مقدمه
انسان برترين آفريده خداي مهربان است و براي رسيدن به كمال و سعادت در دنيا و آخرت، به برنامه اي كامل نياز دارد كه همه نيازهاي مادّي و معنوي، روحاني و جسمانيِ زندگي اش را مورد توجه قرار داده و دستورات و راهنمايي هاي لازم را به او بنمايد.
دين اسلام نيز كامل ترين و برترين دين الهي است كه برنامه اي كامل براي زندگي مادي و معنوي انسان ارايه نموده و در تمام امور، دستورات دقيق، و حكيمانه اي مطرح ساخته است، مثلاً:
درباره رابطه فرد با خدا، نماز و روزه را واجب نموده است.
در مورد وظيفه فرد نسبت به انسان هاي ديگر و چگونگي آن، امر به معروف و نهي از منكر را فريضه اي مهم شمرده است.
در زمينه حفظ اتحاد و اجتماع امت اسلام، فريضه عبادي ـ سياسي حج را واجب فرموده و نماز جمعه و جماعت را براي تحكيم پيوند ميان مؤمنين و ارتباط جمعي آنان با پروردگار تشريع كرده است.
در مورد چگونگي كسب و كار، احكام معاملات را توضيح داده و تجارت هاي حلال و حرام را مشخص كرده است.
در مورد درآمدهايي كه انسان ها كسب مي كنند، خمس و زكات را واجب نموده و حتي صحيح بودن نماز را مشروط به اين دانسته كه لباس فرد نمازگزار، از پولي نباشد كه خمس آن داده نشده است.
بنابراين، با دقت در احكام و مسايل شرعي و برنامه هاي جامع دين اسلام، به اين نكته مهم پي مي بريم كه دين اسلام، تنها يك قسمت از زندگي انسان يا يك جنبه از نيازهاي او را مورد توجه قرار نداده، بلكه با عنايت به نيازهاي مختلف آدمي در طول زندگي، احكام گسترده اي را براي او وضع كرده است.
بر همگان روشن است كه عمل به اين احكام و برنامه ها، علاوه بر اهميت توجه و اطاعت بنده نسبت به دستورات خداوند، ثمرات و دستاوردهاي مختلفي هم براي او در دنيا و آخرت دارد.
زكات نيز كه يكي از فروعات دين اسلام مي باشد، احكام و مسايل فراواني دارد كه بر يكايك مسلمانان لازم است در احيا و اقامه احكام آن بكوشند. كساني هم كه حكم وجوب زكات به آنها تعلق مي گيرد، بايد احكام آن را درست و دقيق بياموزند، چرا كه اگر به احكام اقتصادي اسلام (به خصوص در مورد زكات و خمس) توجه كرده و بدان عمل كنيم، آثار مثبت آن ها به زودي در زندگي ما آشكار گشته و عواقب و نتايج ناشي از عدم اهتمام به اين فريضه هاي اسلامي، از جامعه ديني ما دور خواهد شد.
در اين نوشتار، پس از بيان اهميت زكات در اسلام و برخي از آثار پرداخت زكات و عواقب عدم پرداخت آن، به احكامي چند از زكات اشاره مي كنيم.
زكات در لغت و قرآن، به معناي «طهارت، پاكيزگي، رشد و نموّ» به كار رفته است. به نقل دانشمند بزرگ شيعه، شيخ محمدحسن نجفي (صاحب كتاب ارزشمند جواهرالكلام):
«زكات عبارت است از خارج كردن قسمتي از دارايي تا بقيه آن با بركات خداوند رشد كند ( و زياد شود) و درجات صاحبش را بالا برد و مال را از حرام و صاحب آن را از صفات ناپسند، پاك گرداند».[1]
اهميت زكات
پيشوايان اسلام زكات را از ضروريات دين و منكر آن را كافر دانسته اند: روزي امام صادق ـ عليه السلام ـ آداب و نحوه اخذ زكات را كه در نامه 25 نهج البلاغه نيز آمده است، از قول حضرت علي ـ عليه السلام ـ نقل فرمود. سپس گريه كرد و فرمود:
به خدا سوگند! حرمت ها را شكستند و به كتاب خدا و سنت پيامبرش عمل نكردند.[2]
امام رضا ـ عليه السلام ـ فرمود:
خداوند به من نعمت هايي داده كه دائماً نگران آن هستم تا حقوقي را كه خداوند نسبت به آن ها بر من واجب كرده است پرداخت كنم. سؤال شد: شما نيز با آن مقام بزرگي كه داريد، به خاطر تأخير زكات از خدا مي ترسيد؟ فرمود: بله![3]
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
خداوند بر اين امت چيزي را سخت تر از زكات واجب نكرده است و اكثر هلاكت امت ها به خاطر نپرداختن آن است.[4]
رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ سوگند ياد كرد كه:
جز مشرك كسي در مورد پرداخت زكات خيانت نمي كند.[5] و نيز فرمود: يا علي، ده گروه از امت من كافر مي شوند؛ يكي از آن ها كساني اند كه زكات نمي پردازند.
رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ در آخرين خطبه خود فرمود:
اي مردم! زكات اموال خود را بپردازيد كه هر كس زكات نپردازد، براي او نه نمازي است و نه حجي و نه جهادي.[6]
در روايات متعدد، زكات به عنوان يكي از پايه هاي دين اسلام شمرده شده است و فرموده اند: بناي دين اسلام بر پنج چيز استوار شده است: نماز، حج، زكات، روزه و ولايت.
از آيات قرآن نيز به دست مي آيد كه زكات در تمام اديان الهي وجود داشته؛ چنان كه حضرت عيسي ـ عليه السلام ـ وقتي در گهواره به سخن آمد و فرمود:
«وَ أَوْصانِي بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ما دُمْتُ حَيًّا»[7]
خداوند مادامي كه زنده هستم مرا به نماز و زكات سفارش كرده است.
حضرت موسي ـ عليه السلام ـ نيز خطاب به بني اسرائيل مي فرمايد:
«أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ»[8]
نماز را به پا داشته و زكات بپردازيد.
پيامبران ديگر نيز به اين امر سفارش كرده اند:
و آنان را پيشواياني قرار داديم كه به فرمان ما (مردم را) هدايت مي كردند و انجام كارهاي نيك و بر پا داشتن نماز و اداي زكات را به آن ها وحي كرديم. [9]
نكته مهم در اين باره اين است كه نماز و زكات، داراي نقش مؤثر و ارتباطي محكم در شكل دادن به اجتماع پيشرفته اسلامي هستند و بي توجهي به هر يك از آن ها، به ايمان و اعتقادات افراد و محتواي اسلامي جامعه و سير تكاملي آن، آسيب جدي وارد خواهد نمود.
به عنوان نمونه؛ يكي از ويژگي هاي مؤمنين حقيقي ـ كه به رستگاري و سعادت مي رسند ـ پرداخت زكات معرفي شده است:
«وَ الَّذِينَ هُمْ لِلزَّكاةِ فاعِلُونَ»[10]
آيه اي ديگر، دريافت و پرداخت زكات و بر پا داشتن نماز را در زمره وظايف و ويژگي هاي مسئولين و مردم در حكومت ديني آورده است:
«الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ»[11]
و بالاخره در آيه اي ديگر مي فرمايد:
«وَ الْمُقِيمِينَ الصَّلاةَ وَ الْمُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ الْمُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الآخِرِ أُولئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْراً عَظِيماً»[12]
به كساني كه نماز را به پا مي دارند و زكات مي دهند و ايمان به خداي بزرگ و قيامت دارند، پاداشي بزرگ عطا خواهيم نمود.
در كتاب هاي حديثي، سخنان فراواني از امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ در بيان اهميت زكات آمده است. هم چنين جالب است كه بدانيم در روايات ما، براي هر چيز زكاتِ مخصوصي معرفي شده است، مثلاً:
زكات علم و دانش، نشر و ياد دادن آن به ديگران و تلاش براي عمل به آن است.
زكات زيبايي، حفظ عفت و آلوده نكردن خود به گناه است.
زكات سلامتي بدن، كوشش در عبادت پروردگار و روزه گرفتن است.
زكات قدرت، رعايت انصاف نسبت به ديگران است.
زكات توانگري و دارايي، نيكي به همسايگان و صله رحم است.
