سجود
مسأله 1045
نمازگزار بايد در هر ركعت از نمازهاي واجب و مستحب ، بعد از ركوع دو سجده كند وسجده آن است كه پيشاني و كف دو دست و سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را بر زمين بگذارد .
مسأله 1046
دو سجده روي هم يك ركن است كه اگر كسي در نماز واجب عمدا يا از روي فراموشي هر دو را ترك كند ، يا دو سجده ديگر به آنها اضافه نمايد ، نمازش باطل است.
مسأله 1047
اگر عمدا يك سجده كم يا زياد كند ، نماز باطل ميشود و اگر سهوا يك سجده كم كند حكم آن بعدا گفته خواهد شد .
مسأله 1048
اگر پيشاني را عمدا يا سهوا به زمين نگذارد ، سجده نكرده است . اگر چه جاهاي ديگر به زمين برسد ولي اگر پيشاني را به زمين بگذارد و سهوا جاهاي ديگر را به زمين نرساند ، يا سهوا ذكر نگويد سجده صحيح است .
مسأله 1049
در سجده هر ذكري بگويد كافي است ولي احتياط واجب آن است كه مقدار ذكر از سه مرتبه سبحان الله يا يك مرتبه سبحان ربي الاعلي و بحمده كمتر نباشد ومستحب است سبحان ربي الاعلي و بحمده را سه يا پنج يا هفت مرتبه بگويد .
مسأله 1050
در سجود بايد به مقدار ذكر واجب ، بدن آرام باشد و موقع گفتن ذكر مستحب هم ، اگر آن را به قصد ذكري كه براي سجده دستور داده‌اند بگويد ، آرام بودن بدن لازم است .
مسأله 1051
اگر پيش از آن كه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام بگيرد عمدا ذكر سجده را بگويد ، يا پيش‌از تمام شدن ذكر عمدا سر از سجده بردارد ، نماز باطل است .
مسأله 1052
اگر پيش از آن كه پيشاني به زمين برسد و بدن آرام گيرد ، سهوا ذكر سجده را بگويد و پيش از آن كه سر از سجده بردارد ، بفهمد اشتباه كرده بايد دوباره در حال آرام بودن ، ذكر را بگويد .
مسأله 1053
اگر بعد از آن كه سر از سجده برداشت ، بفهمد كه پيش از آرام گرفتن بدن ذكر را گفته يا پيش از آن كه ذكر سجده تمام شود سر برداشته نمازش صحيح است .
مسأله 1054
اگر موقعي كه ذكر سجده را ميگويد ، يكياز هفت عضو را عمدا از زمين بردارد ، نماز باطل ميشود وليموقعي كه مشغول گفتن ذكر نيست ، اگر غير پيشاني جاهاي ديگر را از زمين بردارد و دوباره بگذارد اشكال ندارد .
مسأله 1055
اگر پيش از تمام شدن ذكر سجده سهوا پيشاني را از زمين بردارد نميتواند دوباره بزمين بگذارد وبايد آن‌را يك سجده حساب كند ، ولي اگر جاهاي ديگر را سهوا از زمين بردارد ، بايد دو مرتبه به زمين بگذارد و ذكر را بگويد .
مسأله 1056
بعد از تمام شدن ذكر سجده اول بايد بنشيند تا بدن آرام گيرد و دوباره به سجده رود .
مسأله 1057
جاي پيشاني نمازگزار بايد از جاهاي زانوهايش پست‌تر و بلند تر از چهار انگشت بسته نباشد ، بلكه احتياط واجب آن است كه جاي پيشاني او از جاي انگشتانش پست‌تر و بلند تر از چهار انگشت بسته نباشد .
مسأله 1058
در زمين سراشيب كه سراشيبي آن درست معلوم نيست احتياط واجب آن است كه جاي پيشاني نمازگزار از جاي انگشتهاي پا و سر زانوهاي او بيش از چهار انگشت بسته بلند تر نباشد .
