عوامل مؤثر در راهيابي به ديدار امام عصر ارواحنافداه-قسمت اول

امام زمان ارواحنا فداه جانشين و يادگار خداوند و كامل‌ترين تجلي او در روي زمين است. از اين رو سرّ دوري و مهجوري ما از آن امام مهربان در دوري از خداوند رحمان نهفته است.

را‌ه‌يابي به قلمرو ايمان و تقوا

بنا بر كلام وحي الهي در نسخه شفابخش‌‌ آسماني: بقية اللهِ خيرٌ لكم إن كنتم مؤمنين؛1 بقية‌ الله (باقي مانده الهي) براي شما از هر چيزي (كه تصور شود) برتر و بهتر است، اگر اهل ايمان باشيد. ورود به دايره اسلام با اداي شهادتين، يعني شهادت به وحدانيت خداوند و شهادت به رسالت حضرت خاتم الانبياء صلوات الله عليه و آله حاصل مي‌شود؛ اما راه‌يابي به قلمرو ايمان، يقين و باوري قلبي را مي‌طلبد كه جز از راه عبوديت (بندگي) و عمل به دستورات شريعت حاصل نمي‌شود: فاعبد ربك حتي يأتيك اليقين؛2 پروردگارت را پرستش كن تا به يقين و باور قلبي نايل آيي.

امام زمان ارواحنا فداه جانشين و يادگار خداوند و كامل‌ترين تجلي او در روي زمين است. از اين رو سرّ دوري و مهجوري ما از آن امام مهربان در دوري از خداوند رحمان نهفته است؛ خداوندي كه راه وصالش كوتاه و نزديك است و از روي لطف، هر مانع و حجابي را از خلق خويش بر‌گشوده و تنها اعمال ناشايست بندگان است كه بين او و ايشان حجاب و فاصله ايجاد كرده است:3

نزديك‌تر از قلب مني با من مهجور دوري ز من است وز تو ما را گله‌اي نيست

باري، وجود امام عصر ارواحنافداه كامل‌ترين تجلي خير محض و مطلق الهي است كه هيچ حجاب و محدوديتي در آن راه ندارد. فيوضات و بركات وجودي او در تمام عالم ساري و جاري است وروح عظيم و متصل او در جاي‌جايِ عالم، حاضر و ناظر است، چنان‌كه در روايتي از امام محمد باقر عليه‌السلام، درتعيين مصداق آية شريفة «و هو معكم أينما كنتم»4 آمده است: يعني امام شما در هر جا و هر حالي كه باشيد، همراه شماست.

آري، در تابش خورشيد عالم‌تابِ ولايت و امامت بر قلوب آدميان هيچ بخل و منعي نيست؛ مگر قلبي كه در هزارلاي حجاب نفس گرفتار آمده و به نور ايمان و تقوا منور نگشته باشد. بنابراين، در پرده‌انگاريِ آن خورشيد فروزان، ثمرة بي‌ايماني، كور باطني و تاريكيِ دل‌هاست؛ وگرنه درخشندگي نور امام سلام الله عليه در قلوب اهل ايمان از درخشش خورشيد تابان بيش‌تر و فروزنده‌تر است؛5 چنان كه امام باقرعليه‌السلام خطاب به ابوخالد كابلي مي‌‏فرمايد:
والله اي ابوخالد، نور امام عليه السلام در قلوب اهل ايمان از خورشيد تابان در روز نوراني‌تر و درخشنده‌تر است؛ و به خدا سوگند، امامان عليهم‌السلام قلوب اهل ايمان را نوراني مي‌كنند و خداوند متعال نور ايشان را از هر كه بخواهد منع مي‌كند تا دل‌هايشان تاريك گردد.6

چو نور مهر تو تابيد بر دل‌هاي مشتاقان زخود آهنگ حق كردند و بربستند محمل‌ها
دل بي‌بهره از مهرت حقيقت را كجا يابد حق از آينة رويت تجلي كرد بر دل‌ها7

