سيگار، كلبه پوشالى آرامش

سيگار كشيدن در حالى كه به رايج ترين رفتار پرخطر در ميان جوانان و نوجوانان تبديل شده است، هنوز به طور جدى با هيچ ممانعت قانونى روبه رو نيست و با توجه به آثار زيانبار آن بر روى جوانان، دولت ها فشار چندان زيادى براى محدودسازى مصرف آن انجام نمى دهند و اين امر به خاطر وابستگى آنها به درآمدى است كه از راه ماليات بر سيگار كسب مى كنند. به عبارت ديگر كمتر كشورى براى منع مصرف سيگار عزم جدى دارد و تنها به نصب برچسب هاى اخطار و هشدارهاى بهداشتى بر روى پاكت مواد دخانى بسته كرده اند.

گرايش روزافزون

گرايش روزافزون نوجوانان و جوانان به دخانيات و كاهش سن مصرف سيگار كه در كنار آن ميزان استفاده از دخانيات و سيگار را در كشور بالا برده است امروزه موجى از نگرانى ها را در ميان كارشناسان امور اجتماعى و دست اندركاران نهادهاى دولتى به وجود آورده است.

به گفته دكتر ميرمحمد كيانى، روانپزشك، ميزان استعمال دخانيات در ميان جوانان و نوجوانان هر ساله در حال افزايش است به طورى كه مى توان گفت حدود يك پنجم آنها سيگارى هستند كه البته اگر در درمان افراد سيگارى به مسايل زمينه اى مانند افسردگى، اضطراب و مشكلات روحى - عاطفى توجه نكنيم، حتى اگر جوان موفق به ترك سيگار شد به احتمال ۸۰ درصد تا ۲ سال پس از ترك، مجددا به سمت دخانيات گرايش پيدا مى كند.

به اعتقاد وى در خانواده هايى كه يكى از والدين سيگارى هستند احتمال گرايش كودكان به سمت سيگار ۲ تا ۴ برابر خانواده هاى معمولى است و البته نبود تفريحات و سرگرمى هاى لازم يكى از عوامل كاملا تاثيرگذار در گرايش نوجوانان به سمت سيگار است.

آسيب شناسان مسايل اجتماعى نيز بر اين باورند كه تصور رسيدن به آرامش، تاييدجويى كه در آن جوان براى كسب تاييد همسالان وادار به كشيدن سيگار مى شوند و شكل گيرى اين عقيده كه سيگار كشيدن موجب رهايى از تنش شده و انجام تكاليف را آسان تر مى كند، در مجموع سه نگرش اصلى است كه ميل به سيگار كشيدن را در جوانان برمى انگيزد. همچنين پس از ايجاد اين نگرش ها جوان در همگرايى با گروه همسالان وارد مرحله سيگار كشيدن مى شود كه البته اين فرآيند در صورت سيگارى بودن يكى از اعضاى خانواده، به ويژه پدر، آسان تر و سريع تر مى شود.

لوايح كنترل كننده

طى سال هاى اخير، با گسترش روزافزون مصرف دخانيات در ميان جوانان، مسوولان نيز سعى نمودند تا با تصويب لوايح و قوانين مدنى سعى در جلوگيرى از گسترش اعتياد و رفتار پرخطر مصرف سيگار در بين جوانان نمايند كه از جمله مى توان به لايحه ممنوعيت فروش مواد دخانى به افراد زير ۱۸ سال در كشور اشاره كرد.

اين لايحه كه با عنوان «لايحه جامع كنترل دخانيات» در كشور اجرا مى شود، مفادى از جمله ممنوعيت هر نوع تبليغ و تشويق مستقيم و غيرمستقيم و يا تحريك افراد به استعمال دخانيات، ممنوعيت استعمال دخانيات در اماكن مسقف، وسايل نقليه عمومى، محل كار و نصب تابلوى ممنوعيت استعمال دخانيات در معرض ديد عموم توسط كارفرمايان و يا متصديان مربوطه را شامل مى شود.اما با وجود اجراى اين لوايح، آمار منتشره بيانگر گرايش شديد نوجوانان زير ۱۸ سال به مصرف دخانيات و ميزان استفاده و تمايل بالاى جوانان ايرانى به مصرف دخانيات دارد كه شايد يكى از دلايل اصلى آن را در عدم اجراى صحيح و نظارت مستمر بر نحوه اجراى اين طرح دانست به طورى كه تقريبا تمام مراكز فروش در داخل كشور به صورت كاملا آزاد به تمام نوجوانان و جوانانى كه تمايل به خريد سيگار و دخانيات دارند، خدمات ارايه مى كنند!