زكات شجاعت، جهاد در راه خدا است.[13]
در اين جا به برخي از آثار پرداخت زكات و نيز به بعضي عواقب عدم پرداخت آن اشاره مي كنيم:
آثار پرداخت زكات
1. درمان بخل
بخل عيبي است كه عيوب ديگري را به دنبال خواهد آورد: بي اعتنايي به مردم، سنگدلي، عذرتراشي، دروغ پنداشتن ادعاي فقراء، از دست دادن دوستان خوب، گاوصندوقي براي وارثان، تنگ گيري نسبت به خود و بستگان، سوءظن به وعده هاي خداوند، تحقير شخصيت خود در جامعه، اعتماد كردن بر مال خود به جاي توكل بر خدا و... گوشه اي از آثار بخل است. از اين روست كه افرادي كه به فكر خودسازي و اصلاح خويشتن هستند، بايد خود را از اين عيب دور بدارند:
«وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»[14]
«و هر كس را از خوي بخل و حرص دنيا نگاه دارند آنان به حقيقت رستگاران عالمند.»
يكي از امامان معصوم را ديدند كه از اول شب تا صبح، در حالي كه مشغول طواف كعبه بود، تنها يك دعا مي كرد و آن اين بود: خدايا، مرا از بخل دور بدار.[15]
شايد مراد از آيه 103 سوره توبه كه به پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ دستور مي دهد:
«خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِمْ»[16]
«اي رسول ما تو از مؤمنان صدقات را دريافت دار تا بدان صدقات نفوس آنها را از(پليدي و حب دنيا) پاك و پاكيزه سازي.»
زكات اموال مردم را بگير و آنان را پاك كن؛ مراد پاك كردن مردم از مرض بخل و حب دنيا باشد.
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
«من ادّي الزكوة... فقد وقي من الشح»[17]
هر كس زكات مال خود را بپردازد. قطعاً از بخل حفظ شده است.
بخل ناديدن بود اعواض را شاد دارد ديد درّ خوّاض[18] را[19]
2. زكات كليد بركت و زياد شدن رزق
هر يك از كلمات «زكات» و «بركت» و واژه هاي مربوط به آن، 32 بار در قرآن آمده است و اين نشان آن است كه زكات، مساوي بركت است. در قرآن مي خوانيم:
«يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ يُرْبِي الصَّدَقاتِ»[20]
خداوند ربا را محو مي كند، ولي صدقات را رشد مي دهد.
در روايات زيادي مي خوانيم.
«الزكوة تزيد في الرزق»[21]
زكات روزي انسان را زياد مي كند.
جوشش و افزوني زر در زكات عصمت از فحشا و منكر در صلات[22]
3. زكات بيمه كردن مال است
امام كاظم ـ عليه السلام ـ فرمود:
«حصنوا اموالكم بالزكاة»[23]
اموال خود را از طريق زكات بيمه كنيد.
[1] . جواهر الكلام، ج 15، ص 3؛ دارالكتب الاسلاميه، ايران.
[2] . وافي، ج 10، ص 156.
[3] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 42.
[4] . وافي، ج 10، ص 33.
[5] . بحار، ج 96، ص 29.
[6] . مستدرك، ج 1، ص 507.
[7] . سوره مريم، آيه 31.
[8] . سوره بقره، آيه 43.
[9] . سوره انبيا، آيه 73.
[10] . سوره مؤمنون، آيه 4.
[11] . سوره حج، آيه 41.
[12] . سوره نساء آيه 162.
[13] . ميزان الحكمة، باب زكات.
[14] . سوره حشر، آيه 9، سوره تغابن، آيه‌16.
[15] . نورالثقلين،‌ج 5، ص 346.
[16] . سوره توبه، آيه 103.
[17] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 48.
[18] . خواض به معناي فرو رونده مي باشدو در قرآن به اين معنا آمده «و كنّا نخوض مع الخائضين».
[19] . مثنوي معنوي، دفتردوم، بيت 896.
[20] . سوره بقره آيه 276.
[21] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 52 و 69.
[22] . مثنوي معنوي. دفتر ششم، بيت 3577.
[23] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 49.
