عوامل مؤثر در راهيابي به ديدار امام عصر ارواحنافداه-قسمت سوّم

اتصال به قرآن، تحصيل رضايت اهل بيت(عليهم السلام) و توجه به نماز اول وقت

تحصيل رضايت اهل‌بيت عليهم السلام

بنا بر آنچه از روايات به دست مي‌آيد، تنها راه تحصيل رضايت خداوند، تسليم محض در مقابل اوامر و نواهي اهل‌بيت عليهم السلام و كسب رضايت ايشان است؛ چنانچه امام حسين عليه‌السلام مي‌فرمايد: رضِيَ اللهِ رِضانا أَهلَ الْبَيتِ؛1 رضايت خداوند در رضايت ما اهل‌بيت است.

زين جهان پيروي آل نبي ما را بس در قيامت ثمر حب علي ما را بس
نيست ما را كه كم و كيف از ايشان برسيم ما و تسليم كه آن نص جلي ما را بس2

آري، معيار رضايت و خشنودي خداوند، خشنودي و رضايت اهل‌بيت عليهم‌السلام است و از همين روست كه مولانا صاحب العصر والزمان سلام الله عليه خطاب به محبان و شيعيانشان مي‌فرمايند:
هر يك از شما بايد به آنچه مايه نزديكي او به محبت ماست، عمل نمايد و از آنچه مايه نزديكي او به نارضايتي و ناراحتي ماست، دوري و اجتناب كند.3

خشنودي و رضايت اهل بيت عليهم السلام نيز در اطاعت و تسليم محض ما در مقابل خواست ايشان است كه همان خواست و رضايت خداوند است. از اين روست كه وظيفه هميشگي ما پرهيزگاري و تسليم محض در مقابل اوامر و نواهي ائمه اطهار سلام الله عليهم بوده و هست؛ چنانچه پيام امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) به پيروانشان چنين است:
تقواي الهي پيشه سازيد، و تسليم امر ما باشيد و كار را به ما واگذار كنيد.4

اتصال با قرآن

قرآن عهد و پيمان آفريدگار متعال با آفريدگانِ خويش است.5 معارف و حقايق قرآن، رفعت‌بخش درجات روح انسان و نردبان عروج و تكامل اوست تا آن‌جا تكاملي انسان در دنيا و آخرت وابسته به درجة انس او با قرآن است.6

باري، قرآن مائده و سفره گسترده الهي است كه بهره‌‌گيري از آن تا سر حد توان توصيه‌اي رباني است: فاقرؤوا ما تيسّر من القرآن؛7 هر آنچه مي‌توانيد، قرآن بخوانيد.

از همين روست كه يكي از دستورالعمل‌هاي مشترك ارباب معرفت، دستور به انس و اتصال با قرآن و پياده كردن حقايق آن است؛ چنانچه يكي از توصيه‌هاي هميشگي حضرت علامه آيت‌‌الله حسن‌زادة آملي دامت افاضاته چنين است:

انسان قرآني باش! و در اين راه استقامت داشته باش! قرآن، ذكر است: إنّا نحن نزّلنا الذّكر.8 يك درستان را قرآن قرار دهيد و استاد هم خدا باشد.9 قرآن كريم، صورت كتبي انسان كامل است. پس هر قدر به قرآن تقرب بجويي، به انسان كامل نزديك‌تر شده‌اي. حال بنگر كه بهره‌ات از قرآن چقدر است؟ زيرا حقايق آيات آن در حقيقت، درجات ذات تو و مدارج آن نردبان عروج و تكامل توست.10

عارف بزرگوار، حضرت آيت‌الله سيدعلي‌آقا قاضي طباطبايي (رضوان‌الله‌تعالي‌عليه)، به چنان انس و قربي در آستان قدسي امام زمان ارواحنا فداه بار يافته بود كه او را از ذکر ويژه‌اي كه آن حضرت در ابتداي ظهور در گوش جان 313 نفر ياران ويژه خويش مي‌خواند باخبر ساخته بودند.11 ايشان مي‌فرمايد: اگر به جايي رسيده‌ام، در سايه قرآن و توسل به حضرت سيدالشهداء عليه‌السلام رسيده‌ام.12 هم‌چنين در جاي ديگر ضمن دستورالعمل‌هاي عرفاني خويش به سالكان الي الله مي‌فرمايد: بر شما باد به تلاوت قرآن كريم در دل شب با صوت نيكوي محزون؛ چرا كه آن، شراب جان مؤمنان است.13

آري، تناسب يافتن با امام زمان ارواحنا فداه كه شريك قرآن 14 بلكه روح و حقيقت قرآن است، انس و اتصال با قرآن و تحقق بخشيدن حقايق و معارف آن را مي‌طلبد.

