ام داوود کیست و عمل آن چیست؟
امروز مصادف با نیمه رجب‌المرجب است، سومین روز از ایام البیض، مومنان و مخلصان علاوه بر توجه ویژه به ماه رجب و بهره برداری از آن، فرصت امروز را غنیمت شمرده و هم‌نوا با معتکفان اعمال ویژه این روز برای تقرب بیشتر به ذات باری‌تعالی به جا می‌آورند.
فاطمه معروف به ام داوود، مادر داوود پسر زاده امام حسن مجتبی (ع) و مادر رضاعی امام صادق (ع) بوده است.
ام داوود ماجرایش را چنین نقل کرده است: منصور دوانیقی لشکری به مدینه فرستاد و با محمدبن عبداللّه بن حسن مثنی جنگید و او و برادرش ابراهیم را کشت.
منصور همچنین عبداللّه محض، پدر محمد و ابراهیم را با تعدادی از سادات حسنی دستگیر و اسیر کردند و به بند و زنجیر کشیده بودند و فرزند من داوود هم در میان آنان بود که او را از مدینه به بغداد منتقل نمودند و به سیاه چال زندان انداختند.
حادثه دستگیری و زندانی بودن فرزندم که از او اطلاعی نداشتم و گاهی هم خبر مرگ او را به من می‌دادند برایم بسیار تلخ و دردناک بود و روزگارم با اشک و آه و گریه و ناله می‌گذشت، حتی برای رفع مشکل خود و اندوه جانکاهی که با آن دست به گریبان بودم از اشخاص صالح و مومن درخواست می‌کردم برای رفع ناراحتیم دعا کنند اما از دعای آنان هم نتیجه‌ای نگرفتم.
یک روز با خبر شدم امام صادق(ع ) که با فرزندم داوود از من شیر خورده بود بیمار شده است، به دیدن او شتافتم و از آن حضرت عیادت کردم. هنگامی که می‌خواستم از حضورش مرخص شوم فرمود: از داوود خبر تازه‌ای نداری؟ با شنیدن نام داوود داغ من تازه شد و اشکم سرازیر گردید و با آه درد آلودی ناله سردادم: مدت زیادی است از او خبری ندارم. فرزندم در عراق زندان است و من از دوری او و سرنوشت نامعلوم او سخت در عذاب و ناراحتی گرفتارم، از شما که برادر رضاعی اوهستی تقاضا می‌کنم برای نجات و آزادی او دعا کنی.
امام صادق(ع ) با مشاهده وضع نگران کننده من، فرمود: چرا تاکنون از دعای استفتاح غفلت کرده‌ای؟ مگر نمی‌دانی که به‌وسیله این دعا درهای آسمان گشوده می‌شود و فرشتگان الهی دعاکننده را مژده اجابت می‌دهند و هیچ حاجتمند و دردمند و دعاکننده‌ای مایوس نمی‌شود و خداوند هم پاداش خواننده این دعا را بهشت قرار داده؟
با شنیدن چنین مژده‌ای که با خواندن آن دعا دریافت داشتم، از حضرت سوال کردم: ای مولای من و ای فرزند خاندان پاک و معصوم، آن دعا چیست؟ و آداب آن چگونه است؟
امام صادق(ع ) فرمود: ای مادر داوود ماه محترم رجب نزدیک است و در این ماه مبارک دعا مستجاب می‌گردد، همین‌که ماه رجب رسید سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم آن را که ایام بیض و شبانه روز نورانی نام دارد روزه بگیر. نزدیک ظهر روز پانزدهم غسل کن و هشت رکعت نماز با رکوع و سجود دقیق و حساب شده انجام بده.
آن گاه حضرت دستور کامل اعمال و آداب دعای مخصوص را به من تعلیم داد.
ماه رجب فرا رسید و اعمالی که امام صادق(ع) گفته بود را انجام دادم و پسرم داوود آزاد شد، داوود را نزد امام صادق(ع ) بردم و آن حضرت به فرزندم گفت: علت آزادی تو از زندان این بود که منصور دوانیقی، علی(ع ) را در خواب دیده بود و حضرت علی(ع) به منصور فرموده بود اگر فرزند مرا آزاد نکنی تو را در آتش خواهم انداخت، منصور هم درحالی که لهیب آتش را نزد خود مشاهده می‌کرد ناچار به آزادی تو اقدام کرد.
ام داوود می‌گوید از امام صادق(ع ) سوال کردم: ای مولای من آیا این دعا را در غیر ماه رجب هم می‌توان خواند؟ آن حضرت فرمود: اگر روز عرفه با جمعه هماهنگ شود این دعا را می‌توان خواند و هرکس هم به این دعا اقدام کند پس از پایان، خداوند او را مشمول غفران و آمرزش خود قرار می‌دهد.