مسأله 1059
اگر پيشاني را سهوا به چيزي بگذارد كه از جاي انگشتهاي پا و سر زانوهاي او بلند تر از چهار انگشت بسته است ، چنانچه بلندي آن بقدري است كه نميگويند در حال سجده است ، ميتواند سر را بردارد و به چيزي كه بلندي آن به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بگذارد و ميتواند سر را بروي آنچه باندازه چهار انگشت يا كمتر است بكشد ، و اگر بلندي آن بقدري است كه ميگويند در حال سجده است احتياط واجب آن است كه پيشاني را از روي آن بروي چيزي كه بلندي آن به اندازه چهار انگشت بسته يا كمتر است بكشد ، واگر كشيدن پيشاني ممكن نيست ، بنابر احتياط واجب بايد نماز را تمام كند و دوباره بخواند .
مسأله 1060
بايد بين پيشاني و آنچه بر آن سجده ميكند چيزي نباشد پس اگر مهر بقدري چرك باشد كه پيشاني به خود مهر نرسد ، سجده باطل است ولي اگر مثلا رنگ مهر تغيير كرده باشد اشكال ندارد .
مسأله 1061
در سجده بايد كف دست را بر زمين بگذارد ولي در حال ناچاري پشت دست هم مانعي ندارد ، و اگر پشت دست ممكن نباشد ، بايد مچ دست را بگذارد ، و چنانچه آن را هم نتواند ، بايد تا آرنج هر جا كه ميتواند بر زمين بگذارد و اگر آن هم ممكن نيست ، گذاشتن بازو كافي است .
مسأله 1062
در سجده بايد بنابر احتياط واجب سر دو انگشت بزرگ پاها را به زمين بگذارد ، و اگر انگشتهاي ديگر پا ، يا روي پا را به زمين بگذارد ، يا به واسطه بلند بودن ناخن ، سر شست بزمين نرسد نماز باطل است وكسي كه به واسطه ندانستن مسأله نمازهاي خود را اين طور خوانده بنابر احتياط مستحب ، بايد دوباره بخواند .
مسأله 1063
كسي كه مقداري از شست پايش بريده ، بايد بقيه آن را به زمين بگذارد ، و اگر چيزي از آن نمانده ، يا اگر مانده خيلي كوتاه است بايد بقيه انگشتان را بگذارد واگر هيچ انگشت ندارد ، بايد هر مقداري از پا باقي مانده به زمين بگذارد .
مسأله 1064
اگر بطور غير معمول سجده كند ، مثلا سينه وشكم را به زمين بچسباند ، بنابر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخواند ، واگر پاها را درازا كند ، اگر چه هفت عضوي كه گفته شد به زمين برسد ، بايد نماز را دوباره بخواند .
مسأله 1065
مهر يا چيز ديگري كه بر آن سجده ميكند ، بايد پاك باشد ، ولي اگر مثلا مهر را روي فرش نجس بگذارد ، يا يك طرف مهر نجس باشد و پيشاني را به طرف پاك آن بگذارد اشكال ندارد .
مسأله 1066
اگر در پيشاني دمل و مانند آن باشد ، چنانچه ممكن است بايد با جاي سالم پيشاني سجده كند ، و اگر ممكن نيست بايد زمين را گود كند ودمل را در گودال و جاي سالم را به مقداري كه براي سجده كافي باشد بر زمين بگذارد .
مسأله 1067
اگر دمل يا زخم تمام پيشاني را گرفته باشد بايد بيكي از دو طرف پيشاني سجده كند و اگر ممكن نيست به چانه و اگر به چانه هم ممكن نيست بايد به هر جاي از صورت كه ممكن است سجده كند و اگر به هيچ جاي از صورت ممكن نيست بايد با جلو سر سجده نمايد .
