امام جواد - عليه السلام - با تمام محدوديتهاي موجود، از طريق نصب وكلا و نمايندگان، ارتباط خود را با شيعيان حفظ مي كرد. در سراسر قلمرو حكومت خليفه عباسي، امام، كارگزاراني (وكلايي) را اعزام مي كرد و با فعاليت گسترده آنان از تجزيه نيروهاي شيعه جلوگيري مي شد. كارگزاران امام در بسياري از استانها مانند: اهواز، همدان، سيستان، بُست[1]، ري، بصره، واسط، بغداد و مراكز سنتي شيعه يعني كوفه و قم پخش شده بودند.
امام به هواداران خود اجازه مي داد كه به دورن دستگاه حكومت نفوذ كرده مناصب حساس را در دست بگيرند، از اينرو «محمد بن اسماعيل بن بزيع» و «احمد بن حمزه قمي» مقامات والايي در دستگاه حكومت داشتند. «نوح بن درّاج» نيز چندي «قاضي بغداد»، و پس از آن قاضي «كوفه» بود.
بعضي ديگر از شيعيان مانند «حسين بن عبد الله نيشابوري» حاكم «بُست» و «سيستان» شد و «حكم بن عليا اسدي» به حكومت «بحرين» رسيد. هر دو نفر به امام جواد - عليه السلام - خمس مي پرداختند كه حاكي از بستگي پنهاني آنان به امام نهم بود[2].
چنانكه در بحث خردسالي امام جواد - عليه السلام - نوشتيم، «علي بن اسباط» در ديدار با آن حضرت، با دقت به قيافه امام نگريست تا آن را به ذهن خود سپرده در بازگشت به مصر، براي پيروان امام در آن منطقه بيان كند و اين، نشان مي دهد كه امام در آنجا نيز پيروان و ارادتمنداني داشته است.
مي گويند: گسترش نفوذ تشيع در آن زمان، در مصر، بر اثر هجرت بسياري از محدثان كوفه همچون «محمد بن محمد بن اشعث»، «احمد بن سهل»، «حسين بن علي مصري» و «اسماعيل بن موسي الكاظم» به مصر، و فعاليت آنان در آن سرزمين بوده است[3].
مرحوم «كليني» نقل مي كند كه حضرت جواد، بنا به درخواست يكي از شيعيان بُست و سيستان، طي نامه اي به والي اين منطقه سفارش كرد كه در اخذ ماليات، بر او سخت نگيرد. والي كه از پيروان امام بود، نه تنها بدهي او بابت خراج را نگرفت، بلكه اعلام كرد تا آن زمان كه بر سر كار است او را از پرداخت خراج معاف خواهد كرد. علاوه بر اين دستور داد براي او مستمرّي نيز تعيين كردند![4].
[1] . ابو الفداء (672 - 721 ه. ق) مي نويسد: بُست بر كناره رود هندمند است. شهري است از سجستان (سيستان). شهري بزرگ و پر نعمت. نخلستانها و تاكستانهاي بسيار دارد. از بست تا غزنه در حدود چهارده مرحله است (تقويم البلدان، ترجمه عبد المحمد آيتي، انتشارات بنياد فرهنگ ايران، 1349 ه. ش، ص 391).
[2] . دكتر حسين، جاسم، تاريخ سياسي غيبت امام دوازدهم، ترجمه دكتر سيد محمد تقي آيت اللّهي، چاپ اول، تهران، مؤسسه امير كبير، 1367 ه.ش، ص.79
[3] . دكتر جاسم حسين، همان كتاب ص.78
[4] . فروع كافي، ج 5، ص.111
مهدي پيشوايي - سيره پيشوايان، زندگي امام جواد (ع)