غلامعلي صفائي بوشهري
همواره فهم ودرك حقايق قرآن براي انسان آگاه وخواهان كشف واقعيات‌ِ حيات‌ِفرازماني‌ِ انسان، مطلبي بوده كه اورا به دنبال تفسير آن كشانده است. زواياي آشكاروپنهان قرآن، تفسيري از زبان صاحبان درك آن حقايق مي خواهد. اينان كسي جزمعصومان از عترت پيامبر خدا نيستند، آناني كه پيامبر گرامي اسلام به عنوان هم‌رديف‌قرآن معرفي نمود.
كتاب حاضر مجموعه‌اي از تفسير سالار شهيدان (ع) در باره برخي از آيات قرآني‌است كه بي گفت‌گو، شنيدن تفسير قرآني از عزيز عرش وارض بسي شيرين است. در آغازسخناني چند از امام (ع) پيرامون جايگاه قرآن در حيات انسان، وقرآن وخانه وحي‌حسيني، فضل قرائت قرآن وابعاد مختلف قرآن را بررسي خواهيم نمود.
قرآن وانسان معاصر
قرآن آخرين كتاب الهي است كه براي هدايت آخرين عصر حيات انساني برآخرين پيامبر خدا (ص) نازل شده است. كتابي است سراسر نور كه تمام نيازهاي فكري‌وعملي انسان رابراي عروج از ظلمت توحش وابتذال به سوي عرش تعالي انسان، تأمين‌مي‌كند.
انسان معاصر بدون قرآن، انساني است گرفتار در باتلاق نفسانيت وبريده از عرش‌ودلخوش به بافته‌هاي به ظاهر عقلايي خود.
قرآن خاتم كتاب‌هاي آسماني وباظرفيت محتوايي وهدايتي به پهناي حيات فرازماني انسان وجهان است، وپيامبر گرامي اسلام (ص) به عنوان خاتم پيامبران وامامان‌معصوم اسلام : به عنوان خاتم جانشينان انبياء عهده دار هدايت ونجات كاروان جامعة‌بزرگ انساني از برهوت دنياي سياه وگمر اه كنند وحيرت زاي پنهان به سوي قله امن‌وامان سعادت بشري است. دنيايي كه با چلچراغ فريب ودلبري آشكارا انسان ر به قتلگاه‌خود فرامي خواند.
انسان بدون قرآن، انساني افتاده در چاه هلاكت اسفل السافلين بدون ريسمان‌نجات است. انساني است كه از هدايت عرشي وفرا ظاهري محروم است.
وانسان بدون هدايت پيشوايان معصوم دين، گرفتار در طوفان وحشت زاي درياي‌انديشه‌ها مخرب بدون ناخداي كشتي هدايت به ساحل نجات مي‌باشد.
به همين جهت است كه قرآن انسان را به امامان واطاعت پيامبر (ص) فرا مي‌خواندوآنان اورا به پيروي از قرآن دعوت مي‌نمايند.
امام حسين (ع) وقرآن
سالار شهيدان در دامان وحي تولد يافت ورشد كرد و از زبان پيامبر وحي اولين‌غذاي الهي را در دنيا نوشيد. سراسر خانة ايشان، آثار ونشانه هاي نزول جبرئيل وتاريخ‌حيات او، نگارنده تولد، رشد، انديشه، عمل وشهادت قرآني بود.
«اما والله لو لقيتك بالمدينه لاريتك اثر جبرئيل من دارنا ونزوله علي جدي‌بالوحي يا اخا اهل الكوفة مسقي العلم من عندنا؛
بدان به خدا سوگند اگر شما را در مدينه ملاقات مي‌كردم به تو نشان مي‌دادم آثارحضور جبرئيل در خانة ما وفرودش با وحي بر جدم، اي برادر كوفي سر چشمة علم پيش‌ماست».
او باقرآن پرورش يافت وخود مصداق وشأن نزول بسياري از آيات گرديد.
امام حسين (ع) تمام جامعه را به فهم قرآن وعمل به آن سفارش مي‌نمود وخود كه‌تبلور عيني قرآن بود با اهتمام تام قرآن را قرائت ومورد توجه وعنايت ويژه قرار مي‌دادوشيعيان ومسلمانان را از دوري از آن بر حذر مي‌داشت به طوري كه او تنها شخصي است‌كه هم در زمان حيات وهم بعد از شهادت در حالي كه سر به نيزه داشت قرآن تلاوت‌مي‌كرد وآيات سورة كهف وشعراء را مي‌سرود.
محتواي قرآن از زبان امام حسين (ع) :
«كتاب الله عز وجل علي اربعة اشياء: علي العبارة والاشاره واللطائف والحقايق،فالعباره للعوام والاشاره للخواص والّلطائف للاولياء والحقائق للانبياء؛
كتاب خداي متعال بر چهار قسم است: عبارات، اشارات، لطائف وظرائف، وحقايق،فهم عبارات براي عموم مردم است، درك اشاره‌هاي قرآني براي خواص از مردم، وفهم‌لطائف آن براي دوستان وشيفتگان خدا، وفهم ودانش درك حقايق آن مختص انبياءومعصومان است».
در جايي ديگر مي‌فرمايد:
القرآن ظاهره انيق، وباطنه عميق.
قرآن داراي ظاهري زيبا وشگفت‌انگيز وداراي باطني بسيار پربار است.
ارزش قرائت قرآن
امام حسين (ع) در فضل وثواب قرائت قرآن مي فرمايد:
«من قرأ آية من كتاب الله عز وجل في صلاته قائما يكتب له بكل حرف مأة‌حسنة فأذا قرؤها في غير صلاة كتب اللّه له بكل حرف عشر حسنات. وأن استمع القرآن‌كتب الله له بكل حرف حسنة. وان ختم القرآن ليلا صلت الملائكة حتي يصبح. وان ختمه‌نهاراً صلّت عليه الحفظة حتي يمسي وكانت له دعوة مجابة وكان خيراً له مما بين السماءوالارض؛
اگر كسي يك آيه از قرآن در نمازش بخواند عوض از هر حرف آن صد حسنة‌پاداش مي‌گيرد واگر در غير نماز بخواند عوض از هر حرف آن ده پاداش نصيب او مي‌گرددواگر كسي قرآن را بشنود در عوض هر حرف يك حسنه پاداش مي‌برد واگر كسي قرآن راختم كند تا صبح ملائكه بر او درود مي‌فرستند واگر در روز ختم كند فرشتگان تا شب بر اودرود فرستند ودعاي مستجاب گردد واين براي او از آنچه در زمين وآسمان است بهتراست».
سورة بقره
سورة بقره دومين سورة قرآن كريم وداراي دويست وهشتاد و شش آيه مي‌باشد.اين سوره از سوره‌هاي مدني است وتنها يك آيه آن
( واتقوا يوما ترجعون فيه الي الله ) مكي است وامام صادق (ع) در فضل قرائت‌اين سوره فرموده است: هر كس اين سوره وسورة آل عمران را بخواند، او روز قيامت در زيرسايه اين دو سوره قرار دارد.
( من يرغب عن ملة ابراهيم الا من سفه نفسه )
جز افراد سفيه ونادان كسي از آيين ودين ابراهيم روي گردان نباشد .
امام حسين (ع) در بيان پيروان دين و آيين ابراهيمي مي‌فرمايد:
ما احد علي ملة ابراهيم الا نحن وشيعتنا وسائر الناس براء.
هيچ كسي بر دين وآيين حضرت ابراهيم (ع) جز ما وشيعيان ما نيست وساير مردم‌از دين وآيين او جدا هستند.
( الذين اذا اصابتهم مصيبة قالوا انا لله وانا اليه راجعون ) .
امام حسين (ع) در اين باره مي‌فرمايد:
من اصابته مصيبة فقال اذا ذكرها: ( انا لله وانا اليه راجعون ) جدد الله له من‌اجرها مثل ما كان له يوم القيامه.
