مطالعه و دريافت آگاهي ها از طريق خواندن؛ ارتباط تنگاتنگي با شيوه و روش صحيح، آن دارد. انتخاب روش صحيح به نشاط، انگيزه و ماندگاري مطالب دريافتي کمک بيشتري خواهد کرد.
اگر در هنگام مطالعه دچار خواب آلودگي، حواس پرتي،خستگي، فراموشي يا بي ميلي به مطالعه مي شويد؛ به دليل رعايت نکردن راهکارهاي درست مطالعه است.
در اين نوشتار به مسائل مهم و اساسي مطالعه اشاره مي شود.
شايد نکات مطرح شده بسيار ساده به نظر آيد؛ ولي تجربه نشان داده که تأثير فراواني بر روند بهينه مطالعه دارند.
1. هدفداري: هرگاه بخواهيد از مطالعه بهره عالي ببريد؛ بايد هدف خود را بالا در نظر بگيريد؛ مثلا، اگر به فهم 50% مطالب کتاب قانع باشيد؛ بدانيد حد اقل 30% افت درکي خواهيد داشت. انگيزه معنوي ـ الهي و نشاط مي تواند نقش بيشتري در يادگيري داشته باشد.
2. خوشبيني: مسائل منفي کلاس،درس، استاد و امتحان را در هنگام مطالعه از ذهن عبور ندهيد؛ بلکه به جهات مثبت آن موضوع فکر کنيد؛ تا اعتماد شما به دريافت اين درس قوي تر شود.
3. برنامه ريزي: بايد زمان، مکان، حالت و موضوع مطالعه تقريبا ثابت باشد و قبل از شروع به مطالعه درس جديد؛ نسبت به موضوع درس قبلي تأمل کوتاهي داشته باشيد. مخصوصاً در زمان مطالعه هر موضوع، به چيز ديگري فکر نکنيد.
4. رعايت مراتب مطالعه: به مراتب پنج گانه: خواندن، فهميدن، حفظ کردن، ملکه شدن و خلاصه برداري؛ در مطالعه توجه داشته باشيد. مطالعه انبوه و بدون طي مراتب ياد آوري شده؛ نتيجه بسيار پاييني خواهد داشت.
5. آرامش: سعي کنيد در مطالعه نگراني و دلهره را از خود دور کنيد. کمي تأمل کنيد و با تحليل لازم، آرامش مناسب را به دست آوريد؛ آن گاه به مطالعه بپردازيد.
6. فعال بودن: در هنگام مطالعه، بايد تلاش کرد که خوانده شده ها به ثمر برسد و براي اين نکته، بايد مطالب مهم را تکرار کرد، يادداشت برداشت، علامت زد، طبقه بندي نمود و ...
7. رعايت نکات بهداشتي:
الف ـ نور کافي: که از آميزه يک مهتابي و يک لامپ 100 وات به وجود مي آيد. (مهتابي به تنهايي کافي نيست چون نوسان نور دارد).
ب ـ هواي لازم: فضاي گرم و گرفته انسان را خسته مي کند. بايد فضا از هواي ملايم و مطبوع برخوردار باشد.
ج) تغذيه: افرادي که کارهاي فکري و مطالعه زياد دارند؛ بايد از غذاهاي کم حجم و پر انرژي استفاده کنند. مصرف ميوه يا غذاهايي که سرشار از فسفر، ويتامين A،b12 و ... هستند، مفيد خواهد بود.
د) ورزش چشم: در بين مطالعه چندين بار به مکان هاي دورتر نگاه کنيد و سپس نگاه خود را به شئ اي نزديک خود متمرکز کنيد. اين نوع ورزش براي دوري از خمودگي و خستگي چشم بسيار مفيد است.
هـ ) زمان: اول شب، طلوع فجر و زماني که قبل از آن انسان استراحت کوتاه کرده باشد؛ بهترين وقت مطالعه است.
حد اقل يک ساعت بعد از غذا؛ زمينه پذيرش مطالعه بهتر است.
و) مکان: از مطالعه در جاهايي که رفت و آمد زياد است، سر و صدا فراوان مي باشد، يا خاطرات خوبي در آن جا نداريد، پرهيز کنيد.