@#@
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
اگر حق خدا را بپردازيد، من ضامن هستم كه اموال شما در دريا و خشكي تلف نشود.[1]
4. پرداخت كننده زكات محبوب ترين فرد نزد خداوند
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
محبوب ترين فرد نزد خداوند، سخاوتمندترين آنان است و سخاوتمندترين مردم كسي است كه زكات مال خود را بدهد و از آنچه كه خداوند بر مال او واجب نموده، در مورد مؤمنين بخل نكند. [2]
پس سخا از چشم آمد نه ز دست ديد دارد كار، جز بينانرست[3]
5. زكات وسيله تقرب به خداوند
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
«ان الزكاة جعلت مع الصلاة قرباناً لاهل الاسلام»[4]
خداوند زكات را همراه با نماز، وسيله تقرب مسلمين به خود قرار داد.
6. راه رسيدن به رحمت هاي خاص الهي
در قرآن مي خوانيم:
«وَ رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‏ءٍ فَسَأَكْتُبُها لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ»[5]
رحمت پروردگار بر هر چيزي گسترده است، ولي دريافت قطعي آن، مخصوص كساني است كه اهل تقوا و ايمان و زكات باشند.
خداوند مي فرمايد:
«إِنِّي مَعَكُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاةَ وَ آتَيْتُمُ الزَّكاةَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِي»[6]
اگر شما نماز را به پا داريد و زكات را پرداخت كنيد و به پيامبران من ايمان آوريد، قطعاً من با شما هستم.
7. وسيله باز شدن گره ها
قرآن مي فرمايد:
«فَأَمَّا مَنْ أَعْطي وَ اتَّقي وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْري»[7]
هر كس بخششي نمايد و پرهيزگار باشد و حقيقت را تصديق نمايد، ما كارهاي مشكل او را آسان مي كنيم.
8. مايه فرو نشاندن غضب الهي و كفاره گناهان
حضرت علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد:
«الله الله في الزكاة. فانها تطفيء غضب ربكم»[8]
شما را به خدا، شما را به خدا درباره زكات (دقت كنيد)، كه البته زكات غضب پروردگار را فرو مي نشاند.
خداوند مي فرمايد:
«اِنّي مَعَكُم لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاةَ وَ آتَيْتُمُ الزَّكاةَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِي وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَأُكَفِّرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ»[9]
من با شما هستم، اگر نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و به رسولان من ايمان بياوريد و آنها را ياري كنيد و به خدا قرض الحسنه بدهيد (در راه او، به نيازمندان كمك كنيد)، گناهان شما را مي پوشانم (مي بخشم)
9. ورود به باغ هاي الهي
«لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاةَ وَ آتَيْتُمُ الزَّكاةَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِي وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَأُكَفِّرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ وَ لَأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ فَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبِيلِ»[10]
اگر نماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد و به رسولان من ايمان بياوريد، قطعاً شما را در باغهايي از بهشت، كه نهرها از زير درختانش جاري است، وارد مي كنم.
10. سبب گشايش براي مردگان
شخصي به امام صادق ـ عليه السلام ـ گفت:
برادرم از دنيا رفت در حالي كه زكات زيادي به عهده اش بود. من آنها را پرداخت كردم. امام فرمود: با اين عمل مشكل او برطرف مي شود.[11]
11. سبب استجابت دعا
در روايتي مي خوانيم:
هر كس مي خواهد دعاي او مستجاب شود، لقمه خود را حلال كند و يكي از راه هاي حلال كردن لقمه، پرداخت حق خدا (خمس و زكات) است.
12. شرط حلال شدن روزي
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
«فادّوا إلي اللهِ حقَّ ما رزقكم يطيب الله لكم بقيَّته»[12]
اگر حق آن چه را كه خداوند رزق شما قرار داده بپردازيد، باقيمانده آن براي شما طيب و حلال است.
13. سبب قبولي نماز
پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:
زَكّوا اموالكم تقبل صلاتكم[13]
زكات اموال خود را بپردازيد تا نمازتان قبول شود.
14. پس انداز مطمئن
خداوند در قرآن مي فرمايد:
«وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ»[14]
نماز را به پا داريد و زكات را بپردازيد. آنچه از عمل خير كه براي خودتان از پيش فرستاده ايد، نزد خداوند خواهيد ديد. به درستي كه خداوند به آنچه انجام مي دهيد آگاه است.