هر گاه كسي كه مصيبتي بر او وارد شده به ياد آن حادثه
ناگوار افتد وبگويد .
ما از خداييم وبه سوي او باز مي كرديم
خداوند پاداش ديگري بمانند پاداش اخروي آن به او عطا مي‌كند.
( ثم افيضوا من حيث افاض الناس )
پس كوچ كنيد ازهمان جايي كه مردم كوچ مي‌كنند.
شخصي به خدمت امير مؤمنان (ع) شرفياب شد وگفت: اگر شما داناييد مرا ازمعناي «فاس» و«اشباه الناس» و« نساس» آگاه سازيد.
امير مؤمنان (ع) فرمودند:
ياحسين اجب الرجل.
حسين جواب اين مرد را بده.
امام حسين (ع) فرمودند:
اما قولك: اخبرني عن «الناس» فنحن الناس ولذلك قال الله تعالي ذكره في‌كتابه: ( ثم افيضوا من حيث افاض الناس. ) فرسول الله الذي افاض الناس .
جواب سوال تو در باره معناي ناس اين است كه ما ناس هستيم به همين جهت‌خداوند در قرآن كريم فرموده‌اند.
اما قولك: «اشباه الناس» فهم شيعتنا وهم موالينا وهم منا ولذلك قال ابراهيم (ع)
فمن تبعني فانه مني .
اما مراد از «اشباه الناس» آنان شيعيان وپيروان ميباشند آنان از ما هستند چنانكه‌حضرت ابراهيم ـ دربارة پيروان خود ـ فرموده‌اند: هر كس از من پيروي كند بي گمان ازمن است .
واما قولك: «النساس» فهم السواد الاعظم واشار بيده الي جماعه الناس ثم قال:اِن‌ْ هم اِلاّ كالانعام بل هم اضل‌ّ سبيلا ؛ اما مراد از «نساس» تودة مردم مي‌باشد ـ امام‌بادست اشاره به جماعت مردم كردند ـ واين آيه را تلاوت نمودند.
آنان چيزي جز چهارپايان نمي باشند بلكه از آنها نيز گمراه‌ترند.
( لا يكلف الله نفسا الا وسعها ) ؛ خداوند هيج كس را جز به اندازة تواناييش‌تكليف نمي‌كند
امام حسين (ع) در اين باره مي فرمايند: «ما اخذ الله طاقة احد الا وضع عنه‌طاعته ولا اخذ قدرته الا وضع عنه كلفتَه؛
خدا همواره هر گاه تاب وتوان از كسي گرفت طاعت وانجام تكاليف را از او برمي‌دارد چنان كه اگر قدرت از كسي گرفت سختي وفشار را از او بر مي‌دارد.
سورة آل عمران
سوره «آل عمران» سومين سورة قرآن كريم وداراي دويست آيه است. اين سوره ازسوره‌هاي مدني است وپيامبر گرامي اسلام در فضل قرائت آن فرموده است: هركس اين‌سوره را قرائت كند در عوض هر آية آن، امان ومحافظتي از آتش پل جهنم است.
( ان الله اصطفي آدم ونوحا وآل ابراهيم وآل عمران علي العالمين ذرية بعضهامن بعض . )
بي گمان خداوند آدم و نوح وخاندان ابراهيم وعمران را براي هدايت مردم برگزيددر حالي كه برخي از آنان از نسل ديگري ميباشند.
امام حسين (ع) تبار ونسل خود وگزينش آنان براي هدايت انسان را فرمودند:
والله ان محمدا لَمن آل ابراهيم وان العترة الهادية لمن آل محمد ؛ سوگند به خدا!بي شك «محمد» از نسل ابراهيم است وفرزندان پاك ومعصوم ايشان از خاندان محمدمي‌باشند .
( فمن حاّجك من بعد ما جائك من العلم فقل تعالوا ندع ابناءنا وابناءكم ونساءناونساءكم وانفسنا وانفسكم ثم‌ّ نبتهل فنجعل لعنت الله علي الكاذبين )
هر گاه بعد از علمي كه به تو رسيده باتو به ستيزه بر خيزيد به آنها بگو بياييد مافرزندان خود را دعوت كنيم وشما فرزندان خود را، ما زنان خويش و شما زنان خود را ومانفوس خود وشما نيز نفوس خود، آنگاه مباهله كنيم ولعنت خدا را بر دروغ گويان‌قراردهيم .
امام حسين (ع) دربارة افراد همراه پيامبر در مقابل نصاراي نجران در انجام‌مباهله خطاب به مسلمانان مي‌فرمايد:
انشدكم الله اتعلمون ان رسول الله (ص) حين دعا النصاري من اهل نجران الي‌المباهله لم يأت الا به وبصاحبته وابنيه.
سوگند مي‌دهم شمارا به خدا، آيا نمي دانيد كه پيامبر خدا ـ كه درود خدا بر اووخاندانش باد ـ در زمان مباهله با نصاراي نجران كسي جز علي وهمسرش و دو فرزندش‌با خود نياورد.
ومسلمانان مي‌گويند: درست است.
سورة نساء
سورة «نساء» چهارمين سورة قرآن كريم وداراي صدوهفتاد وشش آيه مي‌باشداين سوره مدني است وبرخي گفته‌اند به جز يك آيه وبرخي گفته‌اند به جز دو آيه همه آيات‌مدني است ودر فضل قرائت آن پيامبر گرامي اسلام (ص) فرموده است: هركس اين سوره‌را بخواند گويا به هر مؤمني كه ارث مي‌برد صدقه داده ومانند كسي است كه بنده‌اي را آزادكرده واورا از شرك نجات داده وبه اراده خداوند در ميان كساني قرار مي‌گيرد كه خداوند ازعذاب آنها چشم پوشي كرده است .
( اطيعوا الله واطيعوا الرسول واولي الامر منكم ) ؛ خدا را اطاعت كنيد وپيامبرخدا وآنان كه ولي امر شما از شمايند اطاعت كنيد
امام حسين (ع) در بيان كساني كه «اولي الامر» هستند مي‌فرمايد:
فاطيعونا فان طاعتنا مفروضة اذ كانت بطاعة الله ورسوله مقرونة
قال الله: ( اطيعوا الله واطيعوا الرسول واولي الامر منكم. ) ؛ ازما اطاعت كنيدزيرا طاعت وپيروي ما واجب است چون - خداوند - طاعت ما را با طاعت خود وپيامبرش‌مقرون وهم رديف كرده است .
سورة مائده
سورة «مائده» پنجمين سورة قرآن كريم وداراي صدوبيست آيه است. اين سوره‌مدني است ودر فضل قرائت آن پيامبر گرامي اسلام فرموده است: هر كس اين سوره راقرائت كند به عدد هر يهودي ونصراني كه در دنيا زندگي كرده است ده برابر حسنه وده گناه‌او بخشوده وده رتبه بهشتي به او عنايت مي‌شود.
( اليوم اكملت لكم دينكم واتممت عليكم نعمتي ورضيت لكم الاسلام دينا. )
امروز براي شما دينتان را كامل كردم ونعمت را به نهايت رساندم وراضي به‌گزينش اسلام به عنوان دين براي شما شدم
امام حسين (ع) در باره شأن نزول آيه خطاب به مردمي كه در «مني» اجتماع كرده‌بودند فرمود:
انشدكم الله اتعلمون ان‌َّ رسول الله (ص) نصبه يوم غدير خم فنادي له بالولايه‌وقال ليبلغ الشاهد الغائب.
قالوا: الّلهم نعم.
قسم مي‌دهم شما را به خدا، آيا مي‌دانيد كه پيامبر خدا در روز غدير خم او را به‌جانشيني خود نصب كرد و ولايت او را فرياد كشيد وفرمود حاضران به غائبان اطلاع‌رسانند .