از اين‌رو بايد با ديده‌اي تيزبين در تمام اعمال خود نگريست و روح عبوديت و پرستش خالصانه را در آن دميد. اگر تمام نيات، رفتار و گفتار ما رنگ و بوي خدايي بگيرد، بي‌شك دل‌هاي ما به ايماني راسخ و يقيني استوار منوّر گشته و راه سلوك به سوي خدا و اولياي خاص او فراروي ما گشوده مي‌گردد: والذين جاهدوا فينا لنهدينهم سبلنا؛8 و آنها كه در راه ما (با خلوص نيت) جهاد كنند، قطعاً‌ به راه‌هاي خود هدايتشان خواهيم كرد.

بي‌شك،‌ تلاش و مجاهدت خالصانه براي تحصيل ايمان و تقوا،‌ رحمت و نورانيت و طهارتي ويژه را براي آدمي به ارمغان مي‌آورد:
يا أيها الذين آمنوا اتّقوا الله وآمنوا برسوله يؤتكم كفلين من رحمته و يجعل لكم نوراً‌ تمشون به و يغفرلكم والله غفورٌ‌ رحيمٌ؛9 اي كساني كه ايمان آورده‌ايد،‌ تقواي الهي پيشه كنيد و به رسولش ايمان بياوريد تا او دو سهم از رحمتش به شما ببخشد و براي شما نوري كه در پرتوش ره بپيماييد، قرار دهد و گناهانتان را ببخشايد؛ و خداوند آمرزنده و مهربان است.
از سوي ديگر پاك و نوراني شدن، در پرتو ايمان و تقوا موجب تشابه و سنخيت معنوي با امام زمان ارواحنافداه گشته،‌ سير به سوي آن خورشيد درخشان را سرعت مي‌بخشد:

خيز تا از درِ طاعات لقايي طلبيم بر درِ دوست نشينيم و مرادي طلبيم
از پيِ‌ آن كه مگر قابل وصلش بشويم از ره تقوي و پرهيز، رشادي طلبيم 10

اينك با توجه به تأثير ايمان و تقوا در ايجاد نورانيت و اتصال قلبي با امام زمان ارواحنافداه‌ روايت معتبري را كه احمد بن اسحاق قمي11 اعلي الله مقامه گزارش كرده است مورد دقت قرار مي‌دهيم. آن جناب مي‌‌‌‌گويد: براي دريافت پاسخ اين سؤال كه بعد از حضرت امام حسن عسگري عليه‌السلام چه كسي جايگاه امامت او را پر خواهد كرد، به محضر آن حضرت شرفياب شدم. هنوز به سخن نيامده بودم كه امام حسن عسگري سلام الله عليه خطاب به من فرمود:
اي احمد بن اسحاق، خداوندتبارك و تعالي از آن هنگام كه آدم را آفريده تا به حال، زمين را از او (حجت خدايي كه درباره‌اش سؤال داري) خالي نگذاشته است و تا فرا رسيدن قيامت نيز زمين را از حجت خويش بر خلقش خالي نخواهد گذاشت. خداوند به واسطة فيض وجود حجت خويش بلا را از اهل زمين دفع مي‌كند، و به واسطة او باران نازل مي‌كند و بركات زمين را خارج مي‌سازد. گفتم: اي فرزند رسول خدا، خليفه و امام بعد از شما كيست؟ امام عليه‌السلام با شتاب از جاي خويش برخاست و داخل خانه شد و بعد از اندكي بازگشت، در حالي كه پسر بچه‌اي را بر سينه گرفته بود؛ كودكي كه صورتش چون ماه تمام مي‌درخشيد و سه ساله به نظر مي‌رسيد. امام فرمود:
اي احمد بن اسحاق، اگر تو نزد خداي تعالي و حجت‌هاي او شخصي گرامي نمي‌بودي،‌ اين پسرم را به تو نشان نمي‌دادم. آري، اوست كه هم‌نام و كنيه رسول است.كسي كه زمين را پر از عدل و قسط خواهد كرد، همان‌گونه كه از ستم و جور پر شده است... 12.

