من اصلا تمركز ندارم زمان درس خوندن و سريعا از ياد ميبرم بايد چيكار كنم؟
خوشحاليم شما مخاطب ما هستيد اميدواريم راهنماي خوبي در رابطه با اين موضوع براي شما باشيم.
همانطور كه مي دانيدتمركز حواس، حالتى ذهنى و روانى است كه در آن حالت، تمام قواى حسى، روانى و فكرى انسان روى موضوع خاصى متمركز مىشود و تضمين كننده امر يادگيرى و انجام صحيح كارها و رهايى از خطرات احتمالى است. تمركز حواس در يك چشم بر هم زدن ايجاد شده يا از بين مي رود. انسان در تمام طول عمرش با شدت هاي متفاوت فكر مي كند. هرگز نمي تواند راجع به چيزي فكر نكند و نگران نباشد. ذهنيات و ايده هاي گوناگون دائما تمركز او را به هم مي زند. توجه داشته باشيد كه براي دستيابي به تمركز نمي توان مستقيما تلاش كرد بلكه بايد شرايط تمركز را زياد كنيد و آن شامل حذف كردن عناصر حواس پرتي هاي داخلي و خارجي و استفاده از راه كارهايي براي افزايش تمركز است. به هر حال در يك جمعبندى كلى، مىتوان گفت: بيشتر افراد به دلايل عمده زير، با عدم تمركز فكر و حواس مواجه مىشوند:
1. كسانى كه خود را به انجام دادن كار يا فعاليتي مجبور مىكنند؛ در حالى كه تمايل درونى چندانى به آن ندارند. در اين صورت تمام قواى ذهنى و روانىشان به طور خودكار از آن موضوع پرت مىشود و دچار حواسپرتى مىگردند. چنين افرادى ممكن است مدتها با بىعلاقگى كارهايى انجام مىدهند يا به دنبال كار يا رشته تحصيلى خاصى، تلاشهايى كنند و به عبارت ديگر خود را مجبور به انجام دادن آن كار يا مطالعه مىبينند.
2. فشارهاى روانى نيز از عوامل عمده تشتت فكرى است. بيشتر افراد زمانى كه با مسألهاى مواجه مىشوند، اگر معتقد باشند زمان كافى براى حل آن ندارند و يا توانايى حل مسأله و كسب توفيق را در خود نبينند، دچار نگرانى و اضطراب مىشوند و در نتيجه اين نگرانىها، ترس از شكست، افكار منفى عدم اعتماد به نفس و خيالبافىهاى منفىگرايانه، توان عمل و ابتكار و خلاقيت را از آنان سلب مىكند و به جاى اينكه روى موضوع خاص تمركز كنند، بر ترس و احتمال شكست خود تمركز مىكنند و يأس و نااميدى بر آنها چيره شده و موجب حواسپرتى مىشود.
3. گاهى برخى حوادث و اتفاقات، فضاى روانى فرد را دچار اختلال مىكند (نظير آنچه در زندگى شخصى، تحصيلى، خانوادگى، اجتماعى و اقتصادى و... رخ مىدهد)، امكان تمركز حواس را از بين مىبرد.
4. گاهى عدم رعايت اصول فعاليت يا مطالعه و نبود نظم در فعاليت باعث خستگى جسمى و روانى شده و در نتيجه احساس بىعلاقگى و به دنبال آن عدم تمركز حواس بر او مستولى مىشود.
5. تكثر و تعدد فعاليتهاى فرد مخصوصا اگر در توان انسان نباشد، باعث عدم تمركز حواس مىشد.
چه بايد كرد؟
همانطور كه اشاره شد براي داشتن تمركز حواس بايد در دو جبهه فعاليت نمود.اول بايد موانع موجود را حذف نمود و سپس راهكارهاي تقويت تمركز حواس را عملي ساخت .
الف) براي حذف هر يك از عوامل فوق كه هر كدام به گونهاى مانع تمركز حواس مىشود - بايد به راهكار خاص و مناسب با آن توجه نمود. در عين حال نكات زير مىتواند به عنوان راهكارهاى كلى، مؤثر واقع شود:
1. در ابتدا و قبل از هر چيز، براى تمام فعاليتهاى خود برنامهريزى كنيد. يعني هر شئي بايد در جاي خود قرار بگيرد.از اينكه همه را يك جا جمع نموده و سپس آنها را در يك زمان در محلهاي خود قرار دهيد پرهيز نمايد.مثلا اگر كار شما با دفتر مالي تمام شد قبل از اينكه مشغول كار ديگري شويد ابتدا دفتر را در محل مخصوص خود قرار دهيد.به اين ترتيب ذهن شما براي اشياء طبقه بندي مخصوصي ايجاد نموده و در بازيابي به شما كمك مي نمايد.
