انجام کارهای خانه؛ واجب یا مستحب!
کارهای خانه را بخاطر خدا انجام دهید
خانم خانه دار
«سیدالقوم خادمهم؛ بزرگ هر جماعتی خدمتگزارشان است.(من لا یحضره الفقیه، ج4، ص 378)
کار کردن و زحمت کشیدن در محیط خانه به جهت اصلاح امور خانواده امری مستحب و بسیار پسندیده است و مختص به زنان یا مردان نیست. بلکه اگر بخواهیم از حیث تکلیف به آن بنگریم برای هر کسی واجب است که خود کارهای شخصی خودش را انجام دهد.
مهمانداری نیز وظیفه هر مسلمانی است و اختصاص به زنان ندارد و در مورد کارهای مربوط به نگهداری و پرستاری کودکان، پدر و مادر هر دو مسئولند و اگر بخواهیم در این زمینه نظر اسلام را با نگاهی موشکافانه مطرح کنیم، اسلام کودک را به پدر نسبت می دهد و در صورت طلاق، پدر را مکلف به نگهداری کودک می داند و در زمان شیردهی نیز مادر را مجاز می داند که از پدر طلب مزد و شیر بها کند. مادر همچنین می تواند در ازای کارهایی که برای کودک انجام می دهد از پدر تقاضای مزد داشته باشد.
بنابراین بسیاری از کارهایی که ما به عنوان کار خانه می شناسیم، جزء وظایف پدران است و اسلام زن را به هیچ وجه مسئول انجام کارهای خانه نمی داند. همه اصرار شرع نیز بر امر اطاعت زن از شوهر فقط در دو مسئله تمکین و خروج از خانه به اذن شوهر است و زن مکلف به اطاعت از شوهر در انجام کارهای شخصی او نیست.
البته شاید این عدم وجوب به جهت رعایت حال زنان و جلوگیری از امکان سوءاستفاده و آزار ایشان باشد وگرنه خداوند بیکاری را برای هیچ کس نمی پسندد. انسان تنبل وبیکار نزد پروردگارش جایی ندارد. در حدیث امام کاظم علیه السلام آمده است: ان الله عز وجل لیبغض عبد النوام و ان الله لیبغض عبد الفارغ(وسائل الشیعه 12/37)؛ خدای بزرگ از بنده پرخواب، بیزار است و از بنده بیکار، متنفر است. خداوند وقتی علاقه به خانواده و میل فطری به انجام کارهای خانه را در نهاد زنان قرار داده است مثل این است که زنان را تکوینا امر به خانه داری نموده است همانطور که با ایجاد غریزه و مهر مادری ایشان را در امر بچه داری هدایت نموده است بدون آنکه با دستور وجوبی مشقتی را بر آن بار نماید.
لذا زنان از هر قوم و ملتی و در هر مقطعی از تاریخ همیشه در امر خانه داری به صورت داوطلبانه مشغول به فعالیت بوده و هستند و به میل فطری و علاقه باطنی خود خانه داری را همیشه با سلیقه و درایت انجام داده اند و نیازی به امر و دستور نبوده است. لذا در شرع مقدس اسلام به خاطر رعایت حال زنان به جهت ضعف بدنی ایشان و تحمل بیماری ماهانه و مشقات دیگری همچون بارداری، امر وجوبی صادر نشده است تا کسی حق نداشته باشد زنان را به کاری مجبور نماید و ایشان به صلاحدید خود و در مواقع آسودگی اقدام نمایند.
کار کردن و زحمت کشیدن در محیط خانه به جهت اصلاح امور خانواده امری مستحب و بسیار پسندیده است و مختص به زنان یا مردان نیست. بلکه اگر بخواهیم از حیث تکلیف به آن بنگریم برای هر کسی واجب است که خود کارهای شخصی خودش را انجام دهد
اما برای تشویق به خانه داری و ایجاد انگیزه قوی برای انجام بهتر کارهای خانه، روایاتی در باب پاداش انجام کارهای خانه وارد شده که تامل در آنها بسیار آرامش بخش و شادی آفرین است. زنان اگر به پاداشها و وعده هایی که خداوند متعال برای انجام امور خانه وعده کرده است ایمان داشته باشند هیچگاه، کار خود را بیهوده نخواهند دانست و در انجام آن سستی نخواهند ورزید. در روایت است که: یعذبه لم إِلَیْهِ اللَّهُ نَظَرَ مَنْ وَ إِلَیْهَا جَلَّ وَ عَزَّ اللَّهُ نَظَرَ صَلَاحاً تُرِیدُ مَوْضِعٍ إِلَى
انجام کارهای خانه؛ واجب یا مستحب!
