1. قال الامام علي (عليه السلام) : صَيرِ الدّينَ حِصنَ دَولَتِکَ وَ الشُّکرَ حِزرَ نِعمَتِکَ فَکُلَّ دَولَةً يحوطُهَا الدّينُ لا تُغلَبُ وَ کُلُّ نِعمَةٍ يحرُزُهَا الشُّکرَُ لا تُسلَبُ.
«غرر الحکم، ص 343»
امام علي (عليه السلام) فرمود: دين را دژ و حصار محکم حکومت خود قرار ده و با شکر گزاري، نعمت ها را حفظ کن؛ زيرا هر قدرتي که دين او را احاطه کرده باشد (عامل به دين باشد)، هرگز شکست نمي خورد و هر نعمتي که با سپاسگزاري همراه باشد، گرفته نمي شود.
2. قال الباقر (عليه السلام) إلي عمر بن عبد العزيز: اِفتَحِ البابَ وَ سَهِّلِ الحِجابَ وَ اُنصُرِ المُظلومَ وَ رَدِّ المَظالِمَ.«بحار الأنوار، ج 46، ص 346»
امام باقر - عليه السلام – به عمر بن عبد العزيز فرمود: در را به روي مردم باز کن و دسترسي مردم را به خودت آسان گردان و ستمديده را ياري کن و حق ستمديدگان را به آنان برگردان.
3. قال الامام علي (عليه السلام) : يحتاجُ الاِمامُ اَلي قَلبٍ عَقولٍ وَ لِسانٍ قَئُولٍ وَ جَنانٍ عَلي اِقامَةِ الحَقِّ صَئُولٍ.«غرر الحکم، ص 340»
امام علي (عليه السلام) فرمود: رهبر نيازمند سه چيز است: قلب انديشمند و متفکر، زبان گويا و دل پر جرئت و قاطع در برابر اجراي حق.
4. قال الامام الصادق (عليه السلام) : اِياکَ وَ الرّياسَةَ فَما طَلَبَهَا اَحَدٌ اِلاّ هَلَکَ.«بحار الأنوار، ج 14، ص 47»
امام صادق (عليه السلام) فرمود: از رياست طلبي دوري کن که هر که آن را طلب کند، نابود مي شود.
5. قال امام الرضا (عليه السلام) : ما ذِئبانِ ضارِيانِ في غَنَمٍ قَد تَفَرَّّقَ رُعاتُها بِاَضَرَّ في دينِ المُسلِمٍ مِن طَلَبِ الرّياسَة.«بحار الأنوار، ج 73، ص 145»
امام رضا (عليه السلام) فرمود: زياني که دو گرگ گرسنه به گلة گوسفندي بي چوپان مي زنند از زيان رياست طلبي در دين مسلمانان بيش تر نيست.
6. قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : اَوَّلُ ما عُصِي بِهِ الله تَبارَکَ وَ تَعالي سِتُّ خِصالٍ: حُبُّ الدُّنيا وَ حُبُّ الرّياسَة وَ حُبُّ الطَّعامِ وَ حُبُّ النِّساءِ وَ حُبُّ النُّومِ وَ حُبُّ الرّاحَة.«بحار الأنوار، ج 73، ص 153»
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: نخستين چيزي که موجب عصيان پروردگار گرديد، شش گناه بود: دنيا طلبي، رياست طلبي، شکم پرستي، شهوت پرستي، علاقه به خواب و راحت طلبي.
7. قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَن اَحَبَّ اَن يتَمَثَّلَ لَهُ الرِّجالُ قِياماً فَليتَبَّوأ قعَدُهُ مِنَ النّار.«بحار الأنوار، ج 73، ص 150»
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: کسي که دوست دارد مردم جلوي پاي او بايستند، جايگاهش پر از آتش خواهد شد.
8. قال الامام الصادق (عليه السلام) : اِياکُم وَ هؤُلاءِ الرُّؤَساءِ الَّذينَ يتَرئَّسونَ فَوَ اللهِ ما خَفَقَتِ النِّعالُ خَلفَ رَجُلٍ اِلاّ هَلَکَ وَ اَهلَکَ.
«بحار الأنوار، ج 73، ص 150»
امام صادق (عليه السلام) فرمود: از رئيس هايي که دوست دارند رياست کنند، پرهيز کنيد. سوگند به خدا، هر مردي کفش ها پشت سر او به صدا در آيند هم خودش هلاک شود و هم آنان که به دنبال او راه مي روند (و او را به رياست قبول دارند).