توضیحات کامل درباره عمل ام داوود و کیفیت انجام آن در مفاتیح الجنان ذکر شده است و معنای دعای آن این است:
درست فرمود خدای بزرگی که معبودی جز او نیست زنده و پاینده و صاحب جلالت و بزرگواری است، بخشاینده و مهربان بردبار و کریم است آنکه مانندش چیزی نیست و او شنوا و دانا و بینا و آگاه است، گواه است خدا که معبودی جز او نیست.
و فرشتگان و دانشوران گواهی داده‌اند که خدایی جز او نیست که عدالت بدو پایدار است و او عزیز و حکیم است و پیمبران بزرگوارش نیز آنرا به مردم رساندند و من بر این مطلب گواهی دهم، خدایا از آن تو است ستایش و از آن تو است مجد و برای تو است عزت و خاص تو است افتخار و شایسته تو است قهر و سطوت و مخصوص تو است نعمت.
و از آن تو است عظمت و مخصوص تو است رحمت و برای تو است شکوه و خاص تو است سلطنت و از آن تو است درخشندگی.
و مخصوص تو است نعمت بخشی و برای تو است پاکی و از آن تو است پاکیزگی و برای تو است یکتایی و مخصوص تو است بزرگی و ملک تو است آنچه دیده شود و آنچه دیده نشود و از تو است آنچه بالای آسمان‌های بلند است.
و از تو است آنچه زیر زمین است و از تو است زمین‌های زیرین و از آن تو است دنیا و آخرت و مخصوص تو است آن حمد و ثنا و شکری که تو بپسندی و آنچه نعمت است نیز از تو است.
خدایا درود فرست بر جبرئیل امین بر وحی تو و نیرومند در کار تو و آنکس که در آسمان‌ها و جایگاه‌های کرامت‌هایت فرمانش برند آن کس که سخنان تو را برساند، یاور پیمبرانت و سرنگون کننده دشمنانت.
خدایا درود فرست بر میکائیل فرشته رحمتت و آفریده شده برای بردن مهرت و آمرزش خواه و کمک کار فرمانبرانت.
خدایا درود فرست بر اسرافیل حمل کننده عرشت و صاحب صور آنکه چشم به راه دستور تو است و نگران و بیمناک است از ترس تو.
خدایا درود فرست بر حاملین پاکیزه عرش و بر سفیران گرامی و آن نیکان پاک و بر فرشتگان بزرگوار نویسنده و بر فرشتگان بهشت و نگهبانان دوزخ و فرشته مرگ و کمک‌کارانش ای صاحب جلالت و بزرگواری.
خدایا درود فرست بر پدر ما آدم پدیده خلقت که گرامیش داشتی به سجده کردن فرشتگانت و مباح کردی بر او بهشتت را.
خدایا درود فرست بر مادر ما حوا که از پلیدی پاک و از چرکی و آلودگی مصفا گشت و از میان آدمیان برتری داشت و در میان جایگاه‌های قدسیان رفت و آمد کرده.
خدایا درود فرست بر هابیل و شیث و ادریس و نوح و هود و صالح و ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و یوسف و اسباط (یعقوب) و لوط و شعیب و ایوب و موسی و هارون و یوشع و میشا و خضر و ذی القرنین و یونس و الیاس و الیسع و ذا الکفل و طالوت و داود و سلیمان و زکریا و شعیا و یحیی و تورخ و متی و ارمیا و حیقوق و دانیال و عزیر و عیسی و شمعون و جرجیس و حواریین عیسی و پیروانشان و خالد و حنظله و لقمان.
خدایا درود فرست بر محمد و آل محمد و رحمت فرست بر محمد و آل محمد و برکت فرست بر محمد و آل محمد چنانچه درود فرستادی و رحمت و برکت فرستادی بر ابراهیم و آل ابراهیم که براستی تویی ستوده و بزرگوار.
خدایا درود فرست بر اوصیاء و اهل سعادت و شهیدان و امامان راهنما.
خدایا درود فرست بر ابدال(دسته ای از صلحا) و اوتاد و سیاحان و پرستش کنندگان و مخلصان و پارسایان و اهل جدیت و کوشش و مخصوص گردان محمد و خاندانش را به بهترین درودهایت و فراوانترین کرامت‌هایت و به روح و جسدش از جانب من تحیت و سلامی برسان و فضل و شرافت و بزرگواریش را فزون کن به حدی که او را به اعلی درجه اهل شرافت از پیمبران و رسولان و فاضلان مقربت برسانی.
خدایا درود فرست بر هرکس که من نام بردم و هرکه از فرشتگان و پیمبران و رسولان و فرمانبردارانت را که من نام نبردم و درودهای مرا بر ایشان و بر ارواحشان برسان و آنان را برادران من در دین و کمک کارانم در دعای به درگاهت قرار ده.
خدایا من شفیع گردانم تو را پیش خودت و کرمت را پیش کرمت و جودت را پیش جودت و رحمتت را پیش رحمتت و اهل طاعتت را پیش درگاهت. و از تو خواهم خدایا به هرچه یکی از آنها بوسیله آن تو را خواسته از سؤال‌های شریفی که برنگشته و به آنچه تو را خوانده‌اند از دعای پذیرفته شده‌ای که به نومیدی نکشیده.
