سیر مطالعاتی تاریخ اسلام

تاریخ اسلامی را می توان به دو مرحله مطالعاتی تقسیم کرد:

1- سیر در تاریخ اسلام:

-فروغ ابدیت، سبحانی، جعفر

-تاریخ اسلام (از جاهلیت تا رحلت پیامبر اسلام)، مهدی پیشوایی، قم، دفتر نشر معارف،1383

- منتهی الآمال (حاج شیخ عباس قمی) 2 جلد، اتشارات وحدت بخش، 1386

- تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، رسول جعفریان، انتشارات انصاریان، قم، 1385

- حماسه حسینی جلد 1 و 2 شهید مطهری

- خدمات متقابل اسلام و ایران شهید مطهری

- فلسفه تاریخ (1- 4) شهید مطهری

- سیری در سیره ائمه اطهار علیهم السلام (شهید مطهری)

- نهضتهای اسلامی درصد ساله اخیر (شهید مطهری)

- نقش دین در تحولات تاریخی (پانزده گفتار) (شهید مطهری)

- نقش حادثه کربلا در تحول تاریخ اسلامی (پانزده گفتار) (شهید مطهری)

- احیای تفکر اسلامی (شهید مطهری )

- سیر تطور کلام شیعه از عصر غیبت تا خواجه نصیر طوسی، محمد صفر جبرئیلی،سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی(در این کتاب، عصر هایی که در آن عصر، عده ای از شخصیت ها موجب رشد و نمو تفکر کلامی اسلام و شیعه بوده اند مورد بررسی قرار گرفته است. )

- مروج الذهب (علی بن حسین مسعودی)

مسعودی ابتدا کتابی با عنوان «اخبار الزمان و من اباده الحدثان» در 30 جلد نگاشت، سپس آن را مختصر کرد و «الکتاب الاوسط» نامید، اختصاری از این کتاب را نیز برگزید و «مروج الذهب» نامید. او بهترین و عالیترین مطالب دیگر کتابهایش را برگزید و در این کتاب آورد. از این رو کتاب را مروج الذهب (مرغزار طلا) نامید.

مروج الذهب دارای دو بخش است. در بخش نخست تاریخ خلقت و انبیاء و ملل مختلف تا قبل از بعثت پیامبر (ص) بررسی شده است. بخش دوم کتاب با بعثت پیامبر آغاز و با ذکر حوادث تا سال 336 پایان می یابد.

مروج الذهب تاریخی است عمومی که علاوه بر تاریخ مسلمانان، به تاریخ جهان و احوال دیگر ملل نیز پرداخته است. روش مسعودی در تاریخ نگاری، شیوه موضوعی است، هر چند او بین روش موضوعی و سالشمار جمع کرده و هنگام پرداختن به یک موضوع ترتیب زمانی را رعایت کرده است. او با وارد کردن عنصر استدلال عقلائی به قلمرو مباحث تاریخی از مرز «دیدن حادثه و نقل آن» گذشته و در ورای حوادث به دنبال علل و اسباب وقوع گشته است. طرح مباحث تمدن و فرهنگ و اهتمام به تاریخ و تفکر اقلیتها و مذاهب در مروج الذهب چشمگیر است.

مسعودی در لابلای مطالب علمی و تاریخی، داستانها و لطایف و ظرایفی را چاشنی کرده است تا خواننده را ملال حاصل نشده و رغبت به خواندن آن، همیشگی باشد.

مسعودی در ارائه مطالب تاریخی از جغرافیا بهره برده است. ترجمه رایج «مروج الذهب» به زبان فارسی با قلم «ابو القاسم پاینده» در 2 جلد توسط انتشارات علمی و فرهنگی چاپ شده است.

2. فرق و مذاهب (ملل و نحل(

- فرق و مذاهب کلامی (ربانی گلپایگانی) ناشر: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی"ص" وابسته به جامعة المصطفی "ص" العالیة

- آشنایی با فرق و مذاهب (رضا برنجکار )

- تاریخ شیعه و فرقه های آن تا قرن چهارم؛ محمد جواد مشکور، تهران، کتاب فروشی اشراقی، 1362 ش

- فرهنگ فرق اسلامی، محمدجواد مشکور، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵،

- آیین وهابیت ( آیت الله سبحانی)