مسأله 1068
كسي كه نميتواند پيشاني را به زمين برساند بايد به قدري كه ميتواند خم شود و مهر يا چيز ديگري را كه سجده بر آن صحيح است روي چيز بلندي گذاشته و طوري پيشاني را بر آن بگذارد كه بگويند سجده كرده است ، ولي بايد كف دستها و زانوها و انگشتان پا را بطور معمول بزمين بگذارد .
مسأله 1069
كسي كه هيچ نميتواند خم شود بايد براي سجده بنشيند و با سر اشاره كند و اگر نتواند بايد با چشمها اشاره نمايد و در هر دو صورت احتياط واجب آن است كه اگر ميتواند بقدري مهر را بلند كند كه پيشاني را بر آن بگذارد و اگر نميتواند احتياط مستحب آن است كه مهر را بلند كند وبه پيشاني بگذارد ، و اگر با سر يا چشمها هم نميتواند اشاره كند ، بايد در قلب نيت سجده كند ، و بنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براي سجده اشاره نمايد .
مسأله 1070
كسي كه نميتواند بنشيند ، بايد ايستاده نيت سجده كند و چنانچه ميتواند ، براي سجده با سر اشاره كند و اگر نميتواند ، با چشمها اشاره نمايد و اگر اين را هم نميتواند ، در قلب نيت سجده كند ، وبنابر احتياط واجب با دست و مانند آن براي سجده اشاره نمايد .
مسأله 1071
اگر پيشاني بياختيار از جاي سجده بلند شود ، چنانچه ممكن باشد بايد نگذارد دوباره به جاي سجده برسد ، واين يك سجده حساب ميشود ، چه ذكر سجده را گفته باشد يا نه واگر نتواند سر را نگهدارد وبي اختيار دوباره به جاي سجده برسد ، رويهم يك سجده حساب ميشود و اگر ذكر نگفته باشد بايد بگويد .
مسأله 1072
جائي كه انسان بايد تقيه كند ميتواند بر فرش ومانند آن سجده نمايد ولازم نيست براي نماز به جاي ديگر برود .
مسأله 1073
اگر روي چيزي كه بدن روي آن آرام نميگيرد سجده كند باطل است ولي روي تشك پر يا چيز ديگري كه بعد از سر گذاشتن و مقداري پائين رفتن آرام ميگيرد سجده كند اشكال ندارد .
مسأله 1074
اگر انسان ناچار شود كه در زمين گل نماز بخواند ميتواند در حالي كه ايستاده است ، براي سجده با سر اشاره كند و تشهد را ايستاده بخواند و اگر سجده وتشهد را بطور معمول هم بجا آورد ، نمازش صحيح است .
مسأله 1075
در ركعت اول و ركعت سومي كه تشهد ندارد ، مثل ركعت سوم نماز ظهر و عصر و عشا اگر بعد از سجده دوم بدون آن كه مقداري بنشيند براي ركعت بعد برخيزد نمازش صحيح است ، ولي بنابر احتياط واجب بايد بعد از سجده دوم قدري بيحركت بنشيند و بعد برخيزد .
چيزهائي كه سجده بر آنها صحيح است
مسأله 1076
بايد بر زمين و چيزهاي غير خوراكي كه از زمين ميرويد ، مانند چوب و برگ درخت سجده كرد و سجده بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي صحيح نيست و نيز سجده كردن بر چيزهاي معدني مانند طلا و نقره و عقيق و فيروزه باطل است اما سجده كردن بر سنگهاي معدني مانند سنگ مرمر و سنگهاي سياه اشكال ندارد .
مسأله 1077
احتياط واجب آن است كه بر برگ درخت مو اگر تازه باشد سجده نكنند .
مسأله 1078
سجده بر چيزهائي كه از زمين ميرويد و خوراك حيوان است مثل علف و كاه صحيح است .