ای خدا، ای بخشاینده، ای مهربان، ای بردبار، ای کریم، ای بزرگ، ای با جلالت، ای بخشنده، ای زیبا، ای سرپرست، ای وکیل، ای نادیده گیر، ای پناه ده، ای آگاه، ای روشنی ده، ای نابود کن، ای والامقام، ای چرخاننده، ای جابجا کننده، ای بزرگ، ای توانا، ای بینا، ای شکرپذیر، ای نیکوکار.
ای پاک، ای پاکیزه، ای قاهر، ای پیدا، ای پنهان، ای پرده پوش، ای احاطه دار، ای با اقتدار، ای نگهبان، ای دارای بزرگی، ای نزدیک، ای محبوب همه، ای ستوده، ای بزرگوار، ای پدیدآرنده، ای بازگرداننده، ای گواه، ای احسان بخش، ای نیکوبخش، ای نعمت بخش، ای زیاده بخش، ای گیرنده.
ای گشایش ده، ای راهنما، ای فرستنده، ای رهنمون، ای محکم کننده، ای دهنده، ای منع کننده، ای جلوگیرنده، ای بلند کننده، ای باقی، ای نگهدار، ای آفریننده، ای بخشش پیشه، ای توبه پذیر، ای گشاینده، ای زیاده بخش، ای رحمت بخش، ای که بدست او است هر کلید، ای سودرسان، ای مهربان، ای باعطوفت.
ای کفایت کننده، ای درمان بخش، ای بهبودی بخش، ای پاداش دهنده، ای باوفا، ای نگهبان خلق، ای با عزت، ای جبار، ای بزرگوار، ای سلامت بخش، ای ایمنی بخش، ای یکتا، ای بی نیاز، ای نور، ای مدبر کارها، ای یگانه، ای تنها، ای پاکیزه، ای یاور، ای همدم، ای برانگیزنده، ای ارث برنده.
ای دانا، ای حکم کننده، ای آغاز کننده، ای برتر، ای صورت بخش، ای سلامت بخش، ای دوستی ورز، ای قائم به کار خلق، ای جاویدان، ای دانا، ای فرزانه، ای بخشنده، ای آفریننده، ای نیکوکار، ای شادی بخش، ای دادگستر، ای جداکننده، ای جزاده، ای نعمت بخش، ای عطابخش، ای شنوا، ای پدیدآرنده، ای پناه ده، ای یاور.
ای نشر دهنده، ای آمرزنده، ای قدیم، ای آسان کننده، ای هموارکننده، ای میراننده، ای زنده کننده، ای سودده، ای روزی ده، ای با اقتدار، ای سبب ساز، ای فریادرس، ای بی نیازکننده، ای دارایی دهنده، ای آفریننده، ای نگهبان، ای یگانه، ای حاضر، ای جبران کننده، ای نگهدار، ای استوار، ای فریادرس، ای ثروت ده، ای گیرنده، ای که والایی و برتری و به دیدگاه اعلایی، ای که نزدیکی و بسیار هم نزدیک و دور است و بسیار هم دور دانای سر و نهان، ای که تدبیر امور با او است و اندازه‌ها از او است و ای که دشوار برای او سهل و آسان است، ای که بر هرچه بخواهد توانا است.
ای فرستنده بادها، ای شکافنده سپیده صبح، ای برانگیزاننده ارواح، ای صاحب جود و سخاوت، ای برگرداننده آنچه از دست رفته، ای زنده کننده مردگان، ای گردآورنده پراکنده‌ها، ای روزی ده بی حساب به هر که خواهی و ای انجام دهنده هرچه بخواهی به هرطور که خواهی و ای صاحب جلالت و بزرگواری، ای زنده، ای پاینده، ای زنده در آن هنگام که زنده‌ای نبود.
ای زنده کن مردگان، ای زنده که معبودی جز تو نیست پدیدآرنده آسمان‌ها و زمین، ای معبود من و آقای من درود فرست بر محمد و آل محمد و رحمت فرست بر محمد و آل محمد و برکت ده بر محمد و آل محمد چنانچه درود فرستادی.
و برکت دادی و رحمت فرستادی بر ابراهیم و آل ابراهیم که براستی تویی ستوده و بزرگوار و رحم کن به خواری من و بیچارگیم و نداریم و تک و تنهاییم و فروتنیم در برابرت و اعتمادی که بر تو دارم و زاریم به درگاهت تو را خوانم خواندن شخص فروتن خوار خاشع ترسان هراسان پریشان بی مقدار کوچک گرسنه.
منابع:
1. مفاتیح الجنان، اعمال ماه رجب، اعمال ام‌داوود
2. فرحة الغری،ابن طاووس، عبد الکریم بن احمد، ترجمه علامه مجلسی ص9
3. زندگانی حضرت امام جعفر صادق علیه السلام( ترجمه بحار الأنوار) ص 266