9. قال الامام علي (عليه السلام) : مَن طَلَبَ الرّئاسَة بِغَيرِ حَقٍ حُرِمَ الطّاعَة لَهُ.
«تحف العقول، ص 321»
امام علي (عليه السلام) فرمود: هر که ناحق به دنبال رياست باشد، اطاعت از او حرام است.
10. قال الامام علي (عليه السلام) : مَنِ اتَّخَذَ الحَقَّ لُجاماً اِتَّخَذَهُ النّاسُ اِماماً.
«غرر الحکم، ص 331»
امام علي (عليه السلام) فرمود: هر که حق را پيش روي خود قرار دهد و بر محور حق حرکت کند، مردم او را به رياست و زعامت مي پذيرند.
11. قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَن وَلّي شَيئاً مِن اُمُورِ المُسلِمينَ اِلاّ اُتِي بِهِ يومَ القِيامَة وَ يداهُ مَغلُولَتانِ اِلي عُنُقِهِ لا يفُکُّهُما اِلاّ عَدلٌ.
«عوالي اللآلي، ج 1، ص 366»
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: هر که ولايت و مسئوليت کاري از امور مسلمانان به او واگذار شود، روز قيامت او را در حالي که دستان او را به گردنش بسته اند مي آورند و چيزي جز عدالت او را از غل و زنجير آزاد نمي سازد.
12. قال الامام علي (عليه السلام) : زَکاةُ القُدرَةِ الاِنصافُ.«غرر الحکم، ص 342»
امام علي (عليه السلام) فرمود: زکات قدرت، انصاف است.
13. قال الامام علي (عليه السلام) : «مِن حَقِّ الرّاعي اَن يختارَ لِرَّعيتِهِ ما يختارَهُ لِنَفسِهِ.«غرر الحکم، ص 344»
امام علي (عليه السلام) فرمود: از حقوق مردم بر حاکمشان اين است که حاکم هر امري را که براي خود صلاح مي داند، براي جامعه و مردم خود نيز همان را بخواهد.
14. قال الامام علي (عليه السلام) : مَن جَعَلَ مُلکَهُ خادِماً لِدينِهِ اِنقادَ لَهُ کُلُّ سُلطانٍ، وَ مَن جَعَلَ دينَهُ خادِمَاً لِمُلکِهِ طَمَعَ لَهُ کُلُّ اِنسانٍ.
«غرر الحکم، ص 344»
امام علي (عليه السلام) فرمود: هر کسي که مقام و قدرت خود را در خدمت دين قرار دهد، همة قدرت ها تسليم او خواهند شد و هر که دين را در خدمت مقام خود قرار دهد، همه در او طمع کنند.
15. قال الامام علي (عليه السلام) : فَليکُن اَحَبَّ الذَّخائِرِ اِلَيکَ ذَخيرةُ العَمَلِ الصّالِحِ فَاَملِک هَواکَ وَ شُحَّ بِنَفسِکَ.«نهج البلاغه، نامه 53»
امام علي - عليه السلام – (در نامه اي به مالک اشتر) فرمود: ... بيش ترين چيزي که براي خود ذخيره مي کني، عمل صالح باشد. پس بر نفس خود مالک باش و بخل بورز بر خودت (خود را به آساني مفروش).
16. قال الامام علي (عليه السلام) : وَ اَشعِر قَلبَکَ الرَّحمَةَ لِلرَّعِيةِ وَ المَحَبَّةَ لَهُم وَ اللُّطفَ بِهِم وَ لا تَکونَنَّ عَلَيهِم سَبُعاً ضارِياً تَغتَنِمُ اَکلَهُم.«نهج البلاغه، نامه 53»
امام علي - عليه السلام – (در نامه اي به مالک اشتر) فرمود: دلت را از محبت به مردم و مهرباني و لطف در حق آنها پر گردان. مبادا مانند حيوان درنده در فکر دريدن آنان باشي.
17. قال الامام علي (عليه السلام) : زَکاةُ السُّلطانِ اِغاثَةُ المَلهُوفِ.«مستدرک الوسائل، ج 7، ص 46»
امام علي (عليه السلام) فرمود: زکات فرمانروايي، فريادرسي گرفتاران است.