مسأله 1079
سجده بر گلهائي كه خوراكي نيستند ، صحيح است ولي سجده بر دواهاي خوراكي كه از زمين ميرويد ، مانند گل بنفشه و گل گاوزبان صحيح نيست .@#@
مسأله 1080
سجده بر گياهي كه خوردن آن در بعضي از شهرها معمول است ودر شهرهاي ديگر معمول نيست و نيز سجده بر ميوه نارس صحيح نيست ولي سجده بر توتون جايز است.
مسأله 1081
سجده بر سنگ آهك و سنگ گچ صحيح است بلكه به گچ و آهك پخته و آجر و كوزه گلي و مانند آن هم ميشود سجده كرد .
مسأله 1082
اگر كاغذ را از چيزي كه سجده بر آن صحيح است مثلا از كاه ساخته باشند ، ميشود بر آن سجده كرد و سجده بر كاغذي كه از پنبه و مانند آن ساخته شده اشكال ندارد .
مسأله 1083
براي سجده بهتر از هر چيز تربت حضرت سيد الشهداء عليه السلام ميباشد ، بعد از آن خاك ، بعد از خاك سنگ و بعد از سنگ گياه است .
مسأله 1084
اگر چيزي كه سجده بر آن صحيح است ندارد ، يا اگر دارد بواسطه سرما يا گرماي زياد ومانند اينها نميتواند بر آن سجده كند ، بايد به لباسش اگر از كتان يا پنبه است ، سجده كند و اگر از چيز ديگر است بر همان چيز سجده كند واگر آن هم نيست بايد بر پشت دست و چنانچه آنهم ممكن نباشد بچيز معدني مانند انگشتر عقيق سجده نمايد .
مسأله 1085
سجده بر گل و خاك سستي كه پيشاني روي آن آرام نميگيرد اگر بعد از آن كه مقداري فرو رفت آرام بگيرد اشكال ندارد .
مسأله 1086
اگر در سجده اول ، مهر به پيشاني بچسبد و بدون اين كه مهر را بردارد دوباره به سجده رود اشكال دارد .
مسأله 1087
اگر در بين نماز چيزي كه بر آن سجده ميكند گم شود و چيزي كه سجده بر آن صحيح است نداشته باشد چنانچه وقت وسعت دارد ، بايد نماز را بشكند واگر وقت تنگ است بايد به لباسش اگر از پنبه يا كتان است سجده كند و اگر از چيز ديگري است بر همان چيز واگر آنهم ممكن نيست بر پشت دست ، و اگر آن هم نميشود به چيز معدني مانند انگشتر عقيق سجده نمايد .
مسأله 1088
هر گاه در حال سجده بفهمد پيشاني را بر چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل است ، اگر ممكن باشد ، بايد پيشاني را از روي آن بروي چيزي كه سجده بر آن صحيح است بكشد و اگر وقت تنگ است ، به دستوري كه در مسأله پيش گفته شد عمل كند .
مسأله 1089
اگر بعد از سجده بفهمد پيشاني را روي چيزي گذاشته كه سجده بر آن باطل‌است ، اشكال ندارد .
مسأله 1090
سجده كردن براي غير خداوند متعال حرام ميباشد و بعضي از مردم عوام كه‌مقابل قبر امامان عليهم السلام پيشاني را به زمين ميگذارند ، اگر براي شكر خداوند متعال باشد ، اشكال ندارد وگرنه حرام است .
مستحبات و مكروهات سجده
مسأله 1091
در سجده چند چيز مستحب است :
1 كسي كه ايستاده نماز ميخواند بعد از آن كه سر از ركوع برداشت وكاملا ايستاد وكسي كه نشسته نماز ميخواند ، بعد از آن كه كاملا نشست ، براي رفتن به سجده تكبير بگويد .
2 موقعي كه مرد ميخواهد به سجده برود ، اول دستها را و زن اول زانوها را به زمين بگذارد .
3 بيني را به مهر يا چيزي كه سجده بر آن صحيح است بگذارد .
