منشور زندگی جمعی

یکی از یادگارهای زیبا و مهمی که از امام (ع) به پیروان خویش رسیده است، پیامی است که عبدالعظیم حسنی [1] آن را روایت کرده است. روزی حضرت رضا (ع) چند نکته مهم به او آموختند و به او یادآور شدند تا آن را به شیعیان و یاران ابلاغ کند. این پیام که می توان آن را منشور زندگی جمعی نامید، بدین شرح است:

یا عَبْدَ الْعَظِیمِ، أَبْلِغْ عَنِّی أَوْلِیائِی السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُمْ أَنْ لَا تَجْعَلُوا لِلشَّیطَانِ عَلَی أَنْفُسِهِمْ سَبِیلًا وَ مُرْهُمْ بِالصِّدْقِ فِی الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَة وَ مُرْهُمْ بِالسُّکوتِ وَ تَرْک الْجِدَالِ فِیمَا لَا یعْنِیهِمْ وَ إِقْبَالِ بَعْضِهِمْ عَلَی بَعْضٍ وَ الْمُزَاوَرَة فَإِنَّ ذَلِک قُرْبَة إِلَی وَ لَا یشْغَلُوا أَنْفُسَهُمْ بِتَمْزِیقِ بَعْضِهِمْ بَعْضاً فَإِنِّی الَیتُ عَلَی نَفْسِی أَنَّهُ مَنْ فَعَلَ ذَلِک وَ أَسْخَطَ وَلِیاً مِنْ أَوْلِیائِی دَعَوْتُ الله لِیعَذِّبَهُ فِی الدُّنْیا أَشَدَّ الْعَذَابِ وَ کانَ فِی الاخِرَة مِنَ الْخَاسِرِینَ وَ عَرِّفْهُمْ أَنَّ الله قَدْ غَفَرَ لِمُحْسِنِهِمْ وَ تَجَاوَزَ عَنْ مُسِیئِهِمْ إِلَّا مَنْ أَشْرَک بِی أَوْ آذَی وَلِیاً مِنْ أَوْلِیائِی أَوْ أَضْمَرَ لَهُ سُوءاً فَإِنَّ الله لَا یغْفِرُ لَهُ حَتَّی یرْجِعَ عَنْهُ فَإِنْ رَجَعَ عَنْهُ وَ إِلَّا نُزِعَ رُوحُ الایمَانِ عَنْ قَلْبِهِ وَ خَرَجَ عَنْ وَلَایتِی وَ لَمْ یکنْ لَهُ نُصِیبٌ فِی وَلَایتِنَا وَ أَعُوذُ بِالله مِنْ ذَلِک.[2]

(عبدالعظیم، سلام مرا به دوستانم برسان و به آن ها بگو:

شیطان را به دل های خویش راه ندهند.

در گفتار خویش راست گو باشند و امانت را ادا کنند.

خاموشی را پیشه خود سازند. از جدال و نزاع بیهوده ای که سودی برایشان ندارد، دوری کنند.

به همدیگر روی آورند و به دیدار و ملاقات هم بروند؛ زیرا این کار موجب نزدیکی به من است.

خود را به دشمنی و بدگویی با یکدیگر مشغول نسازند؛ زیرا با خود عهد کرده ام که اگر کسی چنین کاری انجام دهد و دوستی از دوستانم را ناراحت کند و به خشم آورَد، خداوند را بخوانم تا او را در دنیا با شدیدترین عذاب ها مجازات کند و در آن سرا نیز از زیانکاران خواهد بود.

به ایشان بگو: همانا پروردگار نیکوکارانشان را آمرزیده و از خطای گنهکارانشان درگذشته است؛ مگر کسی که به خدا شرک بورزد یا دوستی از دوستانش را بیازارد یا کینه آن ها را به دل بگیرد.

به درستی که خداوند او را نخواهد بخشید تا آنکه از کردار ناشایست خویش دست بکشد. هرگاه از این اعمال نادرست دوری گزیند، آمرزش خدا را شامل خود گردانده است؛ وگرنه روح ایمان از قلبش بیرون رفته و از «ولایت» ما خارج شده است و بهره ای از ولایت ما نخواهد برد. پناه بر خدا از این.)

پی نوشت ها

[1] گروهى بر اين عقيده ‏اند كه عبدالعظيم امام ‏رضا(ع) را درك نكرده است. آنان به روايت فوق خدشه مى‏ كنند يا آنكه با تصرف در سند روايت، از«ابى ‏الحسن‏ الرضا»،«ابى‏ الحسن‏ الثالث» يعنى امام‏ هادى(ع) را اراده مى‏ كنند و ضمن زائددانستن كلم«رضا»، اشتباه را به گردن راويان يا ناسخان كتاب مى‏ گذارند؛ اما با ملاحظ اين مهم كه يكى از مشايخ و اساتيد عبدالعظيم، هشام‏ بن‏ حكم (وفات: 198 ق) است و اين شخصيت والامقام حدود پنج سال پيش از شهادت امام ‏رضا(ع) به جوار حق شتافته است، دليلى بر اين مطلب و به ‏دنبال آن خدشه به روايت فوق نيست؛ هرچند روايت ديگرى همچون مكاتب عبدالعظيم با امام‏ رضا(ع) دربار ابوطالب، وجود دارد كه گواه ديگرى بر مدعاست و ناقدان محترم از آن يادى نكرده ‏اند..

[2] الاختصاص، ص 247؛ بحار الأنوار، ج 71، ص 230..

منبع : پور امینی، محمد باقر؛ سبک زندگی؛ منشور زندگی در منظر امام رضا علیه السلام، ص: 94