وجود امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف در اوج نورانيت و طهارت روحي است: إنّما يريدالله ليذهب عنكم الرّجس أهل البيت و يطهّركم تطهيراً؛15 خداوند اراده كرده است كه شما اهل‌بيت را از هر گونه ناپاكي برهاند و به عالي‌ترين درجات پاكي و طهارت برساند. از همين روست كه ارتباط روحي و معنوي با امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) جز از راه تحصيل نورانيت و طهارت روحي امكان‌پذير نيست: لا يمسّه إلّا المطهّرون؛ به حقيقت قرآن، جز پاكان و طهارت‌يافتگان عالم دست نمي‌يابند.

اين در حالي است كه بهترين و ريشه‌اي‌ترين راه تحصيل طهارت و نورانيت باطني، تمسك به معارف قرآن و پياده كردن دستورالعمل‌هاي اخلاقي و عرفاني آن است؛ چرا كه قرآن كلام خدا و تجلي‌گاه فيض و نور الهي است؛16 چنانچه در بيان وحي آمده است: وأنزلنا إليكم نوراً مبيناً؛17 و نور آشكاري را به سوي شما نازل كرديم.

حال، در ميان سوره‌ها و آيه‌هاي نوراني قرآن، برخي از آيه‌ها و سوره‌ها ارتباط ويژه‌‌اي با ساحت شرعي ولايت و امامت يافته‌اند؛ چنان كه سوره واقعه سوره اميرمؤمنان علي (عليه‌السلام)، سوره‌هاي كوثر و قدر، متعلق به حضرت زهرا سلام‌الله‌عليها و سوره انسان، سوره اهل‌بيت (عليهم‌السلام) است.
در ميان سوره‌هاي خاصي كه با ساحت قدسي ائمة اطهار عليهم‌السلام در ارتباطند، سوره‌هايي به طور اخص با وجود عصارة عالم خلقت، حضرت وليّ عصر (ارواحنا فداه) پيوندي پر رمز و راز يافته‌اند؛ سوره هايي همچون حديد، حشر، صف، جمعه و تغابن كه «مسبِّحات خمس» و سوره إسراء كه «بني اسرائيل» نيز ناميده مي‌شود.

دستورالعمل‌هاي عرفاني آيات 78 و 79 سوره إسراء گويا در حكم مقدمه لازم براي نيل به ولايت خاص مولانا صاحب‌العصر والزمان ارواحنافداه است که توجه به: 1. نماز اول وقت؛ 2. شب‌زنده‌داري و نماز شب را مي طلبد.

1. نماز اول وقت:
آية 78 سورة إسراء به برپاداري نمازهاي واجب در اول وقت، به ويژه نماز صبح كه مشهود فرشتگان شب و روز واقع مي‌شود، دستور مي‌دهد:
أقم الصلوة لدلوك الشمس إلي غسق الليل و قرآن الفجر إنّ قرآن الفجر كان مشهودا؛18 نماز را هنگام زوال خورشيد (هنگام ظهر) تا نهايت تاريكي شب (اشاره به نماز ظهر، نماز عصر، نماز مغرب و نماز عشاء) و همچنين قرآن فجر [= نماز صبح] را به‌پا‌دار؛ چرا كه قرآن فجر مشهودِ‌‌ (فرشتگان) شب و روز است.
ابن مسعود رضي الله عنه از پيامبر بزرگوار اسلام صلي‌الله‌عليه‌و‌آله گزارش كرد كه از بر‌ترين اعمال از پيامبر پرسيدم،‌ ايشان فرمود: به جاي آوردن هر نماز در اول وقت آن، برترين اعمال است.19
حضرت استاد مصباح يزدي حفظه‌الله از حضرت آيت‌الله بهجت دامت افاضاته و آن جناب به نقل از استاد عرفانشان حضرت آيت‌الله سيدعلي‌آقا قاضي طباطبايي رضوان‌الله‌تعالي‌عليه نقل فرموده‌اند: هر كس بر نماز اول وقت مداومت ورزد و به مقامات والاي عرفاني نرسد، مرا لعن كند.20