نظارتى نيست

يكى از اعضاى كميته پيشگيرى از مصرف دخانيات، معاونت پيشگيرى از آسيب هاى اجتماعى سازمان بهزيستى كشور با اشاره به اين كه براساس آمار موجود (كه در سال هاى ۷۰ تا ۷۸ تهيه شده است) شيوع مصرف سيگار در ميان جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله حدود ۱۷ درصد افزايش داشته ، معتقد است: «طبق تحقيقى كه در سال ۷۸ از سوى معاونت پيشگيرى سازمان بهزيستى در سطح مدارس پيش دانشگاهى تهران انجام شد، مشخص گرديد كه حدود يك درصد از دختران و ۲/۷ درصد از پسران سيگارى هستند و همچنين ۲۵ درصد پسران و ۲۷ درصد دختران سيگار را تجربه كرده اند.به اعتقاد كارشناسان هر چند كه در كشور ما، ميزان لوايح و قوانينى كه در زمينه ممنوعيت مصرف سيگار براى نوجوانان و نيز جلوگيرى از فروش دخانيات در باجه هاى روزنامه فروشى تصويب شده زياد و مناسب است اما عدم وجود نظارت صحيح بر اجراى اين قوانين و نيز مشخص نبودن وظيفه نهادها در زمينه هاى فرهنگى، آموزشى، پيشگيرى و جلوگيرى از مصرف دخانيات در ميان كودكان و نوجوانان باعث شده است تا ضمن پايين آمدن سن مصرف دخانيات در كشور، توانايى پيشگيرى صحيح و آموزش كافى در مدارس و يا از طريق رسانه ها براى مقابله با اين معضل اجتماعى وجود نداشته باشد.

دوستان ناباب!

همچنين وجود اين تصور در ميان كارشناسان علوم اجتماعى و عامه مردم كه گرايش نوجوانان و جوانانى كه والدين سيگارى دارند به دخانيات بيشتر است باعث شد تا بسيارى از خانواده هايى كه در آنها پدران حتى براى يك بار نيز سيگار مصرف نكرده اند، به اين تصور كه فرزندانشان به سمت اين رفتار اجتماعى خطرناك نمى روند، آنها را به حال خود بگذارند و هيچ گونه آموزش و تربيت فرهنگى و اجتماعى در اين زمينه به نوجوانان ندهند، فارغ از اين كه محدود شدن خانواده ها در عصر حاضر و گسترش روابط بيرون از خانه و خانواده به خصوص با دوستان و آشنايان باعث شده تا تاثيرپذيرى نوجوانان از دوستان و آشنايانشان بسيار بيشتر از گذشته باشد و مطمئنا حرف ها و رفتارهايى كه شايد از سوى خانواده، نتواند يك نوجوان ايرانى را متحول و متوجه سازد، از سوى دوستان و رفقا بتواند بر روى آنها تاثير گذارد به خصوص كه نبايد از ميزان بالاى احساسات و هوش جوانان ايرانى غافل بود كه شايد همين خاصيت روحى و روانى آنها نيز در پذيرش برخى رفتارهاى پيشنهادى از سوى دوستان و رفقا به آنها بى تاثير نباشد.

همچنين نبايد در زمينه علل گرايش نوجوانان به اعتياد، از موارد مهمى مثل بحران هاى خانوادگى و روحى چشم پوشيد.

جوانى كه در محيط خانواده نمى تواند با احساسات و عواطف اعضاى آن خانواده ارتباط برقرار كند و به دليل تنبيهات جسمى و تحقيرهاى كلامى از سوى والدين و يا ساير اختلافات خانوادگى و يا حتى جدا شدن والدين از يكديگر، خود را تنها ديده و احساس كند كه پشتوانه روحى مناسبى ندارد براساس اين تفكر غلط كه سيگار و مواد دخانى مى توانند آرامش دهنده باشند، از اين مواد خطرزا به عنوان پشتوانه روحى خود حساب برده و استفاده مى كنند و با خيال اين كه مى توانند از شر بحران ها و افسردگى هايى كه به دلايل گوناگون برايشان ايجاد شده، رهايى يابند به مصرف دخانيات رو مى آورند.

با وجود اين آنچه به نظر مى رسد آن كه اولين اقدام اساسى در راه جلوگيرى از مصرف دخانيات در ميان جوانان، بر عهده والدين است تا با الگودهى مناسب و نظارت دقيق بر رفتار و گفتار و عملكرد نوجوانان، قبل از افتادن آنها در اين گرداب مهلك، دست يارى به سوى گلهاى زندگى خود دراز كنند. همچنين مسوولان نيز بايد علاوه بر نظارت دقيق و مستمر بر اجراى لوايح مصوب با برنامه ريزى كارشناسانه اقدامات فرهنگى و امنيتى مناسبى درجهت جلوگيرى از مصرف دخانيات در ميان خانواده ها و به خصوص جوانان داشته باشند.