مؤلف:
سيد مصطفى خمينى (م 1356 ه.ش).
زندگينامه و اظهار نظرها:
حاج آقا مصطفى خمينى، فرزند رشيد امام خمينى بنيانگذار جمهورى اسلامى، از شخصيتهاى فرزانه اى است كه عمر گرانبهاى خود را صرف خدمت به اسلام و ارائه تحقيقات اسلامى كرد. وى در پانزده سالگى به تحصيل علوم دينى پرداخت و پس از اتمام سطوح عالى حوزه، به درس خارج فقه مرحوم آيت الله بروجردى راه يافت و خارج اصول را از محضر پدر بزرگوار خود استفاده كرد. مباحث فلسفه را نزد استادان عصر خود همچون: علامه طباطبائى و سيدابوالحسن قزوينى خواند و عرفان نظرى و سير و سلوك را از محضر پدر بهره گرفت. تفسير وى محصول اين تلاشهاى علمى است كه به مدت ده سال ادامه داشت.
استادان:
امام خمينى، آيت الله بروجردى، علامه طباطبائى، سيدابوالحسن قزوينى، مرتضى حائرى، شهيد صدوقى، سلطانى، محمدجواد اصفهانى، حجت، محقق داماد.
تأليفات:
تفسير قرآن، تحريرات فى الاصول، كتاب اصول، القواعد الاصوليه، قواعد الحكميه، حاشيه بر هدايه ملاصدرا، حاشيه بر مبدأ و معاد ملاصدرا، تحرير عروة الوثقى، كتاب الطهارت، كتاب الصلاة، الواجبات فى الصلاة، دراسات فى ولاية فقيه، القواعد الفقهيه و... .
معرفى اجمالى كتاب:
اين تفسير در بردارنده سوره حمد و 25 آيه از سوره بقره در چهار جلد است و يكى از نمونه هاى بارز تفسير جامع در دوران معاصر است كه به جنبه هاى مختلف تفسير و استنباط علوم و معارف اسلامى پرداخته است. از اين جهت مى توان گفت الگوى است از دائرة المعارف قرآن كه اگر به پايان مى رسيد، علوم و معارف گوناگون اسلامى و فرهنگ غنى جهان اسلام را در مجموعه اى افزون از صد جلد در برمى گرفت. در هر صورت، تفسير ايشان در بردارنده علوم گوناگون از قبيل صرف، نحو، معانى بيان، فلسفه، عرفان، فقه، اصول، نجوم، هيئت و... است.
مفسر در آغاز كتاب به مقدمه اى بسيار كوتاه بسنده كرده، در آن فقط به دو بحث اشاره مى كند: نخست، درباره معانى قرآن و دوم، وجه تسميه قرآن به اين نام. وى پس از مقدمه به بحثهاى تفسيرى مى پردازد و در اين قسمت مطالب خود را به چند بخش تقسيم مى كند. در آغاز همانند بسيارى از تفاسير اطلاعاتى در زمينه سوره مى دهد. اين اطلاعات شامل نام سوره، عدد آيات و كلمات، مكى و مدنى بودن و فضيلت سوره است و آن گاه در بخش دوم به تفسير آيه يا اجزاى آيه و تفسير واژه ها مى پردازد.
از نكات ديگر اين تفسير بهره گيرى از روايات، همراه با نقاديهاى سندى و دلالتى است كه مى توان گفت در اين زمينه از دو جهت قابل توجه است: يكى گستردگى استفاده از روايات در ابعاد مختلف و ديگرى نقد و بررسى روايات كه در كمتر تفسيرى اين روش پسنديده ديده شده است.
وضعيت نشر:
اين كتاب در 4 جلد به زبان عربي به وسيله وزارت ارشاد اسلامى، در قطع وزيرى، با تصحيح محمد سجادى اصفهانى چاپ شده است. تفسير سوره حمد اين کتاب به همت محمد بندرچي به فارسي ترجمه شده است.
محمدرضا ضميري- کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، ص 510- 511