8. مرور مطالب: مرور بعد از مطالعه؛ در دقايق استراحت، قبل از مباحثه و قبل از حضور در کلاس، نقش مؤثري در ماندگاري مطالب آموخته شده خواهد داشت. آن چه که خوانديد و حتي فهميديد و حفظ کرديد، باز مرور ذهني کنيد؛ تا در ذهنتان تثبيت گردد.
9. ملحقات درس: مطالعه و مرور تصاوير، جدول ها، خلاصه ها و سؤالات هر درس را در هر فرصت ممکن، مورد نظر قرار دهيد.
10. تندخواني: سعي نکنيد تمام مطالب را در مطالعه اول بفهميد؛ زيرا در بسياري مواقع، درک مطالب با تکرار و پايان يافتن فصل درسي تحقق پيدا خواهد کرد. بهتر است براي بالا بردن حجم مطالعه خود در واحد زمان، همراه با درک بيشتر مطالب؛ از روش هاي تندخواني استفاده نماييد.
11. امکانات: فرهنگ لغات، مداد، پاک کن، دفتر يادداشت خلاصه درس و ... در هنگام مطالعه کنارتان باشد؛ تا در مواقع لازم، به راحتي بتوانيد به آن ها مراجعه کنيد.
12. تمرکز: هنگام مطالعه يک مطلب، از خواندن، ديدن، شنيدن و فکر کردن به مطلب ديگر جدا بپرهيزيد.
13. استراحت: هر 30 تا 40 دقيقه، حداقل 5 دقيقه استراحت همراه با مرور ذهني و نرمش هاي چشم، جسم و فکر داشته باشيد. البته در دروسي که نياز به تفکر عميق دارد زمان ياد براي مطالعه کاهش مي يابد.
14. اشکالات: در هنگام مطالعه و پس از دقت کافي، اگر مطالب را نفهميديد، نگران نشويد. بلکه آن بخش را علامت بزنيد يا از دوست يا استاد خود بپرسيد و يا به شرح مراجعه کنيد.
تذکر: البته نه زياد توقف کنيد که خسته شويد و نه سريع به منابع کمکي و شرح ها مراجعه کنيد، که مانع پويايي اندوخته هاي ذهني قبلي شما شود.
15. مطالعه چند حسي: در مطالعه، هر چه از حواس بيشتري استفاده کنيد؛ بيشتر در ذهن باقي مي ماند و در مواقع لزوم بهتر قابل دريافت است.
16. صحيح نشستن: در هنگام مطالعه، از خوابيدن، تکيه کردن و دراز کشيدن پرهيز کنيد و سعي نماييد ستون فقرات صاف و عمودي باشد و زانوها به صورت زاويه حاده نباشند؛ گردن نسبت به کمر حالت افقي نداشته باشد (در راستاي آن باشد) و ...
17. تبادل نظر: براي تثبيت علوم مختلف، سعي کنيد با اساتيد و دوستان خود تبادل نظر کنيد؛ زيرا هر موضوعي روش خاصي را براي مطالعه و فراگيري مي طلبد و در اين تبادل نظر، بهترين راه شناسايي شده و تلاش علمي انسان قرين موفقيت خواهد شد.
18. مباحثه: مباحثه نقش بسيار مهمي در تثبيت مطالب آموخته شده دارد و از امتيازات حوزه هاي علميه مي باشد. حتي اگر توانستيد، يک موضوع را بيش از يک بار مباحثه نماييد.
19. تدريس: سعي کنيد در فرصت هاي ممکن، وقتي را براي تدريس، اگر چه براي دو نفر، در نظر بگيريد.
20. نکته برداري: خلاصه نويسي و نکته برداري از مطالب مهم دروس را به عنوان يک روش طلايي تلقي نماييد؛ تا بتوانيد از اوقات مطالعه استفاده بهتري ببريد.
21. مشاوره: نگراني ها و مسايل روحي، عاطفي و فکري خود را بدون خجالت و دلهره، با افراد با صلاحيت مطرح کنيد؛ تا هر چه زودتر حل شود؛ زيرا هم در تحصيل شما اثر منفي مي گذارد و هم آثار منفي آن در ساختار شخصيت شما نتايج بدي به همراه خواهد داشت.
مركز مشاوره حوزه علميه قم - آيين مطالعه
