با عرض سلام و احترام؛ كودكي 2 ساله دارم كه از سن 18 ماهگي يعني تقريباً 6 ماه پيش، در اتاق خودش مي خوابيد، كه اوايل در كنار تختش مي نشستم تا به خواب مي رفت و بعد از 2 ماه او را در تختش قرار مي دادم و خودش به خواب مي رفت؛ تا اينكه يك ماه پيش به علت سرماخوردگي هنگام خوابيدن حالش بهم خورد و استفراغ كرد و از آن زمان تا كنون به علت اينكه مي ترسد حالش بهم بخورد، دیگر در تختخواب خودش نمي خوابد. لطفاً مرا راهنمايي كنيد كه چگونه او را دوباره به تخت خود باز گردانم، چون فقط در كنار من يا پدرش به خواب مي رود و دیگر به هيچ عنوان در تختش نمي خوابد پیشاپیش از مشاوره شما سپاسگزارم.
 
با سلام و عرض ارادت خدمت شما پرسشگر گرامي؛ از اينكه با اين مركز در ارتباط هستيد خرسنديم و اميدواريم كه اين ارتباط تداوم داشته باشد.
درباره سوال شما بايد بگويم در ارتباط با سن جدايي رختخواب كودك از رختخواب والدين مانند ساير موضوعات تربيتي كودك، ميان صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد و هر كدام از آنان سن خاصي را براي اين كار تعيين مي كنند. بررسي هاي ما نشان مي دهد چهار سالگي سن مناسبي براي اين كار مي باشد. البته عوامل ديگري مانند تعداد فرزندان، مدل دلبستگي كودك به مادر، ارتباط عاطفي والدين و كودك در اين ميان تاثير گذار هستند. البته ذكر اين نكته ضروري است كه مادر بهتر از هر فرد ديگري با احساس مادرانه خودش مي تواند تشخيص دهد كه آيا فرزند او آمادگي لازم براي جدا شدن از اتاق خواب والدين را دارد يا نه؟ با دقت بررسي كنيد و به اين سوال پاسخ دهيد آيا وقت جدايي او از والدين رسيده؟ اگر احساس مي كنيد وقت جدايي او رسيده با دقت راهكارهاي زير را به كار گيريد در غير اين صورت تا زماني كه اين آمادگي در او ايجاد مي شود بايد صبر كنيد.
 
حال موضوع مورد نظر شما را بيشتر بررسي مي كنيم، اما قبل از اينكه به بررسي راه هاي جدا كردن اتاق خواب كودك بپردازم لازم است چند نكته را براي شما متذكر شوم :
نكته 1- از آنجا كه كودك به خوابيدن در كنار والدين خود عادت كرده است، تغيير مكان خواب او براي كودك چندان خوشايند نيست؛ از اين رو ممكن است اين امر با مقاومت كودك روبرو شود و از كودك رفتارهاي نامناسب ديده شود. برخي از والدين براي رهايي از ناراحتي هاي هنگام خواب، در مقابل كودك كوتاه مي آيند و او را در تمايلاتش براي خوابيدن در كنار خودشان آزاد مي‌گذارند و احساس مي‌كنند كه اين بهترين كار براي كودك است. اگر چه اين كار براي يكي دو شب قابل توجيه است مثلاً وقتي كه كودك بيمار است يا روحيه نامناسبي دارد، اما در بيشتر موارد اين عمل مناسب نيست و به كودك مي آموزد كه با كمي اصرار و بد اخلاقي مي تواند (حتي بعد از بزرگ شدن) در كنار والدين خود بخوابد.(در اينجا مادر نقش اساسي دارد و نبايد اسير احساسات مادرانه خود شود).
نكته 2- به ياد داشته باشيد تغيير مكان خواب كودك يك شبه ايجاد نمي شود و كودكي كه چند سال در كنار والدين خود بوده، به سادگي مكان جديد را نمي پذيرد؛ پس در برابر رفتارهاي او تحكمي عمل نكنيد و برای تغییر مکان خواب کودک، صبور باشید تا کودک آسیبی نبیند.
نكته 3- هيچ گاه براي ايجاد اين عادت در كودك از تنبيه استفاده نكنيد؛ اين امر مي تواند آثار بسيار منفي در كودك داشته باشد و حتي ممكن است كودك دچار اختلالات خواب شود.
نكته 4- با توجه به اينكه كودك شما از جدايي از والدين تجربه بدي دارد، زمانی كه از شما براي خواب جدا مي شود احساس ناايمني مي كند؛ بنابراين براي اينكه در اين امر موفق شويد لازم است اثرات اين تجربه منفي را از بين ببريد.
نكته 5- شايد در جدا كردن او از اتاق خواب والدين كمي عجله كرده ايد؛ با دقت، شرايط رواني فرزند خود را بررسي كنيد و چنانچه احساس مي كنيد اين جدايي براي او زود است، بهتر است كمي صبر كنيد.
 