گفتند: خدا را گواه مي‌گيريم كه اينطور است.
( من احياها فكانما احيا الناس جميعاً )
اگر كسي انساني را حياتي دوباره بخشد گويا تمام انسانيت را زنده كرده است .
امام حسين (ع) در بارة مراد از حيات مي‌فرمايد:
اي: ومن احياها وارشدها عن الكفر الي ايمان فكانّما احيا الناس جميعا من قبل‌ان يقتلهم بسيوف الحديد.
مراد اين است كه اگر كسي انساني را هدايت كرد واو را از راه كفر وبي ايماني به‌سوي ايمان آورد گويا تمام انسانيت را قبل از آن كه با شمشير بكشند دو باره زندگاني‌بخشيده است.
در باره زندگاني بخشيده است .
( الا ان حزب الله هم الغالبون ) ؛ بدانيد بي گمان فقط حزب خدا پيروز است .
امام حسين (ع) در باره آنان كه حزب خدايند مي‌فرمايد:
نحن حزب الله الغالبون وعترة رسول الله الاقربون واهل بيته الطيبون واحدالثقلين الذين جعلنا رسول الله (ص) ثاني كتاب الله - تبارك وتعالي - ؛ ما همان حزب‌خداي پيروزيم وهمان فرزندان نزديك پيامبر خدا. ما اهل بيت معصوم او هستيم ويكي‌از دو وزنة گرانقدري كه پيامبر خدا (ص) ما را بعد از كتاب خداي متعال معرفي نمود.
سورة اعراف
سورة اعراف هفتمين سورة قرآن كريم وداراي دويست وشش آيه است. اين سوره‌مكي است هرچند بعضي از مفسرين مي‌گويند يك آية آن مدني است.
ودر فضل قرائت آن، پيامبر گرامي اسلام مي‌گويد: هر كس اين سوره را قرائت كندخداوند ميان او وابليس جدايي اندازد وحضرت آدم او را در روز قيامت شفاعت كند.
( والذين كذّبوا بآياتنا سنستدرجهم من حيث لايعلمون ) ؛ وكساني كه آيات ماراتكذيب مي‌كنند به زودي بدون اينكه بدانند آنان رابه تدريج گرفتار مجازاتشان‌مي‌گردانيم.
امام حسين (ع) دربارة كيفيت الاستدراج من الله سبحانه لعبده ان يسبغ عليه‌النعم ويسلبه الشكر ؛ به تدريج گرفتار كردن از خداوند سبحان اينگونه است كه به‌بنده‌اش نعمات‌هاي بي شمار وگوارا مي‌دهد واز او توفيق شكر وسپاس را مي‌گيرد.
سورة انفال
سورة انفال هشتمين سورة قرآن كريم وداراي هفتاد وپنج آيه است، اين سوره به‌جز هفت آيه همگي مدني است. امام صادق (ع) در فضل قرائت اين سوره مي‌فرمايد:
هر كس اين سوره را در هر ماه بخواند هيچگاه دچار نفاق نشود واز شيعيان واقعي‌امير المؤمنين (ع) خواهد بود واز هداياي بهشتي به همراه شيعيان ايشان روزي مي‌خوردآن گاه كه ديگران در حال حساب رسي ميباشند.
( اولوا الارحام بعضهم اولي ببعض في كتاب الله ) ؛ خويشاوندان برخي از برخي‌ديگر مقدم ميباشند واين قانون الهي است .
امام حسين (ع) مي‌فرمايند: وقتي اين آيه نازل شد از پيامبر خدا در بارة مراد آيه‌سوال كردم، وايشان فرمودند:
ولله ما عني'' بها غيركم وانتم اولو الارحام؛ فاذا مِت‌ُّ فابوك علي‌ُّ اولي بي‌وبمكاني، فاذا مضي ابوك فاخوك الحسن؛ فاذا مضي'' الحسن فانت اولي به.
سوگند به خدا آنان تنها شما هستيد، شما آن خويشان مي‌باشيد، آن گاه كه من ازدنيا رفتم پدرت علي سزاوارترين فرد به مقام من است وبعد از او برادرت حسن شايسته‌ترين فرد به مقام او و بعد از برادرت تو لا يق‌ترين فرد براي كسب مقام وجايگاه اومي‌باشي.
امام حسين (ع) از پيامبر خدا (ص) سؤال مي‌كنند .
قلت: يارسول الله ! فمن بعدي اولي بي؟
چه كسي بعد ازمن سزاوار ترين به كسي مقام ومنزلت من است؟
پيامبر گرامي (ص) پاسخ مي‌دهد:
فقال: ابنك علي‌ُّ اولي بك من بعدك، فاذا مضي فابنه محمد اولي به من بعده،فاذا مضي محمد فابنه جعفر اولي به بمكانه من بعده، فاذا مضي جعفر فابنه موسي اولي‌به من بعده، فاذا مضي موسي فابنه علي‌ّ اولي به من بعده، فاذا مضي علي فابنه محمداولي به من بعده، فاذا مضي محمد فابنه علي‌ّ اولي به بعده، فاذا مضي علي‌ّ فابنه الحسن‌اولي به من بعده،فاذا مضي الحسن وقعت الغيبه في التاسع من ولدك فهذه الائمة‌التسعة من صلبك اعطاهم الله علمي وفهمي طينتهم من طينتي ما لقوم يؤذونني‌فيهم؟!لا انالهم الله شفاعتي .
بعد از تو فرزندت علي سزاوارترين به كسب مقام توست وبعد از ايشان ـ به ترتيب‌فرزندش محمد وسپس موسي وعلي ومحمد وعلي وحسن است وآن گاه كه حيات ايشان‌سپري شود غيبت نهمين فرد از نسل تو آغاز مي‌شود اينان نه امامي ميباشند كه از تبارتواند خداوند به آنان علم وفهم مرا اعطا نمود است، سرشت آنان از سرشت من است، چراگروهي به آنان آزار مي‌رسانند. خداوند آنهارا هرگز به شفاعت من نمي‌رساند
سورة توبه
سورة توبه نهمين سورة قرآن وداراي صدوبيست ونه آيه مي‌باشد، اين سوره تنهاسوره‌اي است كه در آغازآن «بسم الله الرحمن الرحيم» نيامده است اين سوره مدني است‌ودر سال نهمين هجري نازل شده است. نام ديگر اين سوره «براءت» است اين سوره‌يكي از سوره‌هايي است كه تماما در يك مرحله بر پيامبر گرامي اسلام نازل شده است.ودر فضل وارزش قرائت آن از پيامبر گرامي اسلام روايت شده است كه هر كس سورة‌انفال وبراءت بخواند من اورا در روز قيامت شفاعت مي‌كنم .
( هو الذي ارسل رسوله بالهدي ودين الحق ليظهره علي الدّين كله ولو كره‌المشركون. )
او خدايي است كه پيامبرش را با هدايت ودين حق ـ به سوي مردم ـ فرستاد تابرتمامي مكاتب چيره شود هر چند مشركان خوش ندارند.
امام حسين (ع) در بارة زمان وكيفيت تحقّق مضمون اين آية شريفه مي فرمايد:
منا اثنا عشر مهديا أولهم امير المؤمنين علي بن ابي طالب وآخرهم التاسع من‌ولدي وهو القائم بالحق يحيي الله به الارض بعد موتها ويظهر به دين الحق علي الدّين‌كله ولو كره المشركون، له غيبه يرتد فيها اقوام ويثبت فيها علي الدّين آخرون فيؤذون‌ويقال لهم: ( متي هذا الوعد ان كنتم صادقين. )
اما الصابر في غيبته علي الاذي والتكذيب بمنزلة المجاهد بالسيف بين يدي‌رسول الله (ص) .
( المؤمنون والمؤمنات بعضهم اولياء بعض يأمرون بالمعروف وينهون عن‌المنكر ويقيمون الصلاة ويؤتون الزكوة ) .
