آيا در عصر ائمه(ع) اجتهاد و تفريع وردّ فروع بر اصول وجود داشته يا نه؟
برخي مي‏پندارند در عصر ائمه(ع) اجتهاد و تفريع و رد ّ فروع بر اصول وجود نداشته و بعد از دوران ائمه در شيعه پيدا شده، با اينكه در ميان اهل جماعت از همان قرن اوّل وجود داشته، اين تصور به ادّله‎اي باطل است.
اوّلاً: اين تصور كه در عصر ائمه باب علم مفتوح بوده و نيازي به اجتهاد و فتوا نبوده غلط است. ائمه معمولاً در مدينه بودند و تنها براي شيعياني كه در مدينه مي‏زيستند اين امكان بود كه حكم هر مسئله‏اي را مستقيماً از خود ائمه بپرسند، اما شيعياني كه در عراق يا خراسان يا جاي ديگر مي‏زيستند كجا مي‏توانستند هر مسئله مورد ابتلاي فوري را از ائمه بپرسند؟ آنها ناچاراً از راويان حديث و شاگردان ائمه كه مدتي از درس آنها استفاده كرده بودند و احياناً كتابهايي تأليف كرده بودند مي‏پرسيدند.
ثانياً: تاريخ شيعه و ائمه شيعه حكايت مي‏كند كه امامان، اكابر اصحاب خويش را كه مدتها شاگردي كرده بودند و آشنا با اصول و مبادي فقه شيعه بودند تشويق مي‏كردند كه بنشينند و فتوا بدهند.
ثالثاً: يكي از اموري كه اجتهاد را ايجاب مي‎كند، جمع ميان خاص و عام، مطلق و مقيد، و حل تعارض اخبار و روايات است و همه اينها در زمان ائمه براي راويان حديث وجود داشته است. آنها مي‎بايست با قوة اجتهاد حلّ تعارض كنند و جمع روايات نمايند و احياناً برخي را طرد نمايند. روايات علاجيه تنها براي زمانهاي بعد از ائمه نبوده است، براي معاصران ائمه هم بوده است.
مجموعه آثار شهيد مطهري ج20ـ الهامي از شيخ الطائفه.