چه بايد كرد؟
1. هيچ گاه كودك خود را به تنهايي براي خوابيدن در اتاق خود نفرستيد، زيرا اين امر مي تواند فشار رواني زيادي را به كودك متحمل كند. بهتر است كه ده تا سي دقيقه قبل از خواب به او اختصاص دهيد. مي‌توانيد با او گفتگو يا بازي آرامي كنيد يا برايش قصه بگوييد يا كتاب بخوانيد. هنگامي كه چند صفحه به پايان داستان باقي مانده به او تذكر دهيد كه كم كم وقت تمام مي‌شود و او مي‌بايست بخوابد. از شوخي ها و بازيهاي پر تحرك، تعريف قصه‌هاي ترسناك و يا هر عملي كه به هنگام خواب، هيجان كودك را بر انگيزد، اجتناب نماييد.
2. يكي از شرايط براي جدا كردن اتاق خواب، ارتباط عاطفي با كودك است؛ بنابراين در طول روز با كودك خود ارتباط كلامي بر قرار كنيد و در بازي هاي كودكانه او شركت كنيد. در اين صورت كار شما براي جدا كردن او راحت تر خواهد بود.
3. بهتر است والدين در اتاق خواب كودك حضور پيدا كنند و براي او قصه بگويند تا به خواب رود. حضور والدين در كنار او موجب آرامش رواني كودك مي شود و به او اين اطمينان را مي دهد كه اتاق خواب او وحشتي ندارد و هر زماني كه لازم باشد والدين در كنار او خواهند بود.
4. چنانچه كودك تا صبح چند بار از خواب بيدار مي شود و مي‌خواهد به رختخواب والدين برگشته و پيش آنها بخوابد، در اينجا مقاومت والدين به ويژه مادر نقش اساسي و مهم را دارد. در چنين موقعيتي مادر بايد با آرامش و همراه با نوازش با كودك خود صحبت كند و او را متقاعد كند كه به اتاق خود باز گردد. پس از آن مادر بايد به همراه كودك به اتاق او برگردد و تا موقع خوابيدن، كنار او باقي بماند. اگر مادر اين روند را براي مدتي مانند يك ماه ادامه دهد، اما تنها يك مرتبه به كودك اجازه خوابيدن در كنار خود را بدهد، تمام زحماتش از بين خواهد رفت.
5. چنانچه به هر دليلي براي مدتي مجبور شديد كه كودك را در كنار خود بخوابانيد، به جاي اينكه او را به اتاق خواب خود بياوريد، شما به اتاق او برويد و در كنار او (البته با فاصله) بخوابيد.
6. بهتر است از جدا كردن مرحله به مرحله استفاده كنيد؛ يعني كودك در مرحله اول در رختخواب خود در اتاق والدين بخوابد، بعد رختخواب او به تدريج فاصله بيشتري از رختخواب والدين بگيرد تا آنكه به اتاق خودش منتقل شود.
7. اتاق خواب کودک را با وسائلي كه مورد علاقه اش مي باشد تزيين كنيد و اتاقش را به محل خوشايندي براي او تبديل كنيد.
8. با بيان خاطرات شيرين خود و يا ديگران، از جدا كردن اتاق خوابتان در دوران كودكي و تعريف داستان هايي در اين مورد، زمينه پذيرش را در او بالا ببريد.
9. از او بخواهيد احساس خود را بيان كند. زماني كه او احساس خود را بيان مي كند، احساسش را با تمام وجود بپذيريد و از تمسخر او هنگام بيان احساس پرهيز كنيد.
10. لازم است كه محيط خواب تاريك و آرام باشد؛ پس هرگز كودك خود را از تاريكي نترسانيد. نور موجب مي شود كه برخي از هورمون ها كه در طول شب و تاريكي مي توانند در بدن تاثير داشته باشند به ميزان لازم ترشح نشوند؛ با توجه به اينكه هورمون رشد كه در دوران كودكي اهميت زيادي دارد هنگام خواب شبانه به ميزان كافي ترشح مي شود. البته چنانچه كودكتان از تاريكي مي ترسد مي توانيد از شب خواب استفاده كنيد.
11. مقوايي (با رنگ جذاب) را در اتاق خواب او نصب كنيد و عكس كودك خود را بر روي آن بچسبانيد. با او قرار بگذاريد كه هر شبي كه او جداگانه و در اتاق خود بخوابد، ستاره اي بر روي مقوا مي چسبانيد و زماني كه ستاره ها به ده عدد رسيد براي او هديه اي تهيه مي كنيد. به مرور زمان تعداد تشويق هاي خود را كاهش دهيد تا اين امر در درون او نهادينه شود.
12. سعي كنيد بسيار طبيعي با اين موضوع برخورد كنيد و از نشان دادن حساسيت زياد نسبت به آن خودداري كنيد.
موفق باشید. باز هم با ما سخن بگویید.