مردان وزنان باايمان برخي ياور برخي ديگرند امر به معروف مي‌كنند ونهي ازمنكرمي‌نمايند نماز را به پا مي‌دارند و زكات را مي‌پردازند.
امام حسين (ع) در باره نقش مهم تربيتي والهي فريضة امر به معروف ونهي‌ازمنكر فرمودند:
فبدأ الله بالامر بالمعروف والنهي عن المنكر فريضة منه لعلمه بأنها اذا ادّيت‌واقيمت استقامت الفرائض كلها وهيّنها وصعبها؛ وذلك ان الامر بالمعروف والنهي عن‌المنكر دعّاء الي الاسلام مع ردّ المظالم ومخالفة الظالم وقسمة الفي‌ء والغنائم واخذالصدقات من مواضعها ووضعها في حقّها.
خداوند در اين آية شريفه در آغاز سخن از امر به معروف ونهي از منكر به عنوان‌يك واجب گفت زيرا خداوند مي‌داند كه هر گاه اين فريضه ادا شود وصورت گيرد دوازده‌امام وهدايت گر ـالهي جامعه انساني- ازما -خاندان پيامبرـ مي‌باشد كه اول ايشان اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب وآخرين آنان نهمين فرزند از نسل من است او به پادارندة‌حق مي‌باشد. خداوند به واسطه او زمين را حياتي دوباره مي‌بخشد ودين حق را به دست اوبر تمامي اديان برتري مي‌دهد هرچند مشركان اكراه دارند.
او غيبتي طولاني خواهد كرد كه گروهي از دين برگردند وگروهي بردين پاي‌فشارند، آنان مورد اذيت قرار گيرند وبه آنان طعنه زنند وگويند .
پس كي است آن وعده اگر از راستگويانيد.
آنان كه شكيبايي كنند بر اذيت وآزار وانكار بي دينان در زمان غيبت همانندرزمندگان در كنار پيامبر خداباشند.
ديگر تكاليف چه آسان وچه سخت آن تحقق مي‌يابد ،زيرا امر به معروف ونهي ازمنكر - انسان را - به اسلام راستين به همراه بازگشت ناحق گرفته‌ها ومخالفت با ستمگروقسمت كردن بيت المال وغنائم وگرفتن زكات از جاي خود وصرف آن در مورد خود فرامي‌خواند.
سورة رعد
سورة رعد سيزدهيمن سورة قرآن كريم داراي چهل وسه آيه است اين سوره ازسوره‌هايي است كه در بارة مكي يا مدني بودن آن اختلاف است ابن عباس مي‌گويد همه‌آن مكي است ومقاتل وابن كلبي مي‌گويند به جز آخرين آيه همه مكي هستند وحسن‌بصري وعكرمه وقتاده مي‌گويند اين سوره همه مدني است مگر دو آية آن كه مكي است‌از پيامبر گرامي اسلام نقل شده است كه هر كس اين سوره را قرائت كند به عدد ابرهايي‌كه در گذشته بود ودر آينده ايجاد مي‌شوند به او پاداش داده مي‌شود ودر روز قيامت از وفاكنندگان به عهد وپيمان خدا محسوب مي‌شود.
( قل كفي بالله شهيدا بيني وبينكم ومن عنده علم الكتاب )
بگو خداوند براي شهادت وگواهي بين من وشما كافي است وآنان كه نزد شان علم‌ودانش قرآن است .
امام حسين (ع) دربارة عالمان به كتاب خدا مي‌فرمايد:
نحن الذين عندنا علم الكتاب وبيان ما فيه وليس عند احد من خلقه ما عندنا؛ لاناااهل سر الله
نحن آل الله وورثة رسوله .
ما كساني هستيم علم ودانش كتاب خدا وتفسير آيات آن نزد آنان است ، آنچه درنزد ماست هيچ كس دارا نيست زيرا ما اهل اسرار پنهان خداييم، ما خاندان خداييم‌ووارثان پيامبر او.
سورة اسراء
سورة «اسراء» هفدهمين سورة قرآن كريم وداراي صد ويازده آيه است .
اين سوره مكي است وبرخي از مفسرين گفته‌اند مگر پنج آيه آن كه مدني است‌بقيه مكي مي‌باشد حضرت صادق (ع) فرمودند هركه اين سوره را در شب جمعه بخواندنمي‌ميرد مگر اينكه حضرت حجت (عج) را درك كند واز ياران او باشد.
( ان من شي‌ء الا يسبح بحمده ولكن لا تفقهون تسبيحهم )
هيچ موجودي نيست مگر با ستايش خود خدا را تقديس مي‌نمايد ولي شماتقديس آنان را درك نمي‌كنيد.
امام حسين (ع) در بارة تسبيح موجودات فرمودند:
ما خلق الله من شي‌ء الا وله تسبيح يحمد به ربه .
تمام موجوداتي كه خداوند آفريده است براي خود تسبيح وتقديسي دارند كه باآن‌خداوند را مي‌ستايند.
( يوم ندعوا كل‌ّ اناس بامامهم. )
روزي كه هر انساني با پيشواي خود احضار ودعوت مي‌شود.
امام حسين (ع ) در باره نقش مهم پيشوايان مردمي در كسب سعادت دنيا وآخرت‌آنان فرمودند:
امام دعا الي هدي فاجابوه اليه، وامام دعا الي ضلالة فاجابوا اليها؛ هؤلاءفي‌الجنة وهؤلاء في الناروهو قوله -عزوجل-
( فريق في الجنة وفريق في السعير )
پيشوايي مردم را به هدايت مي‌خواند وآنان مي‌پذيرند؛ وسردمداري آنان را به‌گمراهي دعوت مي‌كند ومي پذيرند، آنان - گروه اول - در بهشت باشند واينان - گروه‌دوم - در جهنُم‌َ، اين همان گفتار خداوند متعال در قرآن است كه مي‌فرمايد « گروهي دربهشت باشند وگروهي ديگر در دوزخ».
( ان السمع والبصر والفؤاد كل اولئك كان عنه مسؤولا )
بي گمان گوش وچشم ودل - تمامي آنها- در باره او مورد بازخواست قرارمي‌گيرند.
امام حسين (ع) در باره سخني از پيامبر (ص) در تطبيق اين آيه مي‌فرمايد: پيامبرخدا در جايي فرموده بود:
«ان ابا بكر مني بمنزلة السمع وان عمر مني بمنزلة البصر وعثمان مني بمنزلة‌الفؤاد.
قال فلما كان من الغد دخلت اليه وعنده امير المؤمنين (ع) وابو بكر وعمر وعثمان‌فقلت له:
يا ابت سمعتك تقول في اصحابك هؤلاء قولا فما هو ؟
فقال (ص) : نعم ثم اشار اليهم فقال هم السمع و البصر والفؤاد وسيسألون عن‌وصيّي هذا واشار الي علي بن ابي طالب (ع) ثم قال: ان الله عز وجل يقول .