مَوْضِعٍ مِنْ شَیْئاً زَوْجِهَا بَیْتِ مِنْ رَفَعَتْ امْرَأَةٍ أَیُّمَا (صدوق امالی، ص 411)؛ هر زنی که در خانه شوهرش چیزی را از جایی به جای دیگری بگذارد به قصد اصلاح امور خانه، خداوند به او نظر می کند و کسی که خدا به او نظر کند عذاب نمی شود.» وقتی یک جابجایی کوچک چنین پاداش بزرگی دارد خوشا بحال آنان که به خاطر اصلاح امور خانه و برای رضای خداوند در خانه کار می کنند.
راجع به آشپزی و انجام کارهای مربوط به همسر نیز از این روایات می توان استفاده کرد: زنی که همسرش را سیراب کند به جرعه آبی ثواب عبادت یک سال نماز و روزه و شب زنده داری برایش باشد و برای هر شربتی که به شوهرش داده خدا شهری در بهشت برای او بنا کند و شصت گناه او را بیامرزد.(ارشاد القلوب الی الصواب، ج 1، ص 175)
هر زنی که هفت روز همسرش را خدمت کند خدا هفت در جهنم را به رویش ببندد و هشت در بهشت را برایش بگشاید از هر دری که بخواهد وارد بهشت شود.(همان )
در نگاه اسلامی کار خانه آنقدر مقدس و موجب ثواب است که انسان می تواند به موجب انجام کار خانه حاجات خود را از خداوند طلب کند آنها که نذر می کنند تا برای گرفتن حاجت خود مسجد، یا حسینیه ای را تمیز کنند، شاید از ثواب کار کردن در خانه و اصلاح امور خانواده بی خبرند. اگر در عمق روایات اسلامی تامل کنیم ترجیح می دهیم با کمال میل برای انجام کارهای خانه اقدام کنیم و در مقابل از خداوند طلب مزد و پاداش و بخشش گناه کنیم .
هر زنی که در خانه شوهرش چیزی را از جایی به جای دیگری بگذارد به قصد اصلاح امور خانه، خداوند به او نظر می کند و کسی که خدا به او نظر کند عذاب نمی شود.» وقتی یک جابجایی کوچک چنین پاداش بزرگی دارد خوشا بحال آنان که به خاطر اصلاح امور خانه و برای رضای خداوند در خانه کار می کنند
اما چگونه می شود برای رضای خدا در خانه کار کرد در حالی که برای انجام کارهای خانه مجبوریم و اگرخشنودی خدا هم در میان نباشد باز هم برای انجام امور خانه اقدام خواهیم نمود؟ حقیقت این است که نوع کار و محصول آن بسته به نیت، متغیر است کسی که به خاطر خدا کار می کند افسرده نمی شود منت نمی گذارد و دیگران را اذیت نمی کند.
اینکه زنی خود را برای انجام کارهای خانه مجبور می بیند چیزی از اجر او نمی کاهد کافی است که نیت قربة الی الله داشته باشد یعنی از انجام کارهای خانه قصد تقرب به خداوند را داشته باشد آنگاه خود خواهد دید روش او در کار کردن و برخورد کردن با اعضای خانواده متفاوت خواهد بود. او دیگر خود را یک قربانی خسته که مورد سوء استفاده است نمی داند و از کثیف شدن وسایلی که به تازگی تمیز شده اند، خشمگین و عصبی نخواهد شد. اگر کودکانش را به تمیزی عادت می دهد برای تربیتشان است نه برای کار کمتر. و بدین ترتیب نوع رفتارش با کسی که کار خانه را اجبارا انجام می دهد کاملا متفاوت است. در هر حال نیت در فکر و عمل تاثیرگذار است و همان هم ملاک پاداش و عقوبت است .