18. قال موسي بن جعفر (عليه السلام) : اِنَّ السُلطانَ العادِلَ بِمَنزِلَةِ الوالِدِ الرَّحيمِ.«وسائل الشيعه، ج 18، ص 472»
امام کاظم (عليه السلام) فرمود: فرمانرواي عادل، به منزلة پدر مهربان است.
19. قال الامام الصادق (عليه السلام) : مَن تَوَلّي اَمراً مِن اُمُورِ النّاسِ وَ فَتَحَ بابَهُ وَ رَفَعَ سِترَهُ وَ نَظَرَ في اُمُورِ النّاسِ کانَ حَقًّا عَلَي اللهِ اَن يؤمِنَ رَوعَتَهُ يومَ القِيامَةِ وَ يدخِلَهُ الجَنّةَ.«بحار الأنوار، ج 75، ص 340»
امام صادق (عليه السلام) فرمود: کسي که کاري از کارهاي مردم به عهده اش گذاشته شود و او درِ محل کار خود را روي مردم باز کند، پرده ها و موانع را کنار بزند و با دقت به فکر اصلاح امور مردم باشد، بر خداوند است که روز قيامت او را در امان قرار دهد و به بهشت برد.
20. قال الامام علي (عليه السلام) : وَ اَمّا بَعدُ فَلا تُطَوِّلُنَّ اِحتِجابَکَ عَن رَعِيتِکَ فَاِنَّ احتِجابَ الوُلاةِ عَنِ الرَّعِيهِ شُعبَةٌ مِنَ الضّيقِ وَ قِلَّةُ عِلمٍ بِالاُمُورِ.«نهج البلاغه، نامه 53»
امام علي (عليه السلام) (در نامه اي به مالک اشتر) فرمود: و اما بعد، فاصله ات را از مردم طولاني نکن، زيرا جدايي حاکمان از مردم باعث مي شود حاکمان در تنگنا قرار بگيرند و به بسياري از مسائل و امور آگاه نشوند.
21. قال الامام علي (عليه السلام) إلي قثم بن عباس: اَجلِس لَهُمُ العَصرَينِ وَ اَفتِ مُستَفتي وَ عَلِمِ الجاهِلَ وَ ذاکِرِ العالِمَ وَ لا يکُن لَکَ اِلَي النّاسِ سَفيرٌ اِلاّ لِسانُکَ وَ لا حاجِبٌ الاّ وَجهُکَ وَلا تَحجُبَنَّ ذا حاجَةٍ عَن لِقائِکَ بِها.«مستدرک الوسائل، ج 9، ص 358»
امام علي - عليه السلام – به قثم بن عباس فرمود: عصرها بين مردم بنشين، به سؤالات شرعي آنان پاسخ ده و به نادانان بياموز و با دانشمندان سخن بگو. نباشد سفيري بين تو و مردم جز زبانت و نيز حاجبي ميان تو و آنان جز چهره خودت نباشد و هيچ صاحب حاجتي را از ملاقات با خودت محروم نساز.
22. قال الامام علي (عليه السلام) : آلَةُ الرِّياسَةِ سَعَةُ الصَّدرِ.«بحار الأنوار، ج 82، ص 357»
امام علي (عليه السلام) فرمود: ابزار رياست، داشتن سعة صدر است.
23. قال الامام علي (عليه السلام) : مَن رُفِعَ بِلا کِفاتِهِ وُضِعَ بِلا جِنايةِ.«غرر الحکم، ص 344»
امام علي (عليه السلام) فرمود: کسي که بدون شايستگي (مقامش) بالا رود، بدون جرم پايين کشيده شود.
24. قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَنِ استَعمَلَ عامِلاً مِنَ المُسلِمينَ وَ هُوَ يعلَمُ اَنَّ فيهِم اَولَي بِذلِکَ مِنهُ وَ اَعلَمُ بِکِتابِ اللهِ وَ سُنَّةِ نَبِيهِ فَقَد خانَ اللهَ وَ رَسولَه وَ جَميعَ المُسلِمينَ.«جامع الصغير، ج 1، ص 455»
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: هر که در ميان چند مسلمان يک نفرشان را رئيس قرار دهد و بداند در ميان آن چند نفر کسي بهتر و لايق تر و عالم تر به کتاب خدا و سنت نبيش است، به خدا و رسولش و همه مسلمانان خيانت کرده است.
