مخالفت آيت الله بروجردي (ره) با تغيير رسم الخط در ايران

زبان مردم كشور تركیه، تركی است اما رسم الخطی كه با آن مي نگاشتند رسم الخط عربی بود، آتاتورك وقتی بر تركیه مسلط شد و عثمانیها را كنار زد، رسم الخط عربی را به لاتین تبديل كرد، شاید آن روز خیلی ها متوجه آثار مخربش نبودند، اما تا به حال آثار مخرب آن در تركیه باقی است.

چرا؟ زيرا وقتي رسم الخط عوض شد، رابطه نسل جدید را با نسلهای گذشته، كتب و میراثشان قطع كرد. پدر یك رسم الخطی میداند و بلد است و بچه ای كه مدرسه میرود رسم الخط جدید میخواند. كتاب های پدر و میراث گذشتگان بدرد این بچه نمی خورد، اگر تلاش و كوشش كنند تا همه كتاب­ها را آرام آرام برگردانند، بيش از صد سال طول می كشد. و هنوز این امر در تركیه اتفاق نیفتاده است. تركیه می خواهد داد اسلام گرايي سر دهد، اما متاسفانه هيچ پيوندي با گذشته خويش ندارد.

وقتی آذربایجان از ایران جدا شد، زیر چتر روسیه تزاری رفت، لذا از اقمار و تابع روسیه شد. رسم الخط در كشور روسیه كریل (خط روسی) بود. رسم الخط مردم آذربایجان را به كریل تغيير دادند و بر اثر اين تغيير، ارتباط مردم آذربایجان با نسل گذشته قطع شد. در آذربایجان، نسل جوان هيچ گونه اطلاعی از گذشته و تمدن خودشان ندارند، میراث خودشان را نمی دانند و نمی شناسند؛ شعرای بزرگ كه مایه افتخارشان بودند، اشعارشان در اختیار و در دسترس آنها نيست؛ اخیرا نيز این رسم الخط عوض شده، و به لاتین تبديل شده است.

در ایران هم بشدت در تلاش بودند كه این خیانت تاریخی را به وسیله ی رضاخان پهلوي عملی سازند. لذا اين پروژه از زمان رضاخان با تبلیغات گسترده ای در سطح کشور آغاز شد تا این که در زمان محمد رضا شاه به بهانه این که رسم الخط فارسی در نوشتار و چاپ منشأ اشتباه می گردد و پژوهشگران و خوانندگان را دچار حیرت و بلا تکلیفی می کند، و همچنين به اين دليل كه با زبان بین المللی (انگلیسی) تطابق ندارد و فارسی زبانان در آموزش علوم غربی با مشکل مواجه هستند، خواستند این ترفند را عینیت بخشند. این جریان را توسط یك عده از روشن فكرها (نظیر: ابوالقاسم اعتصام زاده، ابراهیم پورداود، سعید نفیسی، غلامحسین ابتهاج، چیره و ...) مطرح كردند كه باید رسم الخط ما لاتین شود. اين قضيه تا جایی پيش رفت كه حتي محافل علمی و دانشگاهی ایران خیلی محكم به میدان آمدند و خواستار تغيير رسم الخط شدند؛ شاه هم تسلیم شده بود.

اگر مقاومت و مخالفت مرحوم آیت الله العظمی بروجردی (ره) نبود رسم الخط فارسي ایران را به رسم الخط لاتین تغيير مي دادند. ایشان صریحا اعلام كردند كه من اجازه نمیدهم رسم الخط فارسی تغییر كند و عوض شود. ايشان فرمودند:« هدف اینان از تغییر خط، دور کردن جامعه ما از فرهنگ اسلامی است. من تا زنده ا م اجازه نمی دهم این کار را عملی کنند. به هر جا که می خواهد منتهی شود ... .» (۱)

همین جمله «من اجازه نمیدهم رسم الخط فارسی تغییر كند» كافی و مطلب تمام بود یعنی ایشان وقتی حرف میزدند، اگر رژيم شاهنشاهي و طيف روشنفكر می خواستند با نظر و سخن ایشان مخالفت كنند، با حركت و سیل عظيم جمعیت مردم ايران در حمايت از اسلام و مراجع عظام تقليد، مواجه مي شدند.

در اثر این برخورد قاطع و تاریخی محافل روشنفکری از تکاپو افتاد و رژیم منحط شاهنشاهي عقب نشست و کشور اسلامی ایران یک بار دیگر از یک تهاجم ویرانگر مصون ماند و آرزوی دشمنان به گور سپرده شد و تا به امروز با ايستادگي علماي اسلامي رسم الخط فارسي روز به روز جايگاه بالاتري بدست آورده است.

اگر بصيرت و شهامت اين بزرگ مرد نبود، همچنان كه ارتباط فرهنگی كشورهاي همسایه ايران با نسل های گذشته و كتب و میراث گذشتگان خودشان قطع شده است، ما نيز این مشكل را داشتيم.

همان كساني كه داعيه ميهن پرستي و ملي گرايي، سر مي دهند و شعارشان اين است: « چو ايران نباشد تن من مباد » در برهه اي مي رفت، چنان خيانتي را نسبت به نسل هاي آينده خود مرتكب شوند كه تا ابد لكّه ننگ آن از دامنشان پاك نگردد، به لطف خدا و بصيرت و رشادت بزرگ مردي چون حضرت آيت الله العظمي بروجردي (ره)، توطئه و فتنه اي بس عميق و پيچيديشان خنثي شده و اميد بدخواهان به ياس تبديل شد.

پی نوشت:

۱. به نقل از مرحوم آیت ­الله فاضل لنکرانی، چشم و چراغ مرجعیت، ص ۱۶۱.