و نيز مي فرمايد:
«وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنْفُسِكُمْ»[15]
آنچه كه انفاق كنيد براي خود شماست.
و يا مي فرمايد:
«وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ»[16]
و آنچه كه انفاق مي كنيد به شما باز مي گردد و به شما ظلم نمي شود.
چون زكات در حقيقت ذخيره قيامت انسان است، در حقيقت، مالي فاني با پرداخت زكات ابعادي جاودانه پيدا مي كند. كاميابي هاي احتمالي و موقت و پر درد سر دنيا را مي توان از طريق پرداخت زكات به كاميابي هاي قطعي و دائمي و بي دردسر تبديل نمود.
گر بريزد برگ هاي اين چنار برگ بي برگيش بخشد كردگار
گر نماند از جود در دست تو مال كي كند فضل الاهت پايمال؟
هر كه كارد گردد انبارش تهي ليك اندر مزرعه باشد بهي[17]
15. سبب زندگي شيرين
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
اگر مردم حقوق خود را ادا كنند، قطعاً در زندگيِ شريني به سر خواهند برد. [18]
16. خواب راحت
به امام گفتند فلاني در خواب به مشكلات و ناگواري هايي بر مي خورد؟!‌ امام فرمود:
اين به خاطر آن است كه زكات خود را در راه صحيح مصرف نمي كند.[19]
17. نشانه بي نقص بودن و كمال اسلام و ايمان
ـ «تمام اسلامكم اداء الزكاة»[20]
ـ «... سبعة من كنّ فيه فقد استكمل حقيقة الايمان... و ادّي زكاة ماله...»[21]
«... هفت چيز است كه اكر در كسي باشند حقيقت ايمان در او كامل شده ... و پرداختن زكات مالش...»
ـ پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ و حضرت علي ـ عليه السلام ـ فرمود: علامت و نشانه مؤمنان و شيعيان ما سه چيز است: نماز، روزه، زكات.[22]
18- آيين پايدار
در سوره بينه، پس از آن كه نام نماز و زكات را مي برد مي فرمايد:
«وَ ما أُمِرُوا إِلاَّ لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفاءَ وَ يُقِيمُوا الصَّلاةَ وَ يُؤْتُوا الزَّكاةَ وَ ذلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ»[23]
و به آنها دستوري داده نشده بود جز اينكه خدا را بپرستند در حالي كه دين خود را براي او خالص كنند (و از شرك به توحيد باز گردند) و نماز را برپا دارند و زكات را بپردازند و اين است آيين مستقيم و پايدار.
آثار نپرداختن زكات
1. تلف شدن اموال
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
«ما ضاع مال في برّ و لا بحر الا بتضييع الزكاة»[24]
هيچ مالي در خشكي يا دريا ضايع و تلف نمي شود، مگر به خاطر آن كه زكات آن پرداخت نشده باشد.
آن حضرت در حديث ديگري فرمودند:
«حصّنوا اموالكم بالزكوة و انا ضامن لكل ما يتوي في برّ او بحر بعد اداء حق الله فيه من التلف»[25]
اموال خود را از طريق پرداخت زكات بيمه كنيد. اگر بعد از پرداختن زكات مالي تلف شد، من ضامن آن هستم.
از رسول گرامي اسلام نقل شده است كه:
بندگان خدا هيچ شبي را به صبح نمي رسانند مگر اينكه دو فرشته فرود آمده و يكي مي گويد: خدايا به انفاق كنندگان پاداش و بدل ده و ديگري مي گويد: خدايا مال بخيلان را تلف كن. [26]
گفت پيغمبر كه دائم بهر پند دو فرشته خوش منادي مي كنند.
كاي خدايا منفقان را سير دار هر دِرَمشان را عوض ده صد هزار
اي خدايا ممسكان را در جهان تو مده الا زيان اندر زيان[27]
2. اتلاف دو برابر
در روايات مي خوانيم:
«من منع حقا لله عزّ و جلّ انفق في باطل مثليه»[28]
كسي كه حق خدا را نپردازد و در راه حق مال خود را صرف نكند، دو برابر آن مقدار را در راه باطل صرف خواهد كرد.