25. قال الامام علي (عليه السلام) : يستَدَلَّ عَلَي ادبارِ الدُّوَلِ بِاَربَعٍ: تَضييعِ الاُصولِ وَ التَّمَسُّکِ بِالفُرُوعِ وَ َتقديمِ الاَراذِلِ وَ تَاخيرِ الاَفاضِلِ.«غرر الحکم، ص 342»
امام علي (عليه السلام) فرمود: چهار چيز باعث شکست دولت ها مي شود: ضايع کردن اصول (مسائل مهم) و سرگرم شدن به فروع (امور کم اهميت) و و به کار گماردن آدم هاي پست و کنار گذاردن انسان هاي فاضل.
26. قال الامام علي (عليه السلام) : تَوَلِّي ألاَراذِلِ وَ الاَحداثِ الدُّوَلَ دَليلٌ عَلي اِنحلالِها و اِدبارِها.«غرر الحکم، ص 345»
امام علي (عليه السلام) فرمود: هرگاه آدم هاي پست و کم تجربه دولت ها را به دست گيرند، نشان انحلال و شکست آن دولت ها خواهد بود.
27. قال الامام علي (عليه السلام) : اِنَّ شَرَّ وُزَرائِکَ مَن کانَ لِلأشرارِ قَبلَکَ وَزيراً وَ مَن شَرِکَهُم فِي الآثامِ.«نهج البلاغه، نامه 53»
امام علي (عليه السلام) (در نامه اي به مالک اشتر) فرمود: بدترين وزيران و کارگزاران تو کساني اند که در نظام باطل گذشته وزير (و مسئول) بوده اند و در گناهان آنان دست داشتند.
28. قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : اَصلِح وَزيرَکَ فَاِنَّهُ الَّذي يقُودُکَ اِلَي الجَنَّةِ اَوِ النّارِ.«بحار الأنوار، ج 74، ص 166»
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: وزير خود را صالح گردان، زيرا همانا او کسي است که تو را به بهشت يا جهنم مي برد.
29. قال الامام علي (عليه السلام) : مِن اَماراتِ الدَّولَةِ اليقظَةُ لِحَراسَةِ الاُمُورِ.
«غرر الحکم، ص 341»امام علي (عليه السلام) فرمود: از نشانه هاي (لياقت و شايستگي) دولت، بيداري و هوشياري براي حفظ و حراست امور است.
30. قال الامام علي (عليه السلام) : مَن لَم ينصِفِ المَظلوُمَ مِنَ الظّالِمِ سَلَبَهُ اللهُ قُدرَتَهُ.«غرر الحکم، ص 341»
امام علي (عليه السلام) فرمود: هر صاحب قدرتي که داد مظلوم را از ظالم نگيرد و به ياري مظلوم نشتابد، خداوند قدرتش را از او مي گيرد.
31. قال الامام علي (عليه السلام) : اَدِقُّوا اَقلامَکُم قارِبُوا بَينَ سُطُورِکُم وَ احذِفُوا عنّي فُضُولَکُم وَاقصُدُ واقصد المَعاني وَ اِياکُم وَ الاِکثارَ فَاِنَّ اَموالَ المُسلِمينَ لا تَحتَمِلُ الاَضرارَ.«وسائل الشيعه، ج 17، ص 404»
امام علي - عليه السلام – (به کارگزاران خود) فرمود: نوک قلم ها را تيز کنيد، سطرها را نزديک هم قرار دهيد، مطالب اضافي را از متن حذف کنيد، فقط مسائل لازم را بنويسيد و از زياده روي در نوشتن بپرهيزيد، زيرا اموال مسلمانان تحمل ضرر و زيان را ندارد.
32. قال الامام علي (عليه السلام) : جُودُ الوُلاةِ بِقيء المُسلِمينَ جَورٌ وَ خَتَرٌ.
«غرر الحکم، ص 343»
امام علي (عليه السلام) فرمود: بذل و بخشش کارگزاران از بيت المال، ظلم و خيانت است.
33. قال الامام علي (عليه السلام) : دَخَلتُ بِلادَکُم بِاَشمالي هذِهِ وَ رِحلَتي وَ راحِلَتي هاهِي فَاِن اَنَا خَرَجتُ مِن بِلادِکُم بِغَيرِ ما دَخَلتُ فَاَنَا مِنَ الخائِنينَ.