( ان السمع والبصر والفؤاد كل اولئك كان عنه مسؤولا. )
ثم قال (ص) :
وعزّة ربي ان جميع امّتي لموقوفون يوم القيامة و مسؤولون عن ولايته وذلك‌قول الله ـ عز وجل ـ : ( وقفوهم انهم مسؤولون ) ؛
امام حسين (ع) مي‌گويد: پيامبر خدا (ص) در مجلسي چنين بيان كرده بود:
همانا ابو بكر نسبت به من در حكم گوش وعمر در حكم چشم وعثمان در حكم‌دل من است
امام حسين (ع) مي‌گويد: فردا به محضر ايشان شرفياب شدم در كنار آن جناب ابوبكر وعمر وعثمان نيز حضور داشته وپدرم امير مؤمنان (ع) نيز در خدمت پيامبر خدا بود.به ايشان عرض كردم:
پدرم ! شنيده‌ام شما در باره اينان چنين فرموده‌ايد، جريان چيست؟
پيامبر خدا فرمود: آري ، سپس با آنان اشاره كرد وگفت آنان گوش، چشم ودل من‌هستند وبزودي آنان مورد بازخواست خدا در بارة جانشين من اين شخص - اشاره كردندبه امير مؤمنان علي بن ابي طالب (ع) ـ قرار مي‌گيرند بعد آيه را تلاوت كردند:
بي گمان گوش وچشم وقلب تمامي آنها در باره او مورد سوال واقع مي‌شوند
قسم به عزت پروردگارم، بي گمان تامي امت است من در دوز قيامت باز ايستندواز آنان در بارة ولايت امير مؤمنان سؤال شوند واين همان معناي قول خداوند متعال‌است:
باز ايستند وبي گمان مورد بازخواست قرار گيرند».
سورة مريم
سورة «مريم» نوزدهمين سورة قرآن كريم وداراي نود وهشت آيه مي‌باشد.
اين سوره مكي مي باشد وپيامبر گرامي اسلام در فضل قرائت آن فرمودند: هركس اين سوره را قرائت كند به عدد پيروان زكريا ومخالفان او و به ده برابر عدد آناني كه برحضرت يحيي ومريم وعيسي وموسي وهارون وابراهيم واسحاق ويعقوب واسماعيل‌ايمان داشتند خداوند به آنان ثواب عطا مي‌كند وبه عدد آناني كه براي خدا فرزندي‌مي‌دانستند وآناني كه به اين ادعاي كذب قائل نبودند.
( ان الذين آمنوا وعملوا الصالحات سيجعل لهم الرحمن ودّاً )
بي گمان كساني كه ايمان آورده وعمل صالح انجام داده‌اند خداوند به زودي براي‌آنان محبوبيت ايجاد مي‌كند .
سالار شهيدان (ع) در بيان معناي آيه فرمودند:
فذلك لعلي‌ّ وشيعته ( فانّما ليسّرناه بلسانك لتبّشر به المّتقين. ) فبشّر بذلك‌النبي (ص) لعلي‌ّ بن ابي طالب. ( وتنذر به قوما لدّاً ) فذلك لك ولاصحابك.
اين آيه در باره علي وشيعيان او مي‌باشد وخداوند به پيامبر فرمود:
«ما اين را بر زبان تو آسان كرديم تا پارسايان را مژده دهي.» وپيامبر اين مژده رابه علي بن ابي طالب داد وبازخداوند در آيه ديگري فرمود. «وبترسان به اين مطلب آن‌قوم...را» واين براي تو اي مروان وياران توست.
سورة طه
سورة «طه» بيستمين سورة قرآن كريم وداراي صدوسي وپنج آيه مي‌باشد
اين سوره از سوره‌هاي مكي است وپيامبر گرامي اسلام در فضل قرائت آن‌فرمودند كه هركس اين سوره را قرائت كند در روز قيامت ثواب مهاجران وانصار به او عطاخواهد شد .
( ربنا الذي اعطي كل شي‌ء خلقه ثم هدي. )
خداي‌ما آن است كه تمام موجودات را وجود عطا نمود سپس آنها را هدايت كرد.
امام حسين (ع) تمام مخلوقات عالم وجود واطاعت آنها از اهل بيت مي‌فرمايد :
والله ما خلق الله شيئا الاّ'' وقد امره بالطاعة لنا
سوگند به خدا، خداوند چيزي را نيافريد مگر اينكه به آن فرمان اطاعت از ما را داد.
سورة حج
سورة «حج »بيست ودومين سورة قرآن كريم وداراي هفتاد وهشت آيه است .
اين سوره از سوره‌هائي است كه در مكي يا مدني بودن آن اختلاف است ابن‌عباس قائل است كه تام اين سوره مگر آياتي چند مكي هستند وحسن بصري قائل است‌كه اين سوره به جز چند آيه همه مدني است. امام صادق (ع) در فضل قرائت اين سوره‌مي‌گويد: هر كس سورة حج را در هر سه روز يك بار بخواند همان سال به خانه خدا مشرف‌مي‌شود واگر در اين سفر مرد بهشت جايگاه او خواهد بود .
( هذان خصمان اختصموا في ربهم )
اين دو - گروه - دشمن در باره پروردگارشان باهم در ستيزند.
امام حسين (ع) در باره ماهيت اين دو گروه فرمودند:
«نحن وبني اميه اختصمنا في الله - عزّ وجل‌ّ- قلنا صدق الله وقالوا كذب اللهفنحن وايّاهم الخصمان يوم القيامة ؛ ماـ اهل بيت ـ وبني اميه در بارة خداوند باهم در ستيز مي‌باشيم؛ ما مي‌گوييم:خداوند راست مي‌گويد. وآنان مي‌گويند: خدا دروغ وناصواب مي‌گويد پس ما با آنها دشمن‌هستيم - واين دشمني تا- روز قيامت ادامه دارد».
( الّذين ان مكّناهم في الارض اقاموا الصّلاة )
آنان كساني هستند كه اگر در زمين ما به آنان قدرت دهيم نماز به پا مي‌دارند.
امام حسين (ع) در بارة شأن نزول اين آيه فرمودند:
«هذه فينا اهل البيت؛
اين آيه در باره ما اهل بيت پيامبر (ص) نازل شده است».
سورة روم
سورة «روم» سومين سورة قرآن كريم وداراي شصت آيه مي‌باشد اين سوره مكي‌است به جز يك آيه آن؛
( سبحان الله حين تمسون )
ودر فضل اين سوره پيامبر گرامي اسلام فرموده است: هركس اين سوره را بخواندده برابر عدد فرشتگاني كه تسبيح خداوند در آسمان وزمين مي‌كنند ثواب خواهد برد وهرآنچه در زندگي زيان ديده جبران خواهد شد .
( فاقم وجهك للدّين حنيفا فطرت الله التّي فطر النّاس عليها )
پس روي خود را متوجه آيين خالص پروردگار كنيد اين فطرتي است كه خداوندانسانها را بر آن آفريده است .
امام حسين (ع) در بارة گروهي كه بر فطرت الهي دين ميباشند مي‌فرمايد :
نحن وشيعتنا علي الفطرة الّتي بعث الله عليها محمّدا وسائر النّاس منها براء
ما وپيروان ما بر همان فطرتي هستيم كه خداوند بر همان فطرت محمّد را برانگيخت وديگران دور از اين فطرت وراه الهي ميباشند.
سورة احزاب
سورة احزاب سي و سومين سورة قرآن كريم وداراي هفتاد وسه آيه است اين سوره‌مدني است ودر فضل قرائت آن امام صادق (ع) فرموده است: هر كه زياد اين سوره بخوانددر روز قيامت در جوار محمد وخاندان او وهمسران آنان قرار خواهد گرفت .
( انّما يريد الله ليذهب عنكم الرّجس اهل البيت ويطهّركم تطهيراً. )
خداوند اراده كرده است كه از شما خاندان پيامبر پليدي دور گرداند وشما پاك‌ومعصوم گرداند .
سالار شهيدان امام حسين (ع) در بيان معناي «اهل البيت» در آية شريفه‌مي‌فرمايند:
انّا اهل بيت الّطهارة الّذين انزل الله - عزّوجل‌ّ - علي
نبيّه محمّد (ص) .
( انّما يريد الله ليذهب عنكم الرّجس اهل البيت ويطّهركم تطهيراً )
ما اهل بيت پاكي وعصمت مي‌باشم كه خداوند بر پيامبرش اين آيه را درشأن مانازل كرد.
