من يك مادر هستم و فقط يك دختر يك و نيم ساله دارم. مدتي است (حدود 3 ماه) كه دخترم وقتي چيزي رو ميخواد و چون خطرناكه يا ممكنه مثلاً بريزه زمين بهش نمي دم يا اينه ميخوام چيزي رو بدم يا كاري رو انجام بدم كه به كمي زمان نياز داره مثلا شستن يا غيره اصلا صبر نمي كنه و ميزنه زير گريه و جبغ و داد و رفتارهاي بدي نشون ميده مثلا دراز ميكشه رو زمين و چون من معمولا با آرامش برخورد ميكنم معمولا بعدش خجالت ميكشه و مياد بغلم و سعي ميكنه بيشتر توجه كنم. لازمه بگم رفتار ما هيچ تغييري با گذشته نكرده و هميشه سعي ميكنيم تا جايي كه ممكنه با او با محبت و عشق منطقي رفتار و بازي كنيم و معمولا سرش داد نمي زنيم مگه اينكه ديگه خيلي بي خودي گريه و زاري كنه. اين رفتار دخترم واقعا داره به يه معذل برام تبديل ميشه، روزي ممكنه بيش از10 بار سره همين مسايل جزيي گريه كنه. احساس ميكنم لوس شده و نمي دانم چه بايد بكنم. مساله ديگه هم اين است كه وقتي بجه هاي فميل و دوست رو ميبينه چه بزرگ و چه كوچيك، خوشحال ميشه و باهاشون دوست ميشه و بازي ميكنه ولي بعدش اصلا اسباب بازيهاشو به اونا نميدهو و حتي مال اونا رو ميگيره با اينكه خودش كلي اسباب بازي داره و اين موضوع هم ناراحتي هايي رو بوجود مي اوره و نمي دونم چطور بايد رفتار كنم. لطفا منو در هر دو مورد راهنمايي بفرماييد.
 
دانشجوي گرامي؛ از اينكه براي اوّلين بار با « سايت روان شناسي اداره مشاوره نهاد رهبري» ارتباط برقرار نموديد، سپاسگزاريم؛ اميدواريم انتظارات شما را در پاسخگويي مناسب به سؤالتان برآورده سازيم. در ضمن ان شاءالله دعاگوي شما و دختر كوچولويتان در جوار حرم بي بي حضرت معصومه سلام الله عليها خواهيم بود. در ضمن از تاخيري كه در امر پاسخ دهي سوال شما به وجود آمد عذر خواهي مي كنم و اميدوارم كه معذرت خواهي ما را بپذيريد.
سوال شما را چندين بار با دقت مطالعه كردم و از اينكه اينقدر با ريز بيني به دنبال تربيت فرزند خود هستيد خوشحال شدم، با جديتي كه در شما سراغ دارم مطمئن هستم كه شما مي توانيد در تربيت فرزند خود موفق باشيد به شرطي كه اطلاعات روان شناختي و تربيتي خود را با مطالعه كتبي كه در پايان اين جواب به آن اشاره مي شود، بالا ببريد و نكات اين پاسخ را در برنامه تربيت خود مورد توجه قرار دهيد. پرسشگر گرامي در پاسخ به سوالتان در ابتدا از شما مي خواهم كاغذي آماده كنيد و روي آن توقعاتي كه از فرزند خود را داريد را با دقت ياد داشت كنيد.
- به حرف من و پدر و مادرش بدون هيچ مقاومتي گوش دهد.
- زماني كه خواسته هاي او با تاخير روبرو مي شود صبور باشد.
- اسباب بازي هاي خود را به ديگران بدهد.
- از بگو و مگو با همسالان خود پرهيز كند و ...
لحظه اي تامل كنيد و دوباره خواسته هاي خود را بخوانيد، اگر واقعا كودكي در سن يك و نيم سالگي اين امور را بدون هيچ چون و چرايي اجرا كند، آيا مي توان اسم كودك را روي او گذاشت؟ اصلا تاكنون چنين كودكي از مادر متولد شده است؟ مشكل در كجاست؟ در توقعات بي مورد ما از كودك و يا در جاي ديگري؟ به نظر مي رسد كه ما هنوز نسبت به حال و هواي كودكي و ويژگي هاي آن آشنايي كمي داريم و تصور مي كنيم كه كودك فرد بزرگسالي در اندازه كوچك است؛ يعني اينكه كودك تمام ويژگي هاي انسان بزرگسال را دارا مي باشد و فقط از لحاظ اندازه هاي فيزيكي با انسان بزرگسال تفاوت دارد و حال آنكه حقيقت چيز ديگري است و كودك در تمام ويژگي هاي شخصيتي، تصورات، علائق و... با فرد بزرگسال متفاوت است و همين تفاوت ها باعث شده تا روان شناسان بر اين باور باشند كه براي تربيت كودك بايد راه و روش ديگري به غير از آنچه كه براي تربيت بزرگسال به كار گرفته مي شود، به كار گيرند. با ذكر اين مقدمه مهم با ذكر نكاتي به بررسي سوال شما مي پردازيم:
1.جاي هيچ نگراني وجود ندارد؛ آنچه كه شما بيان كرده ايد، كاملا طبيعي است و تقريبا در تمام كودكان هم سن و سال فرزند شما مشاهده مي شود. كودك به دليل ويژگي هايي كه در اين سن دارد، بدنبال بر طرف شدن خواسته هاي خود مي باشد و هيچ مانعي را بر سر راه خواسته هايش تحمل نمي كند، بنابراين فرزند شما بر اساس ويژگي هاي ذاتي خود عمل كرده است . رفتار او به هيچ عنوان نشانه بي ادبي او نيست؛ البته شما بايد با برنامه ريزي دقيق تربيتي چنين ويژگي هايي كه در درون او وجود دارد را جهت دهيد. (در ادامه به برخي از اين برنامه ها اشاره مي شود)
2.روان شناسان رشد بر اين باورند كه در طول دوران رشد، كودك دوران تعادل و عدم تعادل را تجربه مي كند. در خلال مقاطع عدم تعادل، كودك رفتارهايي همچون تنش، عدم اطمينان، لجبازي و رفتارهايي مشابه ان از خود بروز مي دهد كه ممكن است به اشتباه در زمره (رفتارهاي مشكل) به حساب آيد در حالي كه اين مشكلات رفتاري از ويژگي هاي اين سطوح سني مي باشد و به تعبير ديگر چنين رفتارهايي مقتضاي دوره رشد كودك مي باشد و با عبور كودك از اين مرحله خود به خود رفتار كودك حالت عادي پيدا مي كند. در دوره عدم تعادل كودك به اصطلاح ميزان نيست و رفتارهايش حاكي از نا سازگاري، عدم همكاري، عدم رفاقت و... است. با توجه به سني كه شما در سوال خود مطرح كرده ايد؛ فرزند شما دقيقا در دوره عدم تعادل به سر مي برد. در اين دوران لازم است كه والدين با صبر و حوصله بيشتر رفتارهاي كودك خود را تحمل كنند و از رفتارهاي هيجاني و پرخاشگرانه در اين دوره به شدت پرهيز كنند.
3. با توجه سن و سال فرزند شما بهتر است در حد توان خواسته هاي او را بر آورده كنيد و از بي پاسخ گذاشتن خواسته هاي او حتي الامكان خودداري كنيد. به عنوان مثال فرزند شما مي خواهد ليوان آب را خودش به آشپزخانه ببرد و شما به دليل اينكه احتمال مي دهيد ليوان از دست او بيفتد و بشكند در برابر خواسته او مقاومت مي كنيد؛ در چنين موقعيتي به شما پيشنهاد مي كنم كه از ليوان هاي پلاستيكي استفاده كنيد تا اگر ليوان از دست فرزندتان افتاد آسيبي به او نرسد.
4. زماني كه (به هر دليلي ) امكان بر طرف كردن خواسته هاي فرزندتان وجود ندارد؛ بهتر است توجه او را (از طريق خواندن شعر، نشان دادن چيزي كه مورد علاقه او مي باشد و...) به سمت ديگري معطوف كنيد.
5. تجربه نشان مي دهد در برخي مواقع كودك به دليل جلب توجه والدين دست به چنين رفتارهايي مي زند، از اينرو لازم است تا زمان مشخصي را در طول روز به او اختصاص دهيد و با او بازي كنيد. شركت و همكاري شوهر شما در اين زمينه نقش تعيين كننده دارد.
6. كودكان در سنين زير چهار سال تمام وسائلي را كه در اطراف خود مشاهده مي كنند را از آن خود مي دانند و از دادن آن به كودكان ديگر به شدت خودداري مي كنند؛ بهتر است در قبال اين رفتار(ندادن اسباب بازي به ديگران) كودكتان هم زياد حساسيت نشان ندهيد و اجازه بدهيد خود او با اين موضوع كنار بيايد.
7. در طول هفته چندين بار فرزند خود را به پارك ببريد تا انرژي رواني او تخليه شود.
8. در اين سن كودك هنوز درك درستي از رفتار درست يت نا درست ندارد؛ بنابراين به هيچ عنوان رفتار هاي نادرست او را ياد آوري نكنيد.
9. در برنامه تربيتي خود از تغافل استفاده كنيد. يعني برخي از رفتارهاي او را كه به نظر شما نادرست مي باشد را ناديده بگيريد.
10. توقعات خود را بر اساس توانايي هاي كودك تنظيم كنيد. براي اين كار لازم است ويژگي هاي رواني كودك را به طور كامل شناسايي كنيد. مطالعه كتاب هايي كه در زمينه روان شناسي رشد نگاشته شده است در اين مورد بسيار مفيد است.
11. براي اينكه در برنامه تربيتي خود موفق باشيد، لازم است با همسر خود به صورت هماهنگ عمل كنيد، چراكه عدم هماهنگي افرادي كه در تربيت كودك نقش دارند تاثيرات بسيار منفي در تربيت كودك دارد. براي اين كار لازم است همسر خود را در جريان برنامه تربيتي خود قرار دهيد و از او بخواهيد كه از شيوه اي هماهنگ با شما استفاده كند.
معرفي منابع براي مطالعه بيشتر:
1.آموزش اخلاق، رفتار اجتماعي، قانون پذيري به كودكان، جان بزرگي مسعود و همكاران، تهران:ارجمند
2. خانواده و دشواري هاي رفتاري كودكان، دكتر علي قائمي، انتشارات انجمن اولياء و مربيان
3. آزادي كودك و حدود آن، دكتر علي قائمي