امامان شیعه به زبان پارسی سخن می گفتند

بنا بر عقائد شیعه پیامبر و امامان معصومین تونایی سخن گفتن به زبانهای گوناگون را دارند [ ۱ ] . در این میان به دلیل مراجعات فراوان ایرانیان به محضر امامان ، مواردی از سخنان معصومین ( علیهم السلام ) به زبان پارسی را بیان می داریم . در منابع روایی شیعه موارد زیادی داریم که امامان شیعه به زبان پارسی هم سخن میگفتند . آن هم به صورت مسلط و حتی با لهجه ی مناطق مختلف ایران . مواردی را بررسی میکنیم :

اول : عبد الله بن فرقد قال خرجنا مع أبی عبد الله ع متوجهین إلى مکة حتى إذا کنا بسرف استقبلنا غراب ینعق فی وجههفقال مت جوعا ما تعلم من شی‏ء إلا و نحن نعلمه إلا أنا أعلم بالله منک ... أنه دخل علیه  قوم من أهل خراسان فقالابتداء من غیر مسألة من جمع مالا من مهاوش أذهبه الله فی نهابر فقالوا جعلنا الله فداک ما ندرک هذا الکلام فقال الامام علیه السلام  از باد آید بدم شود ... [ ۲ ] راوی گوید با امام صادق علیه السلام بودم جمعی از اهل خراسان وارد شدند ... امام به آنان توصیه کرد . اهل خراسان گفتند : فدای شما شویم . آنچه فرمودید را فهم نکردیم . آنگاه امام صادق علیه السلام فرمود : از باد آید بدم شود . ( یعنی بادآورده را باد می برد ) و این را به زبان پارسی گفت .

دوم : رُوِّینَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ قُدِّمَ لِأَبِی مَتَاعٌ مِنْ مِصْرَ فَصَنَعَ طَعَاماً وَ جَمَعَ التُّجَّارَ فَقَالُوا نَأْخُذُهُ مِنْکَ بِدَهْ دَوَازْدَهْ فَقَالَ لَهُمْ أَبِیعُکُمْ هَذَا الْمَتَاعَ بِاثْنَیْ عَشَرَ أَلْفاً وَ کَانَ شِرَاؤُهُ عَشَرَةَ آلَافٍ بِدَهْ دَوَازْدَه‏ لَفْظٌ فَارِسِیٌّ مَعْنَاهُ الْعَشَرَةُ بِاثْنَیْ عَشَرَ وَ کَذَلِکَ دَهْ یَازْدَهْ وَ هُوَ عَشَرَةٌ بِأَحَدَ عَشَر [ ۳ ] از امام صادق علیه السلام نقل شد که برای پدرم از مصر کالایی رسید . پس پدرم تجار را جمع کرد . پس آن تجار گفتند این را به ده دوازده می خریم  ( این نشان می دهد که تجار ایرانی بودند ) و امام باقر علیه السلام به دیگر تجار فرمود : ده دوازده اصطلاح فارسی است . آنگاه فرمود : این را ۱۲۰۰۰ دینار می فروشم . چون ۱۰۰۰۰ دینار خریدم .

سوم : جعلت أمیر المؤمنین ولیها و تکلم حذیفة بالخطبة فقال أمیر المؤمنین ع لها ما اسمک فقالت شاه زنان بنت کسرى قال أمیر المؤمنین نه شاه زنان نیست مگر دخت محمد و هی سیدة النساء أنت شهربانویه و أختک مروارید بنت کسرى قالت آریه ...  [ ۴ ] ترجمه : امیرالمومنین علی علیه السلام سرپرست او ( شهربانو ) شد آنگاه به او گفت نامت چیست ؟ او گفت : شاه زنان دختر کسری . امام علی گفت : نه ! شاه زنان فقط فاطمه دختر محمد است . اوست که سرور همه ی زنان است ( این عبارت را به زبان پارسی گفت ) . بلکه تو از این پس شهربانو نام داری . و از این به بعد نام خواهرت  هم مروارید است . پس شهربانو گفت : آریه .

چهارم : از پیامبر اکرم : وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِسَلْمَانَ یَا سَلْمَانُ إِشْکَمَتْ دَرْدْ ( أو إشْکَمِ تو دَرْدِ ) قُمْ فَصَلِّ  فَإِنَّ فِی الصَّلَاةِ شِفَاءً  [ ۵ ] پیامبر به سلمان فرمود : ای سلمان شکمت درد میکند ؟ ( و این را به پارسی گفت ) اکنون برخیز نماز بگذار سپس شکمت خوب می شود .

پنجم : حدثنا محمد بن بشار حدثنا غندر حدثنا شعبة عن محمد بن زياد عن أبي هريرة رضي الله عنه أن الحسن بن علي أخذ تمرة من تمر الصدقة فجعلها في فيه فقال النبي صلى الله عليه و سلم بالفارسية كخ كخ أما تعرف أنا لا نأكل الصدقة [ ۶ ] ابوهریره می گفت، حسن بن علی وقتی که خردسال بود خرمایی از خرماهایی صدقه برداشته بود که بخورد، حسن خرما را در دهانش گذاشت که بخورد پیامبر به زبان فارسی فرمود : نخور نخور .

ششم : یکی از اهالی اصفهان - اسپهان - به خدمت امیرالمؤمنین علی ( علیه السلام ) رسید و از ایشان خواست تا سخنی بگوید . اما با او صحبت کردند . قال زدني يا أمير المؤمنين قال باللسان الأصفهاني اروت اين وس يعني اليوم حسبك هذا [ ۷ ] مرد اصفهانی به علی بن ابی طالب ( علیه السلام ) گفت : ای امیر مؤمنان بیشتر برایم بگو . امام به زبان اهل اصفهان پاسخ دادند : « اروت اين وس » ؛ یعنی امروز برای تو بس است . و البته موارد بسیاری دیگر نیز وجود دارد .

پی نوشت :

[ ۱ ] علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت ، ۱۴۰۴ هـ ق  ، جلد ۲۶ صفحه ۹۰ باب أنهم ع يعلمون جميع الألسن و اللغات و يتكلمون بها

[ ۲ ] مناقب آل أبی طالب ج ۴ ص ۲۱۸ ، مؤسسه انتشارات علامه قم، ۱۳۷۹ هجرى قمری / محمد بن حسن بن فروخ ، بصائر الدرجات، ص ۳۳۶، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى قم، ۱۴۰۴ هجرى قمری

[ ۳ ] محدث نورى، مستدرک الوسائل، ج ۱۳ ص ۳۱۶ ، مؤسسه آل البیت علیهم السلام قم، ۱۴۰۸ هجرى قمری

[ ۴ ] علامه حلى، العدد القویة ، ص ۵۷ ، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى قم، ۱۴۰۸ هجرى قمرى‏

[ ۵ ] محدث نورى، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت علیهم السلام قم، ۱۴۰۸ هجرى قمری جلد ۶ ص ۳۹۰

[ ۶ ] صحیح بخاری ، دار ابن كثير ، بيروت ، چاپ دوم ، جلد ۳ صفحه ۱۱۱۸ حدیث ۲۹۰۷

[ ۷ ] قطب الدين راوندى ، الخرائج و الجرائح ، مؤسسه امام مهدى (عج) قم ، ۱۴۰۹ هجرى قمرى ، جلد ۲ صفحه ۵۴۶ - ۵۴۷