2. شب‌زنده‌داري و نماز شب:
دستورالعمل ويژه‌اي كه در آيه 79 اين سوره ارايه شده است، دستور به تهجد و شب‌زنده‌داري و اقامه نافله شب به اميد رسيدن به مقام محمود مي‌باشد:
و من الليل فتهجد به نافلة لك عسي أن يبعثك ربك مقاماً‌ محموداً؛21 و پاسي از شب را (از خواب برخيز و) نماز (و قرآن) بخوان. اين يك وظيفة‌ اضافي براي توست. اميد است كه پروردگارت تو را به مقامي محمود و درخور ستايش برانگيزد.
تهجد و شب‌زنده‌داري باعث تشابه و سنخيت با مولايمان صاحب ‌العصر و الزمان ارواحنافداه مي‌گردد؛ چرا كه آن حضرت خود پيشاهنگ متهجّدان و سرسلسله شب‌زنده‌داران است؛ تا جايي كه بنا به فرموده امام موسي كاظم (عليه‌السلام) بر چهره گندمگون حضرتش، بر اثر بيداري شب‌ها، رنگ زرد عارض مي‌شود.22

باري، تمام سالكان و عارفان با اقتدا به امام زمان ارواحنافداه، آن طلايه‌دار عرفان و مقتداي عارفان، شب‌هاي خويش را با استغفاري خالصانه، مناجاتي عاشقانه و نمازي عارفانه به صبح مي‌آورند:

سحر با باد مي‌گفتم حديث آرزومندي
خطاب آمدكه واثق شوبه الطاف خداوندي
دعاي صبح و آه شب، كليد گنج مقصود است
بدين راه وروش ميروكه با دلدار پيوندي23

امير مؤمنان علي بن ابي طالب عليه‌السلام يكي از خصال ياران ويژه حضرت صاحب‌الزمان عجل‌الله تعالي فرجه الشريف‌ را چنين برشمرده‌اند:
... برخي از آنان شب‌هنگام نخوابند. زمزمه قرآن و مناجات و نمازشان همچون نواي زنبوران عسل فضا را آكنده سازد؛ شب را با قيام و ر‌كوع و سجود به روز آورند و بامدادان بر مركب‌هاي خويش سوار شوند. آنانند پارسايان شب و شيران روز. 24

آري، روح عبادت و شب‌زنده‌داري در فردفرد ياوران مهدي سلام‌الله‌عليه موج مي‌زند؛ اما برخي از ياران خاص آن حضرت از لحاظ جسمي و روحي به چنان قوّت و نيرويي دست مي‌يابند كه سختي مجاهدات روزانه، مانع از عبادت و مناجات شبانة ايشان نمي‌گردد. اينان همان رادمرداني هستند كه جهاد توفندة روزانه را با تهجد بالندة شبانه جمع مي‌كنند و لقب «پارسايان شب و شيران روز» از جانب مولاي متقيان عليه‌السلام مدال افتخارشان مي‌گردد.

--------------------------------

منابع:

