْرٌ أَوَّلُهُ رَحْـمَةٌ وأَوْسَطُهُ مَغْفِرَةٌ وَاخِرُهُ عِتْقٌ مِنَ النّارِ. [بحار الانوار، ج 93، ص 342]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: «رمضـان» ماهى است كه ابتـدايش رحمت است و ميانه اش مغفرت و پايانش آزادى از آتش جهنم.
فضـيلت ماه رمضـان
۳۳ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: اِنَّ أَبْوابَ السَّمآءِ تُفْتَحُ فىأَوَّلِ لَيْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ لاتُغْلَقُ اِلى اخِرِ لَيْلَةٍ مِنْهُ. [بحار الانوار، ج 93، ص 344.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: درهاى آسمان در اوّلين شب ماه رمضان گشوده مى شود و تا آخرين شب آن بسته نخواهد شد.
اهـميّت ماه رمضـان
۳۴ قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وسلم: لَوْ يَعْـلَمُ الْعَبْدُ ما فى رَمَضانَ لَوَدَّ أَنْ يَكُونَ رَمَضانَ السَّـنَةُ. [بحار الانوار، ج 93، ص 346.]
رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم فرمود: اگر بنده «خدا» مى دانست كه در ماه رمضان چيست [چه بركتى وجود دارد] دوست مى داشت كه تمام سال، رمضان باشد.
قـرآن و ماه رمضـان
۳۵ قالَ الرِّضا عليه السلام: مَنْ قَرَأَ فى شَهْرِ رَمَضانَ ايَةً مِنْ كِتابِ اللّه ِ كانَ كَمَنْ خَتَمَ الْقُرْانَ فى غَيْرِهِ، مِنَ الشُّهُورِ. [بحار الانوار، ج 93، ص 346]
امام رضا عليه السلام فرمود: هركس در ماه رمضان يك آيه از كتاب خدا را قرائت كند مثل اينست كه در ماههاى ديگر تمام قرآن را بخواند.
شب سرنوشـت سـاز
۳۶ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: رَأْسُ السَّنَـةِ لَيْلَةُ الْقَـدْرِ يُكْتَبُ فيها ما يَكُونُ مِنَ السَّنَةِ اِلَى السَّنَةِ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 258 ح 8.]
امام صادق عليه السلام فرمود: آغاز سال (حساب اعمال) شب قدر است. در آن شب برنامه سال آينده نوشته مى شود.
برترى شـب قـدر
۳۷ قيلَ لاَِبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلام: كَيْفَ تَكُونُ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرا مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ؟ قالَ: أَلْعَمَلُ الصّالِحُ فيها خَيْرٌ مِنَ الْعَمَلِ فىأَلْفِ شَهْرٍ لَيْسَ فيها لَيْلَةُ الْقَدْرِ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 256، ح 2.]
از امام صادق عليه السلام سؤال شد: چگونه شب قدر از هزار ماه بهتر است؟ حضرت فرمود: كار نيك در آن شب از كار در هزار ماه كه در آنها شب قدر نباشد بهتر است.
تقــدير اعـمال
۳۸ قالَ الصّادِق عليه السلام: أَلتَّـقْديرُ فى لَيْلَةِ تِسْـعَةَ عَشَرَ وَ الاِْبْرامُ فى لَيْلَةِ اِحْدى وَ عِشْرينَ وَ الاِْمْضاءُ فى لَيْلَةِ ثَلاثٍ وَ عِشْرينَ. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 259.]
امام صادق عليه السلام فرمود: بر آورد اعمال در شب نوزدهم انجام مى گيرد و تصويب آن در شب بيست و يكم و تنفيذ آن در شب بيست و سوّم.
احيــآء شب قـدر
۳۹ عَنْ فُضَيلِ بْنِ يَسار قالَ: كانَ أَبُوجَعْفَرٍ عليه السلام اِذا كانَ لَيْلَةُ اِحْدى وَعِشْرينَ وَلَيْلَةُ ثَلاثٍ وَ عِشْرينَ أَخَذَ فى الدُّعاءِ حَتّى يَزُولَ اللَّيلُ فَاِذا زالَ اللَّيلُ صَلّى. [وسائل الشيعه، ج 7، ص 260، ح 4.]
فُضيل بن يِسار گويد: امام باقر عليه السلام در شب بيست و يكم و بيست سوّم ماه رمضان مشغول دعا مى شد تا شب بسر آيد و آنگاه كه شب به پايان مى رسيد، نماز صبح را مى خواند.
زكات فــطره
۴۰ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِنَّ مِنْ تَمـامِ الصَّـوْمِ اِعْطاءُ الزَّكاةِ يَعْنِى الْفِطْرَةَ كَما أَنَّ الصّلوةَ عَلَى النَّبِىِ صلي الله عليه و آله وسلم مِنْ تَـمامِ الصَّـلوةِ. [وسائل الشيعه، ج 6، ص 221، ح 5.]
امام صادق عليه السلام فرمود: تكميل روزه به پرداخت زكات، يعنى فطره است، همچنان كه صلوات بر پيامبر صلي الله عليه و آله وسلم كمال نماز است.