سورة يس
سورة «يس» سي وششمين سورة قرآن كريم وداراي هشتاد وسه آيه است اين‌سوره مكي است وابن عباس مي‌گويد به جز يك آيه همگي مكي ميباشند پيامبر گرامي‌اسلام (ص) در فضل قرائت سورة يس مي‌گويد: هر كس اين سوره را بخواند ورضايت خدارا طلب كند خداوند اورا ببخشايد وثواب زيادي به او عطا كند به طوري كه گويا دوازده بارقرآن را قرائت كرده است
( كل‌ّ شي‌ء احصيناه في امام مبين. )
هر چيزي را در كتاب آشكار كننده‌اي بر شمرده‌ايم .
امام حسين (ع) در بارة شأن نزول اين آيه مي‌فرمايند:
لما نزلت هذه الاية علي رسول اللّه قام ابو بكر وعمر من مجلسهما فقالا: يارسول‌الله هو التوراة؟ قال: لا. قالا: فهو الانجيل ؟
قال: لا. قالا: فهو القرآن؟ قال: لا.
فاقبل امير المؤمنين (ع) فقال رسول الله (ص) هو هذا انه الامام الذي احصي الله‌تبارك وتعالي فيه علم كل شي‌ء ؛
زماني كه اين آيه بر پيامبر خدا نازل شد ابو بكر وعمر از جاي خود بر خاستندوگفتند: اي پيامبر خدا! اين - امام مبين - تورات است؟ فرمودند: خير.
گفتند: پس انجيل است .فرمودند :خير .گفتند: پس قرآن است. فرمودند: خير.
در اين هنگام امير مؤمنان علي بن ابي طالب وارد شدند پيامبر خدا (ص) فرمودند:امام مبين اوست او كسي است كه خداوند متعال دانش تمام چيزها را در او قرار داده است.
سورة شوري
سورة «شوري» چهل ودومين سورة قرآن كريم وداراي پنجاه وسه آيه است اين‌سوره از سوره‌هاي مكي است لكن بعضي از آيات آن مدني مي‌باشد نام ديگر اين سوره ( حمعسق ) است در فضل قرائت آن پيامبر گرامي اسلام فرموده است :
هر كس اين سوره را قرائت كند از كساني شد كه فرشتگان بر او درود فرستند وبراي‌او طلب بخشش ورحمت مي‌كنند
( قل لا اسألكم عليه اجرا الاّ المودّة في القر''ب''ي. )
بگو اي پيامبر من هيچ گونه پاداشي از شما -در مقابل هدايتتان- نمي‌خواهم‌مگر دوستي نزديكانم .
امام حسين (ع) در بارة وجوب وآثار اين دوستي وحب به اهل بيت فرمودند:
«ألزموا مودَّتنا اهل البيت فان‌َّ من لقي اللّ''ه وهو يودَّنا دخل في شفاعتنا؛
همواره دوستي ما اهل بيت د ردل داشته باشيد زيرا كسي كه خدا را ملاقات كند درحالي كه دوستي ما را در دل دارد مشمول شفاعت خواهد شد».
ودر حديث ديگري سالار شهيدان (ع) در معناي «قربي» مي‌فرمايد :
«ان القرابه الّتي امر اللّه بصلتها وعظَّم حقَّها وجعل الخير فيها قرابتنا اهل البيت‌الّذين اوجب حقّنا علي كل‌ّ مسلم؛
بي گمان قرابتي كه خداوند فرمان به مودّت وپيوند با آن داده وحق آن را بزرگ‌دانسته وخير وسعادت د رآن قرار داده است قرابت مااهل بيت پيامبر است كه خداوند اداي‌حق ما را بر مسلماني واجب كرده است».
سورة ذاريات
سورة ذاريات پنجاه ويكمين سورة قرآن كريم وداراي شصت آيه است اين سوره ازسوره‌هاي مكي است وامام صادق (ع) در ثواب قرائت اين سوره فرموده است: هر كس اين‌سوره را در روز يا شب قرائت كند خداوند امر زندگي اورا اصلاح مي‌كند وروزي وسيع به اوعنايت مي‌كند وقبر اورا با چراغي كه دائما تا روز قيامت روشن است منوّر مي‌سازد.
( ما خلقت الجن والانس الا ليعبدون. )
من جن وانسان را نيافريدم مگر براي اين كه اطاعت از من كنند.
سالار شهيدان امام حسين (ع) در باره علّت خلقت انسان چنين مي‌گويند:
«ايها الناس! ان‌ّ اللّه - جل‌ّ ذكره - ما خلق العباد الا ليعرفوه فاذا عرفوه عبدوه فاذاعبدوه استغنوا بعبادته عن عبادة ماسواه؛
اي مردم! بي گمان خداوند بزرگ، بندگانش را نيافريد مگر براي اينكه اورابشانسند وآنگاه كه اورا شناختند عبادت واطاعتش كنند كه در اين صورت از عبادت‌واطاعت غيرخدا بي نياز وروي گردان گردند .
از ايشان سوال شد: معرفت وشناخت خدا از چه طريقي حاصل مي‌شود .
فرمود: «معرفة اهل كل زمان امامهم الذي يجب عليهم طاعته؛
از طريق شناخت مردمان هر عصر امام زمان خود كه واجب بر آنان اطاعت ازايشان».
سورة المنافقون
سورة منافقون شصت وسومين سوره قرآن وداراي يازده آيه است اين سوره ازسورهاي مدني است وپيامبر گرامي اسلام در ارزش قرائت اين سوره فرموده است: هركس اين سوره را بخواند از نفاق دور گردد.
( اذا جاءك المنافقون قالوا نشهد انّك لرسول اللّه واللّه يعلم انّك لرسوله واللّه‌يشهد ان‌ّ المنافقين لكاذبون. )
آن گاه كه منافقان نزد تو آيند وگويند ما شهادت مي‌دهيم تو پيامبر خدايي - وخدامي‌داند تو پيامبر اويي- خدا آگاه است كه آنان دروغ مي‌گويند.
امام حسين (ع) در ميزان شناخت منافقان مي‌فرمايد :
ما كنّا نعرف المنافقين علي عهد رسول الله (ص) الاّ بغضهم عليّاً وولده (ع) .
تنها راه شناخت منافقان در زمان حيات پيامبر خدا (ص) بغض وكينة آنها نسبت به‌علي بن ابي طالب وفرزندان ايشان بود.
سورة طلاق
سورة «طلاق» شصت وپنجمين سوره قرآن كريم وداراي دوازده آيه مي‌باشد اين‌سوره از سوره‌هاي مدني است وپيامبر گرامي اسلام در ارزش قرائت اين سوره فرمود:
هركس اين سوره را بخواند بر سنت وسيره من مرده است .
( من يتّق اللّه يجعل له مخرجا ويرزقه من حيث لا يحتسب. )
هركس تقواي الهي داشته باشد خداوند براي او راه نجات عطا مي‌كند واورا از راهي‌كه فكرش نمي‌كند روزي مي‌رساند.
اما حسين (ع) در اين باره مي‌فرمايد:
اوصيكم بتقوي اللّه فان‌ّ اللّه قد ضمن لمن اتّقاه ان يحوله عمّا يكره الي ما يحب‌ّويرزقه من حيث لا يحتسب .
سورة حديد
سورة «حديد» هفتاد وهفتمين سورة قراآن كريم وداراي بيست ونه آيه مي‌باشداين سوره از سوره‌هاي مدني است وپيامبر گرامي اسلام در فضل قرائت آن فرموده است:
هركس اين سوره را قرائت نمايد خداوند نام اورا در رديف مؤمنان به خداوپيامبرش مي‌نويسد.
( والّذين آمنوا باللّه ورسله اولئك هم الصّدّيقون والشّهداء عند ربّهم )
آنان كه ايمان به خدا وپيامبران او دارند راستگويان شهيد نزد خدا محسوب‌مي‌شوند.
