پدیدآور: جوادی آملی ، عبدالله،
آفرینش از نظر قرآن کریم با جمال وزیبایی آمیخته است، هم جمال وزیبایی نفسی وهم جمال وزیبایی نسبی. خواه در قلمرو موجودهای مادی وخواه در منطقه موجودهای مجرد ومعنوی. استنباط جمال وزیبایی نفسی هر موجود در حد ذات خویش خواه ماده وخواه مجرد از انضمام دو آیه قرآن حاصل می شود.
 
اول: آیه الله خالق کل شی ء (1)

خداوند آفریننده هر چیز است.
 
که دلالت دارد هر چیزی غیر خدا، مخلوق ذات اقدس خداوند است خواه مجرد باشد وخواه مادی، خواه از ذوات باشد خواه از اوصاف.
 
دوم: آیه الذی احسن کل شی ء خلقه (2)

پروردگار تو همان کسی است که هر چیزی را آفریده است نیکو ساخته است.
 
که دلالت دارد هر چیزی را که خداوند آفرید جمیل وزیبا خلق کرد وهیچگونه نقص وعیب نفسی در متن هستی یافت نمی شود، چه در نشئه ماده وچه در منطقه مجرد ونیز هم در قلمرو ذوات اشیا وهم در نشئه اوصاف آنها.
 
استظهار جمال وزیبایی نسبی برخی از موجودات نسبت به بعضی از موجودات دیگر نیز از بررسی چند مورد به دست می آید، یکی آیه:
 
انا جعلنا ما علی الارض زینة لها... (3)

یعنی ما آنچه را که در روی زمین قرار دارد از مناظر طبیعی به عنوان زینت زمین قرار داده وکره ارض را بدان مزین نمودیم، ودیگری آیه انا زینا السماء الدنیا بزینة الکواکب (4)
 
یعنی ما فضای بالا را با ستاره های روشن زینت دادیم. از این آیات زینت وجمال نسبی موجودات مادی نسبت به یکدیگر معلوم می شود واز آیه:
 
... حبب الیکم الایمان وزینه فی قلوبکم وکره الیکم الکفر والفسوق والعصیان... (5)

خدا ایمان را برای شما دوست داشتنی گردانید وآن را در دلهای شما زینت داد وکفر وفسق ومعصیت را در نظرتان ناخوشایند ساخت.
 
چنین بر می آید که خداوند ایمان را محبوب دلها قرار داده وآن را زیور جان آدمیان ساخته است. وچون روح انسانی مجرد است نه مادی ، وایمان نیز امری معنوی است نه مادی واین امر معنوی یعنی ایمان، مایه جمال وزیبایی تکوینی از اعتباری وامتیاز جمال رحمانی از زینت شیطانی مبسوطا در قرآن کریم بیان شده است.
 
تقسیم جمال به مادی ومعنوی که در قرآن کریم آمده است، در سخنان صاحبان ولایت ومفسران اصیل آن نیز وارد شده است. چنانکه در کلمات حضرت امیرالمؤمنین... آمده است:
 
«حسن الصورة الجمال الظاهر» (6)

نیکویی صورت زیبایی ظاهر است.
 
«حسن النیة جمال السرائر» (7)

نیت نیکو زیبایی درون ها.
 
ترغیب به جمال وتشویق به کار جمیل در زبان قرآن وعترت مشهود است. چنانکه خداوند ضمن بر شمردن منافع اقتصادی دامداری، به بهره برداری از جمال آن اشاره کرده ومی فرماید:
 
ولکم فیها جمال حین تریحون وحین تسرحون (8)

یعنی برای شما زیبایی است در کیفیت بازگشت شبانگاهی گوسفندان از چراگاه ونیز در نحوه رها کردن آنها در بامداد به سوی چراگاه.
 
ودر سخنان حضرت علی... آمده است که: مردان با تقوی، در عبادت خاشع ودر عین فاقه وحاجت متجمل اند. (9)
 
ودر توصیه به کمیل چنین می فرمایند:
 
«معرفة العلم دین یدان به، به یکسب الانسان الطاعة فی حیاته وجمیل الاحدوثة بعد وفاته » (10)
 
دانش اندوزی تنها آیینی است که باید به آن پایبند بود، به وسیله آن هرکس در حیات خود راه اطاعت پیماید وبرای پس از مرگش ذکر خیری به جای گذارد.
 
«التجمل من اخلاق المؤمنین » (11)

آرایش از اخلاق مؤمنان است.
 
واین تجمل که از اوصاف مردان با ایمان است شامل هر دو قسم جمال خواهد بود، گرچه نسبت به جمال وزیبایی معنوی شمول بیشتری دارد. لذا حضرت علی... به فرزندش حضرت حسن... چنین می فرماید:
 
«...فلتکن مسالتک فیما یبقی لک جماله وینفی عنک وباله فالمال لایبقی لک ولاتبقی له » (12)
 
یعنی خواست تو در کوششها ونیایشها چیزی باشد که جمال آن بدون وبال برای تو بماند زیرا مال برای تو نمی ماند وتو نیز برای او نمی مانی، پس جمال انسان در همان معارف وفضائل خواهد بود.
 
پی نوشت ها:
 
1- زمر،62.
 
2- سجده،7.
 
3- کهف،7.
 
4- صافات،6.
 
5- حجرات، 24.
 
6- غرر و درر، ج 1:313.
 
7- همان، ج 2:382
 
8- نحل،6.
 
9- نهج البلاغه، خطبه 193
 
10- کلمات قصار، 147.
 
11- غرر و درر، ج 1:307.
 
12- نهج البلاغه، نامه 31.
 
منبع: زن در آئینه جلال و جمال