2. در صورتى كه تعدد كارها و فعاليتها، باعث عدم تمركز مىشود، آنها را به حداقل ممكن برسانيد و به خود بگوييد: در اين دوره و زمان، مهمترين وظيفه و كار من چيست و فعاليتهاى جانبى متعدد، مزاحم وظيفه اصلى من است.يعني سعي نمايد در يك زمان فقط يك فعاليت انجام دهيد. شايد در ابتدا تصور نماييد از تعداد فعاليتهاي شما كاسته شده اما در انتهاي روز متوجه مي شويد به همان ميزان قبلي فعاليت انجام داده ايد بدون اينكه تداخلي در فعاليتها صورت گرفته باشد
3. اگر مشكلات شخصى، اجتماعى، خانوادگى و... باعث عدم تمركز حواستان مىشود؛ بدانيد كه زندگى فردى هيچكس، خالى از مشكل نيست و ذهن هيچ فردى خالى محض نيست. از طرف ديگر با صرف فكر كردن و مشغوليت ذهنى درباره چنين مشكلاتى، هيچ دردى دوا نخواهد شد. پس به خود تلقين كنيد كه هنگام فعاليت يا مطالعه، ذهن خود را از آن مسائل برهانيد.
4.كليد اساسي تمركز حواس، كاربرد فنوني است كه خواننده را در عمل مطالعه فعال مي سازد و سبب ايجاد واكنش در حين مطالعه مي شود.
نكات زير مىتواند به عنوان راهكارهاى كلى، مؤثر واقع شود:
1- در ابتدا و قبل از هر چيز، براى تمام فعاليتهاى درسى و غيردرسى، برنامهريزى كنيد. اوقات شبانهروز را در يك جدول زمانبندى شده - از هنگام بيدارى تا موقع خواب - يادداشت و براى هر كارى، زمان خاص و مناسب معين كنيد. بكوشيد طبق همان برنامه تنظيم شده، به فعاليتهاى كلاس، مطالعه، استراحت، عبادت، ورزش و ... بپردازيد.
2- زمان معينى را در طول روز، براى انديشيدن درباره موضوعات مختلف با تخيلات و افكار مزاحم، اختصاص دهيد. اين كار حداقل دو فايده مهم دارد: نظم و انضباط در تمام فعاليتها - حتى در انديشهها و افكارتان - راه پيدا مىكند كه خود بسيار ارزشمند است و نيز اگر افكار مزاحم در غير زمان معين، به سراغتان آمد و باعث حواسپرتى شما شد، مىتوانيد به خود وعده بدهيد كه زمان انديشيدن در اين باره، فلان زمان خاص و معين است. پس براى هر كار و فعاليتى وقتى، مشخص كنيد و در آن زمان به هيچ امرى، غير از آن نپردازيد.
3- به هنگام مطالعه يا حضور در كلاس، از افكار يأس آفرين، كسل كننده و غيرمنطقى بپرهيزيد و همواره اميد، قدرت و توانايى را در ذهن خود حفظ كنيد.
4- هنگام مطالعه يا سر كلاس، كاغذ و قلمى داشته باشيد و يادداشت برداريد يا مطالب را خلاصه كنيد تا در فضاى روانى درس و مطالعه قرار داشته باشيد؛ نه اينكه به دنبال افكار و ذهنيات خود باشيد.
5- با پيش مطالعه وارد كلاس شويد و پرسشهايى كه درباره درس به ذهنتان مىرسد، بلافاصله از استاد بپرسيد. به خود اجازه ندهيد سؤال مطرح شده، ذهنتان را به خود مشغول دارد و به تدريج از فضاى روانى كلاس خارج شويد. با اين روش ساده، مىتوانيد فرايند تدريجى و محتواى درسى كلاس را پىگيرى كنيد و خود را در فضاى درسى يا مطالعه قرار دهيد.
6- زمان و مكان مطالعه، بايد از نظر فيزيكى و روانى، از شرايط مناسب برخوردار باشد و عامل حواس پرتى (نظير سر و صداها، سرما و گرما و نور كم يا خيلى شديد) از محيط مطالعه حذف شود.
نكته پاياني اينكه در صورتى كه موضوع يا موضوعات خاص و محدودى، باعث حواسپرتى شما مىشود، به دنبال راه حل مناسب آن باشيد؛ چرا كه اين در حكم علت عدم تمركز حواس شما است. پس براى مقابله با آن، ابتدا علت و عامل اصلى را شناسايى كنيد و در پى حذف يا تقليل آن برآييد.
براي اطلاعات بيشتر
1- تقويت و تمركز فكر، ترجمه هوشيار
2- اسرار تمركز فكر، علي اكبر محمدزاده
