توطن ، اعراض، حدترخص
سؤال 1: منظور از وطن اصلي كه در رساله‌ها آمده است چيست؟
جواب: منظور وطني است كه در آنجا مكلف متولد شده است و جايگاه پدري او بوده است. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 252, س394)
سؤال 2: در شهري كه عقيده دارم بازنشسته شوم و زندگي كنم نماز و روزه‌ام را بايستي به چه ترتيب بخوانم و بگيرم؟
جواب: تا در آن شهر پس از قصد توطن مدتي ساكن نشويد حكم وطن ندارد. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 252, س397)
سؤال 3: كسي كه در سالهاي اخير كه تهران از بلاد كبيره شده است به تهران آمده و قصد دارد در اين شهر زندگي كند با چه شرايطي تهران وطن او محسوب مي‌شود و آيا داشتن خانه ملكي يا استيجاري دخالتي در اين جهت دارد يا خير؟
جواب: چناچه در يكي از محله‌هاي تهران قصد سكونت دائم كند همان محله وطن او محسوب مي‌شود و فرقي بين داشتن خانه ملكي و يا استيجاري نيست. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 253, س398)
سؤال 4: فردي كه در وطن ثاني اقامت كرده است اما هر دو سه روز يك بار براي انجام كاري مجبور به طي مسافتي كمتر از هشت فرسخ مي‌‌شود نماز و روزه‌اش را به چه نحو بايد انجام دهد؟
جواب: اگر از وطن به كمتر از مسافت شرعي مي‌رود نمازش تمام است ولي اگر فاصله به چهار فرسخ شرعي برسد و بخواهد اين راه را برود و برگردد حكم مسافر پيدا مي‌كند. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 255, س404)
سؤال 5: كسي كه در شهري غير از وطن اصلي خود اقامت گزيده است ولي قصد ندارد كه مادام العمر در آنجا بماند و ممكن است بعد از مثلاً ده سال از آنجا منتقل شود آيا چنين شخصي مي‌تواند در اين شهر قصد توطن نمايد؟
جواب: نمي‌تواند و بدون قصد توطن دائم يا ماندن به مقداري كه صدق عرفي وطن تحقق يابد حكم وطن مترتب نمي‌شود. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 259, س412)
سؤال 6: توطن و اعراض به چه معني مي‌باشد؟
جواب: توطن به معني آن است كه شخصي قصد اقامت دائم در جايي را داشته باشد و مدتي را درآنجا سكونت كند و اعراض به معني انصراف و برگرداندن قصد توطن در محلي است. (ر.ک توضيح المسائل آيت الله فاضل, ج1, ص129, س468 و ص 127, س458)
سؤال 7: در مورد همسر و يا فرزندي كه تكليف شده و در منزل تابع شوهر و يا پدر خود مي‌باشند آيا در مسئله ترك وطن تابع پدر ويا شوهر خود هستند و اگر پدر و يا شوهر ترك وطن نمود آنها هم همان حكم را پيدا مي‌كنند و يا بايد مستقلاً تصميم بگيرند؟
جواب: زن و فرزندي كه از حد تبعيت بالطبع بيرون آمده و صاحب اراده است در اتخاذ وطن و اعراض از آن و قصد اقامت تابع نيست و ميزان تصميم خود او است. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 264, س428)
سؤال 8: اگر انسان بخواهد به محلي كه پدرش به دنيا آمده سفر كند آيا روزه او صحيح است يا خير و آيا نمازش را بايد شكسته بخواند؟
جواب: اگر وطن شما محسوب نشود ولو به واسطه تبعيت از پدر، روزه صحيح نيست و نماز هم شكسته است. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م 1333)
سؤال 9: محل تولد من شهر ري است الآن مدت شش سال است كه به قم نقل مكان نموده‌ام هر وقت كه به شهر ري مسافرت مي‌كنم تكليف نماز و روزه‌ام چيست؟
جواب: اگر از وطن قبلي اعراض نكرده‌ايد يعني تصميم داريد كه بعداً براي زندگي كردن به وطن قبلي برگرديد نماز شما در آنجا تمام و روزه صحيح است. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره), ج1, ص 199, س251)
