۱.رشوه پذیری
یکی از شوم ترین پدیده هایی که در دستگاه های اجرایی و نظام های سیاسی نفوذ می کند، رشوه خواری است. امام علی(ع) حلوای زعفرانی اشعث بن قیس را که با عنوان فریبنده هدیه، آن هم شبانه به در خانه امام علی(ع) برده بود، به معجونی از آب دهان مار سمّی، یا قی کرده آن تشبیه می کند و می فرماید:

به او گفتم: زنان بچه مرده بر تو بگریند! آیا از راه دین وارد شدی که مرا بفریبی؟ یا عقلت آشفته شده است؟! به خدا قسم، اگر هفت اقلیم و آنچه را در آن است به من دهند که در نافرمانی خدا، پوست جوی از دهان مورچه ای بگیرم، نخواهم گرفت... پناه بر خدا از خواب آلودگی عقل ها و لغزش های زشت.[1]

در جریان شورش برضد عثمان، تنها کسانی از عثمان دفاع می کردند که منافع خویش را در خطر می دیدند. علت اصلی دفاع آنان پول های فراوانی بود که عثمان به ایشان داده بود. زید بن ثابت در روز محاصره چنان از او دفاع می کرد که مردم گفتند: ای زید! عثمان شکم تو را از دارایی بیوه زنان پر کرده است؛ لذا باید از او دفاع کنی.[2]

از آن حضرت در این خصوص چنین روایت شده است:

اِنْ أَخَذَ هَدِیةً کَانَ غَلُولاً، وَ اِنْ أَخَذَ رُشْوَةً فَهُوَ مُشْرِکٌ[3]

اگر زمامدار، هدیه بپذیرد، خیانتکار است و اگر رشوه قبول کند، مشرک است.

ممکن است کسانی برای پذیرفتن هدیه محمل درست کنند، اما امام به صراحت از پذیرفتن هر چیزی حتی به عنوان هدیه امتناع ورزیدند. بدیهی است که هدیه دهنده، هدایای خود را به دلیل منصبی که والی یا کارگزار حکومتی دارد، به وی تقدیم می کند و اگر در آن منصب نمی بود هدیه ای نیز در کار نبود.

پی نوشت:
[1] نهج البلاغه، خطبه 224
[2] ابومحمد احمد بن اعثم کوفی، الفتوح (بیروت، دارالندوة الجدیدة،] بی تا]) ج2، ص222-223.
[3] محمدباقر مجلسی، بحارالانوار (چاپ سوم، بیروت: داراحیاء التراث العربی، 1403ق.) ج72، ص345