امام حسين (ع) در تمجيد از شيعيان فرمودند:
ما من شيعتنا الاّ صدّيق شهيد ؛ همه شيعيان ما راستگوي وشهيدند
زيد بن ارقم مي‌گويد: چگونه آنان شهيدند با آنكه بسياري از شيعيان شما در بسترمي‌ميرند؟
حضرت فرمود:
اما تتلو كتاب الله في الحديد.
آيا كتاب خداوند را در سورة حديد نخوانده‌اي
( والذين آمنوا باللّه ورسله اولئك هم الصّدّيقون والشّهداء عند ربّهم. )
سپس حضرت فرمود: لو كان الشهداء ليس الاّ كما تقول لكان الشّهداء قليلاً.
اگر شهيدان آن گونه بودند كه تو مي‌پنداري بي گمان بسيار كم بودند در حالي كه‌در آيه تنها آنها بسيار به شمار آمده است .
سورة نازعات
سورة «نازعات» هفتاد ونهمين سورة قرآن كريم وداراي چهل وشش آيه است.
اين سوره از سوره‌هاي مكي است وامام صادق (ع) در ثواب قرائت آن فرموده است:هر كس اين سوره را بخواند نمي‌ميرد مگر سيراب ومبعوث نمي‌شود مگر سيراب وبه‌بهشت درنمي ت‌يد مگر سيراب.
( من خالف مقام ربّه ونهي النّفس عن الهوي فان‌ّ الجنّة هي المأوي ) ؛ هركه ازمقام پروردگارش بترسد وهواي نفس را سركوب كند بهشت جايگاه او باشد .
امام حسين (ع) در اين باره مي‌فرمايند:
لا يأمن يوم القيامه الاّ من خاف اللّه في الدّينا.
روز قيامت هيچ كس درامان نيست مگر آن كه دردنيا ترس از خدا را در دل داشته‌باشد.
سورة بروج
سورة «بروج» هشتاد وپنجمين سورة قرآن كريم وداراي بيست ودو آيه است اين‌سوره از سوره‌هاي مكي است ودر ثواب قرائت آن پيامبر گرامي اسلام فرموده‌اند: هركس‌اين سوره را در جمعه وهر روز عرفه بخواند در دنيا ده حسنه از حسنات حضرت يونس به اوعطا شود.
( وشاهد و مشهود قتل اصحاب الاخدود. )
قسم به آن كه گواه باشد وآن كه شهادت داده شود مرگ بر ياران گودال آتش باد.
امام حسين (ع) در تفسير «شاهد» و «مشهود» فرمودند:
«الشّاهد» هو جدّي رسول اللّه (ص) و«المشهود» يوم القيامه
ثم تلا هذه الا´يه:
( انّا ارسلناك شاهداً ومبشّراً ونذيراً ) و تل''ا:
( ذلك يوم مجموع له النّاس ذلك يوم مشهود )
مراد از «شاهد» جدّم پيامبر خداست (ص) ومراد از «مشهود» روز قيامت است‌سپس براي اثبات آن اين آيه را تلاوت كردند:
بي گمان ما تورا گواه وبشارت دهنده وترسانده‌اي -به سوي مردم- فرستاديم.
اين روزي است كه مردم براي حساب جمع گردند وآن روز شهادت است.
سورة شمس
سورة «شمس» نود ويكمين سوره قرآن كريم وداراي پانزده آيه است اين سوره ازسوره‌هاي مكي است ودر ثواب قرائت آن پيامبر گرامي اسلام فرموده است: هر كس اين‌سوره را قرائت كند گويا به تمام موجوداتي كه خورشيد وماه بر آن مي‌تابد صدقه‌داده‌است.
( والشّمس وضحي''ها * والقمر اذا تي''ها * والنّهار اذا جلي''ها. )
قسم به خورشيد وگسترش نورش وسوگند به ماه آن گاه كه بعد از آن در آيد وبه روزآن هنگام كه جهان را روشن سازد.
«از امام حسين (ع) سؤال شد مراد از «شمس» كيست؟
فرمود: ذلك محمّد رسول اللّه (ص) ؛
او محمد پيامبر خدا است كه درود خدا بر او و خاندانش باد.
سپس از «قمر» سؤال شد، فرمود:
ذلك علي‌ّ بن ابي طالب (ع) يتلو محمّداً (ص) ؛
او علي بن ابي طالب است كه جانشين رسول خدا مي‌شود.
از ايشان سوال شد مراد از «النهار» كيست ؟
فرمود :
ذلك القائم من آل محمّد يملا الارض قسطاً وعدلاً ؛
او قائم آل محمد - مهدي منتظر - است كه زمين را پر از عدل وداد مي‌كند».
سورة ضحي
سورة «ضحي» نود وسوّمين سورة قرآن كريم وداراي يازده آيه است. اين سوره ازسوره‌هاي مكي است ودر فضل قرائت آن پيامبر اسلام فرموده است: هركس اين سوره راقرائت كند از كساني كه خدا از او خشنود است به شمار مي‌آيد وپيامبر گرامي اسلام اوراشفاعت مي كند وده برابر افراد يتيم وتهي دست ثواب خواهد برد.
( وامّا بنعمة ربّك فحدّث. )
وهرگاه نعمت خدا به تو -اي پيامبر - رسيد بازگوي آن را.
از امام حسين (ع) سؤال شد مراد از نعمت چيست ؟
فرمودند: أمَرَه ان يحدّث بما انعم اللّه عليه من دينه.
خداوند فرمان به اوداد كه آنچه خداوند از دين وقانون الهي به او عطا كرده - به‌مردم - باز گويد.
سورة التوحيد
سورة «التوحيد» صد ودوازدهمين سوره قرآن كريم وداراي چهار آيه مي‌باشد نام‌ديگر اين سوره «اخلاص» است اين سوره از سوره‌هاي مكي است ودر ثواب قرائت آن‌پيامبر گرامي اسلام فرموده است: هركس اين سوره را قرائت كند گويا يك سوم از قرآن راخوانده است وده برابر عدد مؤمنان به خدا وفرشتگان وكتابهاي آسماني وپيامبران براي اونوشته مي‌گردد.
والرغبه والسأمة والجوع والشبع، تعالي ان يخرج منه شي‌ء وان يتولّد منه شي‌ءكثيف او لطيف .
«ولم يولد» لم يتولد من شي‌ء ولم يخرج من شي‌ء كما يخرج الاشياء الكثيفه من‌عناصرها كالشي‌ء من الشي‌ء والدّابه والنباتات من الارض والماء من الينابيع والثمارمن الاشجار، ولا كما يخرج الاشياء اللطيفة من مراكزها كالبصر من العين والسمع من‌الاذن والشم‌ّ من الانف والذوق من الفم والكلام من اللسان والمعرفة والتمييز من القلب‌وكالنّار من الحجر.
لا به هو اللّه الصّمد الّذي لامن شي‌ء ولا في شي‌ء، مبدع الاشياء وخالقها ومنشي''الاشياء بقدرته يتلاشي ما خلق للفناء بمشيته ويبقي ماخلق للبقاء بعلمه فذلكم اللّه‌الصّمد الّذي لم يلد ولم يولد، عالم الغيب الشهادة الكبير المتعال ولم يكن له كفواًاحد.
سورة توحيد
بسم الله الرحمن الرحيم
( قل هو الله احد * الله الصمد * لم يلد ولم يولد * ولم يكن
له كفوا احد. )
مردم بصره طي نامه‌اي از امام حسين (ع) در بارة تفسير كلمه «صمد» سؤال كردندوآن حضرت در جواب آنان نگاشتند.
«بسم الله الرحمن الرحيم
اما بعد علا تخوضوا في القرآن ولا تجادلوا فيه ولا تتكلموا فيه بغير علم فقدسمعت جدّي رسول اللّه (ص) يقول:
«من قال في القرآن بغير علم فليتبوء مقعده من النار.»