سؤال 10: اينجانب به همراه خانواده‌ام مجبور به انتقال شده‌ام اكنون مدت سه سال است كه در شهرستان كاشمر هستيم و قصد سكونت دائم در اين شهر را نداريم و از رفت و آمد به تربت حيدريه نيز ناگزير هستيم، خواهشمند است ما را در مورد حكم مسافر بودن يا نبودن و نماز و روزه راهنمايي كنيد؟ (مقلد مقام معظم رهبري)
جواب: نسبت به كاشمر كه قصد سكونت دائم در آن را نداريد حكم مسافر داريد كه با قصد ده روز در آنجا نمازتان تمام و روزه صحيح است و بدون قصد اقامت ده روز نماز شكسته است و روزه نمي‌توانيد بگيريد و اما اگر از تربت حيدريه اعراض نكرده‌ايد حكم وطن را دارد و نماز در آنجا تمام است و روزه صحيح مي‌باشد. (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع, ج1, ص739, م1331 و 1330)
سؤال 11: حد ترخص به چه فاصله‌اي مي‌گويند؟ آيا منظور از نديدن ديوار شهر و نشنيدن صداي اذان منظور همان جايي است كه نماز شكسته مي‌شود يا آنكه از آن نقطه بايد به فاصله 5/22 كيلومتر دور شد و بعد از آن نماز شكسته مي‌شود؟
جواب: حد ترخص فاصله‌اي است كه بعد از آن صداي اذان شنيده نمي‌شود و خانه‌هاي شهر به وضوح ديده نمي‌شود مسافت شرعي تقريباً 5/22 كيلومتر است كه كسي قصد رفتن و برگشتن به آنجا را داشته باشد پس از عبور از حد ترخص بايد نماز را شكسته بخواند در شهرهايي كه ديوار ندارد شروع مسافت را از آخرين خانه‌هاي شهر محاسبه نماييد و در داخل شهرهاي بزرگ مثل تهران اگر چه 5/22 كيلو متر برويد نماز شكسته نمي‌شود. (ر.ک استفتائات امام خميني(ره) ج1, ص 192, س235, ص194, س238 وس242)
سؤال 12: كسي كه قصد اقامت ده روز كرده آيا مي‌تواند از حد ترخص خارج شود و مدت يك روز يا بيشتر در جاي ديگر بماند؟ (مقلد امام خميني)
جواب: مسافري كه مي‌خواهد 10 روز در محلي بماند، اگر از اول قصد داشته باشد كه در بين ده روز به اطراف برود چناچه جايي كه مي‌خواهد برود خطه سور بلد اقامت (محدود محل اقامت) يا از بساتين و باغات اطراف آن باشد به مقداري كه رفتن به آنجا منافي با صدق اقامت در بلد نباشد بايد در تمام ده روز نماز را تمام بخواند ولي چنانچه بخواهد كمتر از 4 فرسخ برود چنانچه در نيت او باشد كه در بين 10 روز يك مرتبه برود و بيش از دو ساعت رفتن و برگشتن را طول ندهد در همه 10 روز بايد نمازش را تمام بخواند. (ر.ک توضيح المسائل امام خميني(ره), م1338)
سوال 13: حداقل درهفته يك مرتبه به خانه‌مان كه مسافت آن تا محل تحصيل بيشتر از 4 فرسخ است مي‌روم نماز طبق فتواي آقاي لنكراني و آقاي بهجت چه حكمي دارد؟
جواب: طبق فتواي آيت الله لنكراني بنابراحتياط نماز در محل تحصيل شكسته مي‌باشد ولي بنابر فتواي آيت الله بهجت نماز در غير سفر اول كامل است. اگر مقلد آيت الله لنكراني هستيد كه ايشان در اين مسئله احتياط كرده‌اند مي‌توانيد به آيت الله بهجت مراجعه و طبق نظر ايشان با شرايط ذكر شده در توضيح المسائل نماز خود را كامل بخوانيد. (جامع المسائل آيت الله فاضل لنکراني, ج1 ,س ,توضيح المسائل آيت الله بهجت, م1062)
سؤال 14: در ماه رمضان اگر شخص روزه‌دار كه در سفر است هنگام اذان ظهر به حدود دو كيلومتري محل سكونت خود برسد حكم روزه او چگونه است؟
جواب: اگر روزه‌دار قبل از اذان ظهر به حد ترخص وطن خود برسد يعني به جايي برسد كه صداي اذان را بشنود و ديوار شهر را ببيند روزه او صحيح است و در غير اين صورت روزه باطل است. و برخي از فقها مي‌فرمايند رسيدن به حد ترخص كافي نيست بلكه بايد به خود وطن برسد. . (ر.ک توضيح المسائل دوازده مرجع ج1 , م1722)