1. حضرت اباعبدالله‌الحسين عليه‌السلام اين فراز نوراني را به هنگام خروج از مكه به سوي كربلا، ضمن خطبة معروف «خُطَّ المَوتُ» فرموده‌اند. ر.ك: سيد بن طاووس، اللّهوف علي قتلي الطّفوف، ص 52 – 53 و فرهنگ جامع سخنان امام حسين(ع)،‌ ص 369.
2. فيض كاشاني، شوق مهدي، تصحيح علي دواني، ص 136.
3. فَليَعمَل كُلُّ امْرِءٍ مِنكُم بِما يُقَرِّبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنا وَ يَتَجَنَّبُ ما يُدنيهِ مِن كِراهَتِنا وَ سَخَطِنا؛ بحارالانوار، ج 53، ص 175، ح‌7.
4. فَاتَّقُوا اللهَ وَ سَلِّموا لَنا وَرُدُّوا الأَمرَ إلَينا. بحارالانوار، ج 53، باب 31، ص 179، ح 9.
5. فرازي از نامة مولي الموحدين علي عليه‌السلام در وصيت‌نامه‌اش به محمدبن‌حنيفه. ر.ك: فيض كاشاني، وافي، ج 14، ص 64
6. عن رسول الله صلي‌الله‌عليه‌وآله: يُقالُ لِصاحِبِ القُرآنِ: إقْرَأ وَارْقَ وَ رَتِّل كَما كُنتُ في دارِ الدُّنيا؛ فَإنَّ مَنزِلَتَكَ عِندَ آخَرِ آيَةٍ تَقرَؤُها؛ [در روز قيامت] به صاحب قرآن [و كسي كه با قرآن مأنوس و همنشين بوده است] گفته مي‌شود: بخوان و بالا برو و قرآن را تلاوت كن همان‌گونه كه در دنيا تلاوت مي‌كردي؛ همانا درجه و منزلت تو نزد آخرين آيه‌اي است كه قرائت مي‌كني. ري‌شهري، محمد، منتخب ميزان الحكمه، كنز‌العمال، ح 2330.
7. مزمل (73)، 20.
8. حجر‌(15)، 9.
9. علي محيطي، صراط سلوك، ص 33 ـ 34.
10. همان، ص 27 ـ 28.
11. پس از آن كه امام زمان ارواحنافداه ظهور خويش را از كنار كعبه (بين ركن و مقام) اعلان مي‌فرمايند، 313 نفر از خواص آن حضرت در محضرش مجتمع مي‌گردند. در اين حال حضرت به آنها كلمه‌اي مي‌گويند كه همة آنها با طي‌الارض تمام عالم را تفحص مي‌كنند و مي‌فهمند كه غير از آن حضرت كسي داراي مقام ولايت مطلقة الهيه، و مأمور به ظهور و قيام، و حاوي همة گنجينه‌هاي اسرار الهي و صاحب‌الامر نيست. در اين حال همه به مكه مراجعت مي‌كنند و به آن حضرت تسليم مي‌شوند و بيعت مي‌نمايند. مرحوم قاضي رضوا‌الله‌تعالي‌عليه مي‌فرمود: من آن كلمه‌اي را كه حضرت به آنها مي‌فرمايد، مي دانم. طيّار مراغي و حسن‌زاده، اسوه عارفان، ص 108 – 109 ؛ به نقل از علامه حسيني طهراني، مهر تابان، ص 331 – 331.
12. اين جملة مرحوم سيدعلي‌آقا قاضي قدس سرّه را حضرت آيت‌الله مصباح يزدي حفظه‌الله از استادشان حضرت علامه طباطبايي رحمه‌الله نقل فرموده‌اند.
13. وَعَلَيكُم بِقِراءَةِ القُرآنِ الكَريمِ فِي اللَّيلِ بِالصَّوتِ الحَزينِ فَهُوَ شَرابُ المُؤمِنينَ». هاشميان، هادي، درياي عرفان، ص 128.
14. در زيارت آن حضرت مي‌خوانيم: اَلسَّلامُ عَلَيكَ يا شَريكَ القُرآنِ؛ سلام بر تو اي شريك قرآن! و در حديث ثقلين مي‌خوانيم: إنّي تارِكٌ فيكُمُ الثَّقَلَينِ كِتابَ اللهِ وَ عِترَتي... لَن يَفتَرِقا حَتّي يَرِدا عَلَيَّ الحَوضَ؛ من در ميان شما دو چيز گرانبها به يادگار مي‌گذارم: كتاب خدا و عترتم... از اين رو وجود مقدس امام زمان ارواحنافداه شريك و هم‌طراز قرآن بوده، همواره داراي اتصالي انفكاك‌ناپذير با قرآن است.
15. احزاب (33)، 33.
16. امام متقيان، علي عليه‌السلام مي‌فرمايد: فَتَجَلّي سُبحانَهُ لَهُم في كِتابِهِ مِن غَيرِ أن يَكُونُوا رَأَوْهُ؛ خداوند سبحان بر بندگان در كتاب خود تجلي كرده است، بدون آن كه او را ببينند؛ نهج‌البلاغه، خطبة 147.
17. نساء (4)، 174.
18. إسراء (17)، 78.
19. ما رَواهُ ابنُ مَسعودٍ عَنِ النَّبي صَلَّي الله عليه و آله و سلم، وَسَأَلَهُ مِن اَفضَلِ الاَعمالِ، فَقالَ: اَلصَّلوةَ في اَوَّلِ وَقتِها. مجلسي، بحارالانوار، ج 83، باب 8، ح 27، ص 63.
20. باقي‌زاده، رضا، برگي از دفتر آفتاب، ص 97 و طيار مراغي و حسن‌زاده، اسوة عرفان، ص 89.
21. إسراء (17)، 79.
22. موسوي اصفهاني، سيد محمدتقي، مكيال المكارم، ترجمة حائري قزويني، ج 1، ص 193.
23. فيض كاشاني، ملا محسن، شوق مهدي، تصحيح علي دواني، ص 153.
24. عن اميرالمؤمنين علي عليه السلام: ... فيهِم رِجالٌ لا يَنامونَ اللَّيلَ؛ لَهُم دَوِيّ في صَلاتِهِم كَدَوِيِّ النَّحلِ يَبيتونَ قياماً عَلي اَطرافِهِم وَ يُصبِحونَ عَلي خُيُولِهِم رُهبانٌ بِاللَّيلِ، لُيُوثٌ بِالنَّهار؛ سيد بن طاووس، الملاحم و الفتن، ص 52.