3. هزينه شدن اضطراري مال در راه اشرار
رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:
«من منع ماله من الاخيار اختيارا صرّف الله ماله في الاشرار اضطراراً»[29]
كسي كه مال خود را اختياراً از مصرف در راه خوبان باز دارد، خداوند مال او رادر راه اشرار با اجبار صرف خواهد نمود.
4. هزينه شدن مال در راه گناه
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
«و اعلم انّه من لم ينفق في طاعة الله أبتلي بان ينفق في معصية الله و من لم يمش في حاجة ولي الله ابتلي بان يمشي في حاجة عدوالله»[30]
آگاه باشيد! كسي كه مال خود را در راه اطاعت خداوند صرف نكند، به هزينه كردن آن در راه معصيت خداوند گرفتار مي شود و هر كس در حل مشكلات وليّ خدا گامي برندارد، خداوند او را به تلاش و حركت در راه حلّ مشكلات دشمن خدا گرفتار مي كند.
5. كمبود و قحطي
رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:
«لاتزال امتي بخير ما تحابوا و اقاموا الصلوة و اتوا الزكاة فاذا لم يفعلوا ذلك ابتلوا بالقحط و السنين»[31]
امت من مادامي كه يكديگر را دوست بدارند و اهل نماز و زكات باشند در خير و سعادت به سر مي برند، ولي اگر اين گونه نباشند، گرفتار قحطي مي شوند.
6. محروم شدن از توليت و تعمير مراكز ديني
در سوره توبه مي خوانيم كه:
تعمير و آباد كردن مساجد تنها سزاوار كساني است كه به خدا و روز قيامت ايمان آورده و نماز را به پا دارند و زكات مال خود بدهند و از غير خدا نترسند آنها اميدوار باشند كه از هدايت يافتگان راه خدا هستند.[32]
[1] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 50.
[2] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 65.
[3] . مثنوي معنوي دفتر دوم، بيت 900.
[4] . جامع الاحاديث، ج 9،ص 33.
[5] . سوره اعراف، آيه 156، سوره توبه، آيه 71.
[6] . سوره مائده، آيه 12.
[7] . سوره ليل، آيات 7-5.
[8] . وسايل، ج 6، ص 10.
[9] . سوره مائده، آيه 12.
[10] . سوره مائده،‌ آيه 12.
[11] . جامع الااحاديث، ج 9، ص 223.
[12] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 53.
[13] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 29.
[14] . سوره بقره، آيه 110.
[15] . سوره بقره، آيه 272.
[16] . همان.
[17] . مثنوي معنوي، دفتر اول، بيت 42-2237.
[18] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 70.
[19] . همان، ص 273.
[20] . كنزالعمال، ج 6، ص 96.
[21] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 45.
[22] . همان، ص 35.
[23] . سوره بينه، آيه 5.
[24] . كافي، ج 3، ص 505.
[25] . بحار، ج 93، ص 130.
[26] . صحيح بخاري، ج 1، ص 264، احاديث معنوي، ص 22. كافي، ج 4، ص 42 و وسائل الشيعه،‌ج 3، دفتر دوم، بيت 1-380، مستدرك وسايل، ج 15، ص 261.
[27] . مثنوي معنوي، دفتر دوم بيت 1-380.
[28] . كافي. ج 3، ص 506.
[29] . بحار، ج 96، ص 130.
[30] . وسائل، ج 6، ص 25.
[31] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 48.
[32] . سوره توبه، آيه 18.
@#@
7. بي بركتي
رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:
«اذا منعت الزكاة منعت الارض بركاتها»[1]
هرگاه زكات پرداخت نشود، زمين بركات خود را از مردم باز مي دارد.
ابر نايد از پي منع زكات وز زنا افتد وبا اندر جهات
و در حديث ديگري مي خوانيم:
اگر توانگران زكات مال خود را نپردازند، خداوند باران رحمت خود را از مردم باز مي دارد.[2]
در حديث ديگري از امام باقر ـ عليه السلام ـ مي خوانيم:
اگر زكات پرداخت نشود، بركت از كشاورزي و ميوه ها و معادن برداشته مي شود.[3]
8. گسترش فقر
«اذا منعت الزكاة ظهرت الحاجة»[4]
هرگاه مردم زكات ندهند، نياز مردم آشكار مي گردد.