«بحار الأنوار، ج 40، ص 3265»
امام علي (عليه السلام) فرمود: آن روز که به شهر شما آمدم، با اين لباس پشمي و مرکب سواري و کوله بارم آمدم. اگر روزي که خواستم از شهر شما بروم، بيش تر از آن چه با خود داشتم بردم از خيانت کارانم.
34. قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - : مَن وَلّي شَيئاً مِن اَمرِ اُمَّتي فَلَم ينصَح لَهُم وَ يجتَهِد لَهُم کَنَصيحَتِهِ لِنَفسِهِ کَبَّهُ اللهُ عَلي وَجهِهِ يومَ القِيامَةِ فِي النّارِ.«تاريخ بغداد، ج 8، ص 472»
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: کسي که متولي کاري از کارهاي امت من شود و همان طور که براي خود دل مي سوزاند براي امت من دل نسوزاند و خير خواهانه و با تلاش براي آنان قدم بر ندارد، خداوند در قيامت او را با صورت در آتش مي اندازد.
35. قال الامام علي (عليه السلام) : وَ اِنَّ عَمَلَکَ لَيسَ لَکَ بِطُعمَةِ وَ لکِنَّهُ في عُنُقِکَ اَمانَةٌ.«بحار الأنوار، ج 32، ص 361»
امام علي - عليه السلام – (به اشعث) فرمود: اين مقام براي تو طعمه نيست بلکه امانتي است در گردن تو.
36. قال الامام علي (عليه السلام) : مَنِ اختالَ في وِلايتِهِ اَبانَ عَن حِماقَتِهِ.
«غرر الحکم، ص 346»امام علي (عليه السلام) فرمود: کسي که به مقام خود مغرور شود پرده از حماقت خود برداشته است.
37. قال الامام علي (عليه السلام) : اَمّا لا يکُن حَظُّکَ في وِلايتِکَ ما لا تَستَفيدُهُ وَ لا غَيضاً تَشتَفيهِ وَلکِن اَمانَةُ باطِلٍ وَ اِحياءُ حَقٍّ.«مناقب، ج 2، ص 101»
امام علي (عليه السلام) به ابن عباس فرمود: مبادا هدف تو از فرمانروايي، سودجويي و جمع مال، يا خنک کردن خشمي باشد. بلکه بايد هدف تو از بين بردن باطل و احياي حق باشد.
38. قال الامام علي (عليه السلام) : اِعلَم اِنَّ الشّاغِلَ بِالصَّغيرِ يخِلُّ بِالمُهِمِّ وَ اِفرادُ المُهِمُّ بِالشُّغلِ ياتي عَلَي الصَّغيرِ و يلحِقُهُ بِالکَبيرِ فابدَا بِالمُهِمِّ وَ لا تَنسَ النَّظَرَ فِي الصَّغيرِ وَ اجعَلِ الاُموُرِ الصِّغارَ مَن يجمَعُها وَ يعِرَّ مِنها عَلَيکَ.«بحار الأنوار، ج 17، ص 424»
امام علي (عليه السلام) فرمود: بدان که اگر فقط به کارهاي کوچک و کم اهميت بپردازي از کارهاي مهم و حياتي باز خواهي ماند؛ چنان که پرداختن به کارهاي مهم، امور کوچک را از ياد مي برد و آنها نيز به مشکل و کار مهم تبديل مي شوند. پس ضمن اولويت دادن و پرداختن به امور مهم، از مسائل جزئي نيز به کلي غافل مشو و کارهاي کوچک را واگذار به کسي که تو را کفايت کند.
39. قال الامام علي (عليه السلام) : تَجاوَز مَعَ القُدرَةِ وَ اَحسِن مَعَ الدَّولَةِ تَکمُلُ لَکَ السِّيادَةَ.«مستدرک الوسائل، ج 12، ص 347»
امام علي (عليه السلام) فرمود: در موقع اقتدار گذشت کن و زماني که به مقام رسيدي، نيکي کن تا رياست و آقايي تو کامل شود.
40. قال الامام علي (عليه السلام) : اَلرِّشا فِي الحُکمِ الکُفرُ بِاللهِ العَظيمِ.«الکافي، ج 5، ص 127»
امام علي (عليه السلام) فرمود: رشوه گرفتن در حکم کفر به خداي بزرگ است.