4 در حال سجده انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد ، بطوري كه سر آنها رو به قبله باشد .
5 در سجده دعا كند و از خدا حاجت بخواهد و اين دعا را بخواند : يا خير المسؤولين و يا خير المعطين ارزقني وارزق عيالي من فضلك فانك ذوالفضل العظيم . يعني اي بهترين كسي كه از او سئوال ميكنند و اي بهترين عطا كنندگان ، روزي بده به من و عيال من از فضل خودت ، پس بدرستي كه تو داراي فضل بزرگي .
6 بعد از سجده بر ران چپ بنشيند و روي پاي راست را بر كف پاي چپ بگذارد .
7 بعد از هر سجده وقتي نشست و بدنش آرام گرفت تكبير بگويد .
8 بعد از سجده اول بدنش كه آرام گرفت استغفر الله ربي و اتوب اليه بگويد .
9 سجده را طول بدهد ودر موقع نشستن دستها را روي رانها بگذارد .
10 براي رفتن به سجده دوم ، در حال آرامي بدن ( الله‌اكبر ) بگويد .
11 در سجده‌ها صلوات بفرستد واگر آن را به قصد ذكري كه در سجده‌ها دستور داده‌اند بگويد اشكال ندارد .
12 در موقع بلند شدن ، دستها را بعد از زانوها از زمين بردارد .
13 مردها آرنجها وشكم را به زمين نچسبانند و بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند و زنها آرنجها وشكم را بر زمين بگذارند و اعضاء بدن را به يكديگر بچسبانند . و مستحبات ديگر سجده در كتابهاي مفصل گفته شده است .
مسأله 1092
قرآن خواندن در سجده مكروه است . و نيز مكروه است براي بر طرف كردن گرد وغبار ، جاي سجده را فوت كند . و اگر در اثر فوت كردن ، دو حرف از دهان بيرون آيد ، نماز باطل است و غير از اينها مكروهات ديگري هم در كتابهاي مفصل گفته شده است .
سجده واجب قرآن
مسأله 1093
در هر يك از چهار سوره والنجم و اقراء و الم تنزيل و حم سجده يك آيه سجده است ، كه اگر انسان بخواند يا گوش به آن دهد ، بعد از تمام شدن آن آيه ، بايد فورا سجده كند و اگر فراموش كرد ، هر وقت يادش آمد بايد سجده نمايد .
مسأله 1094
اگر انسان موقعي كه آيه سجده را ميخواند ، از ديگري هم بشنود چنانچه گوش داده دو سجده نمايد و اگر به گوشش خورده يك سجده كافي است .
مسأله 1095
در غير نماز اگر در حال سجده آيه سجده را بخواند يا به آن گوش بدهد بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند .
مسأله 1096
اگر آيه سجده را از كسي كه قصد خواندن قرآن ندارد ، بشنود ، يا از مثل گرامافون آيه سجده را بشنود لازم نيست سجده نمايد ، ولي اگر از آلتي كه صداي خود انسان را ميرساند بشنود واجب است سجده كند .
مسأله 1097
در سجده واجب قرآن نميشود بر چيزهاي خوراكي و پوشاكي سجده كرد ، ولي ساير شرايط سجده را كه در نماز است لازم نيست مراعات كنند .
مسأله 1098
در سجده واجب قرآن بايد طوري عمل كند كه بگويند سجده كرد .
مسأله 1099
هر گاه در سجده قرآن پيشاني را به قصد سجده به زمين بگذارد ، اگر چه ذكر نگويد كافيست و گفتن ذكر ، مستحب است و بهتر است بگويد : لا اله الا الله حقا حقا لا اله الا الله ايمانا وتصديقا لا اله الا الله عبودية ورقا سجدت لك يا رب تعبدا و رقا لا مستنكفا و لا مستكبرا بل انا عبد ذليل ضعيف خائف مستجير.