وان‌ّ اللّه سبحانه قد فسر «الصمد» فقال «اللّه احد، اللّه الصّمد»
ثم فسّره فقال: ( لم يلد ولم يولد ولم يكن له كفوا احد )
«لم يلد» لم يخرج منه شي‌ء كثيف كالولد وسائر الاشياء الكثيفه التي تخرج من‌المخلوقين ولاشي‌ء لطيف كالنّفس ولايتشّعب منه البدوات كالسنه والنوم والخطرة‌والهم‌ّ والحزن والبهجة والضحك والبكاء والخوف والرجاء .
به نام خداوند بخشندة بخشايشگر
بگو - اي پيامبر - شأن چنين است كه خداوند يكتاست وبي نياز مي‌باشد او نه‌وبراي او همتايي نمي‌باشد.
مردم بصره طي نامه‌اي از امام حسين (ع) در بارة تفسير ومعناي كلمة «صمد» درسورة «اخلاص» سوال كردند وآن حضرت در جواب آنان اينگونه نگاشتند:
به نام خداوند بخشندة بخشايشگر
بدانيد كه نبايد در قرآن بدون داشتن دانش فهم آن وارد شويد ومجادله كنيدوسخني پيرامون آن به زبان رانيد؛ جدم پيامبر گرامي اسلام (ص) مي‌فرمودند:
«هركه در مورد قرآن جاهلانه سخن گويد جايگاه او آتش جهنم باشد.»
بي گمان خداوند متعال خود، كلمة «صمد» را در آية «الله احد الله الصمد» باجملة‌بعد از آن تفسير نموده است و مي‌فرمايد«نه مي‌زايد ونه زاده گرديده وهمتايي ندارد»
«لم يلد» يعني از او اشياء مركب ومادي وآن چيزهايي كه از مخلوق زاده وتراوش‌مي‌كند مثل فرزند وديگر ماديات از او صادر نشود وهچنين چيزهاي غير مادي متناسب‌باماديات مثل نفس دارا نباشد واز او چيزهاي متخالف مثل خواب وبيداري وغم واندوه،خوشحالي وخنده، گريه وترس واميد، ميل وكسالت، گرسنگي وسيري از او صادر يا واقع‌نمي‌شود، بزرگ ومنزه است خداوند كه از او اين امور صادر گردد واز او چيزهايي مادي وغيرمادي تولد يابد
«ولم يولد» يعني او از چيزي تولد نيافته واز موجودي حاصل نگرديده است آن‌چنان كه اشياي مادي از جوهر واساس خود ساخته وتولد مي‌يابند مثل جنبندگان‌ودرختان از زمين وآب از چشمه‌ها وميوه‌ها از درختان متولد مي‌شوند و چنان كه اشياي‌غيرمادي از مراكز و اصل خود صادر و ايجاد مي‌شوند مثل ديدن از چشم وشنيدن از گوش‌وبويدن از بيني وچشيدن از دهان وسخن گفتن از زبان ومعرفت وشناخت از قلب وحرارت‌وشعله وري از سنگ حاصل مي‌شود.
بلكه خداوند آني است كه از چيزي وجود نيافته ودر چيزي واقع نگشته بلكه اوخالق موجودات وپديد آورندة آنان به قدرت خويش است، موجودات به اراده‌اش متلاشي‌گردند وآنان باعلم وحكمت خداوند باقي مانند. اين است خدايي كه بي نياز است و نه‌چيزي از او تولد يابد ونه از چيزي بدست آيد او به تمام پنهان وآشكار عالم است، عظيم‌وبزرگ است وهم تايي ندارد.
امام حسين (ع) در حديث ديگري در باره معناي «الصمد»فرموده‌اند:
«الصمد الذي لاجوف له، الصمد الذي قد انتهي سؤدده والصمد الذي لايأكل‌ولا يشرب والصمد الذي لاينام والصمد الدائم الذي لم يزل ولا يزل»
«صمد» آنست كه وسط ونهان ندارد«صمد» كسي است كه اقتدارش بي نهايت‌است «صمد» چيزي است كه نه مي‌خودر ونه مي‌آشامد «صمد» چيزي است كه نه‌مي‌خوابد «صمد» چيزي است كه دائم است وهرگز زوال نمي‌پذيرد.
منابع:
1 ـ اثبات الهداة، محمد بن حسن حر العاملي، چاپ‌خانه علميه، قم -ايران.
2 ـ الارشاد، الشيخ المفيد، مكتبة بصرتي، قم-ايران.
3 ـ امالي شيخ الصدوق، شيخ الصدوق، انتشارات اسلامي، تهران -
ايران1362ش. 4 ـ بحار الانوار، محمد باقر مجلسي، دار احياء التراث العربي،بيروت -لبنان1403ه1983م.
5 ـ بصائر الدرجات،محمد بن حسن فروخ صفار،انتشارات كتابخانه آيت الله مرعشي، قم-ايران1404ه.
6 ـ تحف العقول ابو محمد حسن بن علي حراني، منشورات الشريف الرضي، قم -ايران1380ق.
7 ـ تفسير البرهان، سيد هاشم حسيني بحراني، موسسه مطبوعاتي اسماعيليان،قم-ايران.
8 ـ تفسير عياشي، ابو نصر محمد بن مسعود، انتشارات علميه اسلاميه، تهران-ايران.
9 ـ تفسير فرات كوفي، ابو القاسم فرات بن ابراهيم كوفي، موسسه الطبع والنشر،تهران-ايران 1410 ق.
10 ـ تفسير نور الثقلين، شيخ عبد علي بن جمعه حويزي، موسسه اسماعيليان،قم-ايران.
11 ـ التوحيد، شيخ صدوق، مكتبة الصدوق، تهران -ايران1398ق.
12 ـ جامع الاخبار، محمد بن محمد سبزواري انتشارات مصطفوي، قم
-ايران1341ش. 13 ـ الخصال، شيخ صدوق، انتشارات جامعه مدرسين، قم -ايران 1363ه/ش.
14 ـ چهل چراغ آسمان عصمت، صفايي بوشهري، انتشارات جامعه القرآن، قم -ايران1380ش.
15 ـ رجال كشي، ابو جعفر محمد بن حسن طوسي.
16 ـ العوالم، عبد الله بحراني اصفهاني، مدرسه امام مهدي (عج)،قم -ايران1405ق/1363ش.
17 ـ عيون اخبار الرضا (ع) ، شيخ صدوق،كتابفروشي طوس، قم -ايران 1363ش.
18 ـ كافي، محمد بن يعقوب كليني، دار الكتب الاسلامي .
19 ـ كتاب سليم بن قيس، سليم بن قيس.
20 ـ كمال الدين وتمام النعمة، شيخ صدوق، انتشارات اسلامي، قم - ايران 1405ق /1363ش.
21 ـ لمعة من بلاغة الحسين (ع) ، سيد مصطفي موسوي، مطبعه حديثه، نجف -عراق1380 ق.
22 ـ مجمع البيان، ابو علي فضل بن حسن طبرسي، منشورات كتابخانه آيه الله مرعشي،قم - ايران 1407ه.
23 ـ مجمع الزوائد، نور الدين علي بن ابي بكر هيثمي دار الكتب العلميه ،بيروت -لبنان1408ق.
24 ـ محاسن، ابو جعفر احمد بن خالد برقي، مجمع العالمي لاهل البيت، قم-ايران1416ق.
25 ـ مسند الامام الشهيد، شيخ عزيز الله عطاردي، انتشارات عطارد، قم -ايران1376ش.
26 ـ معاني الاخبار، شيخ صدوق، انتشارات جامعه مدرسين، قم -ايران 1361ش.
27 ـ موسوعة كلمات الامام الحسين (ع) ، مركز تحقيقات موسسة باقر العلوم، دار المعروف،قم -ايران 1415ق/ 1373ش.
28 ـ وسائل الشيعه ،محمد بن حسن حر عاملي، دار احياء التراث العربي ،بيروت -لبنان.
