جهاد یا ماندن در کنار مادر؟!
از پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) در مورد حق مادر سؤال کردند؟ آن حضرت در پاسخ فرمودند: هیهات هیهات اگر به تعداد ریگ های بیابان و قطره های باران در خدمت مادر بایستد، معادل با یک روزی که در شکم او بوده نخواهد بود .
جهاد
پروردگار هستی در کلام نورانی خویش از وجود دو گوهر ارزشمند در میان ما انسان ها خبر داده و به طرز شگفت آوری آنها را ستوده و مقام و منزلتی مثال زدنی برای آنها قائل شده است، آن دو گوهر گرانسنگ یکی وجود پر خیر و برکت پدر است و دیگری وجود پر مهر و عاطفه ی مادر.
مقام و منزلتی که آن یگانه خالق هستی برای پدر و مادر قائل شده، مؤمنان راه حق و تشنگان راه فضیلت و کمال را به شگفتی وا داشته است. خداوند بی همتا در بخشی از کلام نورانی خویش، انسان ها را نسبت به نیکی در حق پدر و مادر سفارش نموده و در این باره به زیبایی فرموده: « وَوَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِی عَامَیْنِ أَنِ اشْكُرْ لِی وَلِوَالِدَیْكَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ » 1؛ و ما به انسان در مورد پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش او را با ضعف فراوان حمل کرد، و دوران شیر خوارگی او در دو سال است. [سفارش کردیم] که شکرگزار من و پدر و مادرت باش که سرانجام همه به سوی من است.
چنان چه ملاحظه فرمودید: در این آیه ی شریفه خداوند بی همتا، شکرگزاری از پدر و مادر را در کنار شکرگزاری خویش قرار داده است که این خود بیانگر اهمیت فوق العاده والایی است که آن یگانه خالق هستی برای آن دو گوهر با ارزش قائل شده است.
ما انسان ها در این دنیا، اگر در پی دست یافتن به سعادت ابدی و آباد ساختن سرای باقی خویش هستیم، حتماً باید به مسئله احترام و نیکی به پدر و مادر، اهتمام ویژه داشته باشیم و نهایت سعی و تلاش خود را در این جهت متمرکز نماییم.