«اذا منعت الزكاة ساءت حال الفقير و الغَنيّ»[5]
هرگاه مردم زكات ندهند، حال فقرا و ثروتمندان بد مي شود.
9. مرگ چهارپايان
امام رضا ـ عليه السلام ـ فرمود:
«اذا حبست الزكاة ماتت المواشي»[6]
هر گاه زكات پرداخت نشود، چهارپايان مي ميرند.
10. محروم شدن از رحمت
امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود:
كسي كه حق خداوند را از مالش نپردازد، سزاوار است خداوند رحمت خود را از او دريغ كند.[7]
11. اخراج از مسجد
امام باقر ـ عليه السلام ـ فرمود:
روزي پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ وارد مسجد شدند و با جمله «قم يا فلان، قم يا فلان، قم يا فلان»، پنج نفر را از مسجد اخراج كردند و فرمودند:
شما كه زكات نمي دهيد از مسجد بيرون برويد.[8]
آري، نمازگزار واقعي بخيل نيست: «إِذا مَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً إِلاَّ الْمُصَلِّينَ»[9]
«و چون مال و دولتي به او رو كند (بخل ورزد و) منع (احسان) نمايد مگر نماز گزاران حقيقي.»
12. علامت نفاق
آيه 67 سوره توبه كه سيماي منافقان را بيان مي كند، مي فرمايد:
«الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ يَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِيَهُمْ»
آنان همديگر را به منكر دعوت و از معروف بازداشته و دست خود را از كمك به ديگران باز مي دارند و (اين گونه) خدا را فراموش مي كنند. خداوند نيز با آنان چون فراموش شدگان رفتار مي كند.
13. قبول نشدن نماز و عبادات
در روايات مي خوانيم:
«ايّها الناس ادّوا زكاة اموالكم فمن لا يزكّي لا صلوة له و من لا صلوة له لا دين له و من لا دين له لا حج و لا جهاد له»[10]
قبولي تمام اعمال،‌وابسته به قبولي نماز است و قبولي نماز وابسته به پرداخت زكات.
امام رضا ـ عليه السلام ـ فرمود:
خداوند نماز و زكات را همتا و مقرون يكديگر قرار داده و نماز بي زكات پذيرفته نيست.[11]
حضرت موسي ـ عليه السلام ـ جواني را ديد كه نماز با حالي مي خواند، به خداوند گفت:
چه نماز زيبايي دارد! به او وحي شد كه نماز او زيباست، ولي اين جوان بخيل است و زكات نمي پردازد و تا زماني كه زكات ندهد، نمازش قبول نيست.[12]
رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:
نماز كسي كه زكات نمي پردازد، هم چون لباس كهنه اي درهم پيچيده و به صورت او پرتاب مي شود.[13]
14. همرديف رباخواران
حضرت علي ـ عليه السلام ـ فرمود:
«مانع الزكاة كآكل الربا»[14]
كسي كه زكات ندهد، همچون رباخوار است.
پرداخت نكردن زكات، نوعي سرقت است. در حديث مي خوانيم:
سه نوع سارق و دزد داريم: يكي از آنان كسي است كه زكات نمي دهد.[15]
15. شرك، علت نپرداختن زكات
«ما خان الله احد شيئاً من زكاة ماله الا مشرك بالله»[16]
نپرداختن زكات، خيانت و شرك به خداوند است.
[1] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 52.
[2] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 52.
[3] . كافي، ج 2، ص 374.
[4] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 58.
[5] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 43.
[6] . وسايل الشيعه، ج 9، ص 31.
[7] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 57.
[8] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 31.
[9] . سوره معارج، آيه 22-21.
[10] . مستدرك، ج 1، ص 75.
[11] . جامع الاحاديث، ج 9، ص 30 و 33.
[12] . همان، ص 30 و 33.
[13] . همان، ص 33.
[14] . همان، ص 63.
[15] . تهذيب ج 10، ص 153؛ وسائل، ج 21، ص 268.
[16] . بحار، ج 96، ص 29؛ مستدرك، ج 7، ص 24.
ستاد اقامه نماز و زكات - بر گرفته از ره توشه راهيان نور، ش 53 ، ص309