آنچه بيش از هر چيز در اين روايت و بيان يازدهمين وليّ و حجت خدا صلوات الله عليه، بايد مورد دقت قرار گيرد، اين كلام امام عليه‌السلام است كه فرموده‌اند: اگر تو نزد خداي‌تعالي و حجت‌هاي او شخصي گرامي نمي‌بودي، پسرم را به تو نشان نمي‌دادم.

حال با توجه به اين كه گرامي‌‌ترين انسان‌ها در پيشگاه خداوند، باتقواترين آنهايند: (إنّ أكرمكم عندالله أتقيكم)13 مي‌توان نتيجه گرفت كه تقواي الهي، آدمي را به كرامت والاي انساني مي‌رساند و او را براي درك محضر اولياي خدا لايق مي‌گرداند.

پس براي توفيق يافتن به وصال آن يگانه بايستي با تمام توان در راه تحصيل ايمان و تقوا كوشيد: فاتقوا الله ما استطعتم؛14 پس تا مي‌توانيد خدا ترس و پرهيزگار باشيد.

----------------------------

1. هود (11)، 86.
2. حجرات (49)، 99.
3. اشاره به فرازي از دعاي ابوحمزه ثمالي: وأَنّ الرّاحِلَ إلَيكَ قَريبُ المَسافَةِ وَ أنَّكَ لا تَحتَجِبُ عَن خَلقِكَ اِلا أَن تَحجُبَهُمُ الاَعمالُ وَالامالُ دُونَكَ؛ هر كه آهنگ تو نمايد، راهش بسيار نزديك است و همانا بين تو و بندگانت هيچ حجاب و پرده‌اي نيست، جز اعمال ناشايست و آرزوهايي كه به غير از تو دارند. محدّث قمي، مفاتيح‌الجنان، فرازي از دعاي ابوحمزه ثمالي، از اعمال مشترك شب‌هاي ماه مبارك رمضان.
4. حديد (57)، 5.
5. موسوي اصفهاني، مكيال المكارم، ترجمة حائري قزويني، ج 1، ص 361؛ به نقل از كافي، ج 1، ص 194.
6. همان.
7. فيض كاشاني، ملا محسن، شوق مهدي، تصحيح علي دواني، ص 103.
8. عنكبوت (29)، 69.
9. حديد (57)، 28.
10. فيض كاشاني، ملامحسن، شوق مهدي، تصحيح علي دواني، عزليات، ص 142.
11. احمد بن اسحاق بن عبدالله اشعري قمي رحمة‌الله، از اصحاب حضرت امام حسن عسكري عليه‌السلام و از فقهاي بزرگ شيعه و از مشاهير دانشمندان قم و استاد شيخ صدوق رحمه‌الله بوده است. وي وكيل و نمايندة امام حسن عسكري عليه‌السلام در قم بوده و بعد از شهادت آن حضرت وكالت و نمايندگي مولانا حضرت صاحب العصر والزمان (ع) را در قم عهد‌دار بوده است. در شأن او همين بس كه امام عسكري عليه‌السلام او را اهل كرامت در پيشگاه خدا و اهل‌بيت عليهم‌السلام دانسته است. او در راه سفر به عتبات، در سر پل ذهاب، دعوت حق را لبيك گفته و مرقد مطهرش در مسير كربلاي معلّا زيارتگاه محبان اهل بيت عليهم‌السلام گرديده است.
12. قال: يا اَحمَدَ بنَ اِسحاق، لَولا كَرامَتُكَ عَلَي اللهِ وَ عَلي حُجَجِهِ ما عَرَضتَ عَلَيكَ إبني هذا ...؛ ابي‌الحسن علي بن عيسي بن أبي الفتح الاربلي، كشف الغمّه في معرفة الائمه، ج 3، ص 323.
13. البته گرامي‌ترين شما (انسان‌ها) نزد خداي‌تعالي با تقواترين شماست؛ حجرات (49)، 13.
14. تغابن (64)، 16.