آیا ۲۵ سال خانه نشینی امیرالمومنین (علیه السلام) مساوی با سکوت بود؟

پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_تاریخ اسلام را از هر منظر که بنگریم، چه آنان که از دوستان و یاران امیرالمومنین (علیه السلام) بودند و چه آنان که از دشمنان ایشان محسوب می‌شوند، همه و همه در یک نکته اتفاق نظر دارند و آن رشادت، دلاوری و شجاعت علی (علیه السلام) است. شجاعت وی به گونه‌ای بود که خواب را از چشمان یلان و پهلوانان عرب می‌ربود. چنانچه او در نبرد‌های متعدد، بسیاری از نام‌آوران عرب را به خاک مذلت نشاند و با سرافرازی از میدان جنگ بیرون آمد.

حتماً این نقل تاریخی را از منابع متعدد خوانده‌اید، زمانی که یاران پیامبر (صل الله علیه و آله و سلم) از روی ترس و یا به جهت خواهش‌های نفسانی و یا بی رغبتی به جنگ، بی‌وفایی را نسبت به شخص رسول اکرم (صل الله علیه و آله و سلم) به سر حد رساندند و از صحنه نبرد در جنگ‌های «حنین» و «احد» گریختند، تنها امیرالمومنین (علیه السلام) بود که پروانه‌وار گرد شمع و جود پیغمبر (صل الله علیه و آله و سلم) می‌چرخید و از ایشان محافظت می‌کرد. تا جایی که عمر بن خطاب در وصفش می‌گفت : « به خدا سوگند! اگر شمشیر علی (علیه السلام) نبود، عمود خیمه اسلام استوار نمی‌گشت.»[۱]

همان شخصی که در تمام نبردهای مسلمانان، در مقابل کفار، یهودیان و ... حضور فعال داشت، چه اتفاقی افتاد که در زمان خلفاء در هیچ نبردی شرکت نکرد؟ [۲] کسانی که در مسئله هجوم به خانه فاطمه (سلام الله علیها) با رجزخوانی، شجاعت علی (علیه السلام) را بهانه کرده و می‌گویند: اگر این حادثه واقع شده باشد، چطور ممکن است که او دست به شمشیر نبرده باشد؟ باید برای عدم شرکت آن حضرت در فتوحات خلفاء نیز پاسخ مناسب ارائه دهند.

اما آیا به لحاظ اینکه امیرالمومنین دست به شمشیر نبرد، می‌توان وی را متهم به سکوت کرد؟

طبق آن‌چه بزرگان در پاسخ به این شبهه فرموده‌اند، سکوت ایشان در آن برهه از زمان مطابق مصلحت اندیشی و عمل به وصیت پیامبر گرامی اسلام (صل الله علیه و آله و سلم) بود. [۳]

و اما موارد دیگری را نیز می‌توان برشمرد که حاکی از عدم سکوت امیرالمومنین (علیه السلام) می‌باشد:

الف. دست به شمشیر نبردن به معنای انکار اصل واقعه نیست : بیان این شبهه که چون علی (علیه السلام) می‌توانست بر علیه متجاوزین احتمالی به منزلش، از خود دلاوری نشان دهد و او دست به شمشیر نبرد، پس اصل ماجرا دچار خدشه است، تصور باطلی است؛ چنانکه اسناد و مدارکی دال بر هجوم  به خانه فاطمه (سلام الله علیها) و آتش آوردن بر در منزل ایشان و هجوم به داخل خانه همه را می‌توان در صحیح بخاری یافت.

ب. امام علی (علیه السلام) درست است که دست به شمشیر نبرد ولی خاموش هم ننشست؛ و ما در اینجا به ذکر نمونه‌هایی از عدم سکوت ایشان اشاره می‌کنیم.

۱. ایشان وقتی خلافت ظاهری را به دست گرفتند، درباره غاصبان خلافت فرمودند: « همانا این دین در دست اشرار، اسیر گشته بود. با نام دین به هواپرستی پرداخته و دنیای خود را به دست می‌آوردند.»[۴]

۲. حضرت در جایی دیگر رفتار حاکمان پیش از خود را به بذرافشانی گناه تشبیه کرده‌اند. « کسانی که تخم گناه افشاندند، با آب فریب، آبیاری کردند و محصول آن را که جز عذاب و بدبختی نبود، درو نمودند.»[۵]

۳. کسانی که با ایجاد ظلم و انحصارطلبی حکومت را به چنگ آوردند. حضرت در این باره نیز فرمودند : « ... جز خودخواهی و انحصارطلبی چیز دیگری نبود که گروهی حریصانه بر کرسی خلافت نشسته و گروهی سخاوتمندانه از آن دست کشیدند.»[۶]

۴. سخن امام علی ( علیه السلام) در مورد کسانی که فدک را غصب نمودند: « بار خدایا! از قریش و تمام کسانی که یاریشان کردند، به پیشگاه تو شکایت می‌کنم؛ زیرا پیوند خویشاوندی مرا قطع کرده، مقام و منزلت بزرگ مرا کوچک شمرده و در غصب حق من، با یکدیگر هم‌داستان شدند»[۷]

و موارد فراوان دیگری که در نهج البلاغه امیرالمومنین (علیه السلام) می‌توان اشاره کرد.

با این‌همه آیا باز هم می‌توان این سخن نابخردانه را تکرار کرد که « خانه نشینی علی (علیه السلام)، نشانه سکوت و احیانا رضایتمندی وی از وضعیت موجود بود؟»

منابع :

[۱]. شرح نهج البلاغه, ج ۱۲, ص ۵۱, ابن ابی الحدید المعتزلی المدائنی المتزلی ( ۶۵۵ ه)
[۲]. شبهات فاطمیه, ص ۲۲۱, سید مجتبی عصیری
[۳]. خصائص الائمه, ص ۷۳, السید محمد بن الحسین بن موسی الموسوی الشریف الرضی (۴۰۶ ه)
[۴]. نهج البلاغه, ج ۳, ص ۹۵, نامه ۵۳
[۵]. نهج البلاغه, ج ۱, ص ۳۰, خطبه ۲
[۶]. نهج البلاغه, ج ۳, ص ۷۱, نامه ۴۵
[۷]. نهج البلاغه, خطبه ۱۷۲, ج ۲, ص ۲۰۲