مادر در احترام سهم بیشتری دارد!
از پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) در مورد حق مادر سؤال کردند؟ آن حضرت در پاسخ فرمودند: هیهات هیهات اگر به تعداد ریگ های بیابان و قطره های باران در خدمت مادر بایستد، معادل با یک روزی که در شکم او بوده نخواهد بود. 2
ای رسول خدا، به چه کسی نیکی کنم؟ فرمود: به مادرت. عرض کرد: بعد از او به چه کسی نیکی کنم؟ فرمود: به مادرت. برای سومین بار عرض کرد: بعد از او به چه کسی؟ حضرت باز فرمودند: به مادرت. و در چهارمین بار وقتی این سوال را تکرار کرد، حضرت فرمودند: به پدرت!
فرمایش پیامبر رحمت (صلی الله علیه و آله) حقیقتی است که کلام نورانی حضرت حق نیز به زیبایی بر آن صحّه گذاشته و آن را تأیید می نماید، آن یگانه خالق هستی در سوره ی مبارکه ی احقاف پیرامون این امر فرمود: « وَ وَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ إِحْسَانًا حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهًا وَوَضَعَتْهُ كُرْهًا» 3؛ و ما انسان را به نیکی درباره ی پدر و مادرش سفارش کردیم، مادرش با دشواری او را حمل کرد و با دشواری او را زایمان نمود.
فرمایش رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) و کلام نورانی حضرت حق، بیانگر این مطلب است که در موضوع احترام و نیکی، مادر سهم بیشتری داشته و در این زمینه مسئولیت سنگین تری متوجه فرزندان می باشد با دقت در آیات نورانی قرآن کریم و کلمات معصومین (صلوات الله علیهم اجمعین) می توان به راز این مهم دست یافت، زیرا آیات و روایات حکایت از این امر دارد، که این حساسیت ویژه در مورد مادر، به جهت رنج و سختی فراوانی است که مادر در مورد فرزندان خود در زندگی متحمل می شود، به خصوص در دوران بسیار حساس بارداری که این سختی به اوج خود رسیده و به اندازه ای مادر اذیت می شود که بیان حقیقت آن امری است دشوار که به آسانی میسر نمی گردد. از نخستین روزهای انعقاد نطفه، حال مادر دگرگون شده و ناراحتی هایش آغاز می شود. هر قدر جنین بیشتر رشد می کند، مواد بیشتری از شیره ی جان مادر می گیرد، رشد او حتی روی استخوان و اعصاب مادر اثر می گذارد و عادی ترین نیازهای زندگی از قبیل خواب، خوراک، استراحت و آرامش تا مقدار قابل توجه ای از او سلب می شود. در اواخر دوران حمل، راه رفتن و حتی نشست و برخاست برایش مشکل می شود، اما با صبر و حوصله ی مثال زدنی و به عشق فرزندی که با خود دارد، تمام این ناملایمتها را تحمل می کند.
وضع حمل، یکی از سخت ترین لحظات زندگی مادر است که گاه منجر به مرگ او می شود، پس از به دنیا آمدن نوزاد، مرحله سخت دیگری شروع می شود: مادر به مراقبت شبانه روزی از نوزاد می پردازد؛ نوزادی که قدرت بر تکلم نداشته و نمی تواند نیازهای خود را به زبان بیاورد و لذا جز گریه کار دیگری از او ساخته نیست. در این وقت، مادر با صبر و حوصله فراوان و عشق و علاقه ای برخاسته از جان، نیازهای او را برآورده می سازد.
نکته ای که تذکر آن در این بخش لازم و ضروری است آن است که اگرچه قرآن تنها از سختی مادر سخن به میان آورده و سخن از زحمات پدر در این میان نیست، اما این امر بدین معنا نیست که خداوند رنج و زحمات پدر را نادیده گرفته و به آن اهمیت نداده، زیرا پدر نیز در بسیاری از این مشکلات شریک مادر بوده و با تلاش و کوشش فراوان همدم و غمخوار او بوده است، اما چون مواجهه ی مادر با این مشکلات مستقیم بود و بیشتر با فرزند سر وکار دارد، خداوند رنج و سختی مادر را بازگو نموده است.
بنابراین فرزندان در مورد احترام به پدر نیز باید نهایت تلاش خود را کرده و در این امر از خود سستی و کوتاهی بروز ندهند.
مادر شهید
به مادرت نیکی کن!
در حدیث آمده است که مردی نزد پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: (مَن أبرّ؟ قال: امک، قال ثُمَّ من؟ قال: أمّک، قال ثمّ من؟ قال: أمّک، قال: ثمّ من؟ قال: أباک) 4
ای رسول خدا، به چه کسی نیکی کنم؟ فرمود: به مادرت. عرض کرد: بعد از او به چه کسی نیکی کنم؟ فرمود: به مادرت. برای سومین بار عرض کرد: بعد از او به چه کسی؟ حضرت باز فرمودند: به مادرت. و در چهارمین بار وقتی این سوال را تکرار کرد، حضرت فرمودند: به پدرت!
آیا حق مادرم را اداء کردم؟!
در روایتی آمده است که مردی مادر پیر و ناتوان خود را بر دوش گرفته بود و به طواف مشغول بود، در همین هنگام، خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) رسید عرض کرد: «هَل أدَّیتُ حَقّها؟». آیا حق مادرم را با این عمل ادا کردم؟!
حضرت در جواب فرمود: «لا ولا بزفره واحده». نه حتی یک نفس او را جبران نکردی. 5
ما انسان ها در این دنیا، اگر در پی دست یافتن به سعادت ابدی و آباد ساختن سرای باقی خویش هستیم، حتماً باید به مسئله احترام و نیکی به پدر و مادر، اهتمام ویژه داشته باشیم و نهایت سعی و تلاش خود را در این جهت متمرکز نماییم
بنابراین انسان در زندگی هر قدر هم که به والدین خویش و به خصوص مادر خدمت کند، باز نتوانسته جبران زحمات ارزشمند آنها را کرده باشد و در این زمینه همچنان مدیون آنها می باشد.

جهاد یا ماندن در کنار مادر؟!
یکی از مهمترین واجبات دین و دستورات اساسی اسلام که از اهمیت ویژه ای برخوردار است، موضوع جهاد و نبرد با دشمنان اسلام است، که طبق فتاوای فقهای جلیل القدر، جهاد از جمله واجبات کفایی است. [به این معنا که اگر به اندازه ای کافی افرادی وجود داشته باشند که آن را انجام دهند از سایرین ساقط می شود]
حال در مورد این واجب مهم الهی، دانستن این امر لازم و ضروری است که اگر احیاناً رفتن به جهاد موجب ناراحتی والدین شود، بودن در خدمت پدر و مادر مهمتر است از جهاد، مگر اینکه جهاد جنبه ی وجوب عینی پیدا کند، یعنی داوطلب به قدر کافی نباشد.
در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) می خوانیم که مردی نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: من جوان با نشاطی هستم و جهاد را هم دوست دارم ولی مادری دارم که مخالف شرکت من در جهاد است و از این امر نگران و ناراحت می شود.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) در پاسخ فرمودند: برگرد و با مادر خویش باش، قسم به آن خدایی که مرا به حق مبعوث ساخته است، اگر یک شب مادر با تو مأنوس باشد، از یک سال جهاد در راه خدا بهتر است. 6
در پایان این نوشتار، با کمال تواضع و خاکساری به درگاه ایزد منان از آن قدرت بی مثال، توفیق روز افزون، به جهت خدمات شایسته و مفید به والدین خود – مخصوصا مادر- را خواهانیم، که امید است با مددرسانی آن ذات بی منتهی، بتوانیم این دستور واجب الهی را به نحو احسن انجام دهیم.

پی نوشت ها :
1- سوره لقمان، آیه 14
2- مستدرک الوسائل، ج15، ص182
3- سوره احقاف، آیه 15
4- کافی، ج2، باب البرّ بالوالدین، ص 159 – 160
5- سیّد قطب، فی ظلال القرآن، ج7، ص415
6- کافی، ج2، باب البرّ بالوالدین، ص 163