اختلال جنسی در زنان Female Sexual Dysfunction یا (F.S.D ) شایع و با سن آنها رابطه داشته و با بالا رفتن سن بیشتر می‌شود. ۳۰ تا ۵۰ درصد زنان آمریکایی به این اختلال دچار هستند. اطلاعات در مورد ساختمان و فیزیولوژی پاسخ جنسی و یا پاتوفیزیولوژی اختلالات جنسی زنان محدود می‌باشد. بالا رفتن سن، فشارخون، کشیدن سیگار، افزایش کلسترول خون و جراحی‌های لگن با اختلالات جنسی در خانم‌ها همراه می‌باشد.
مستر (Master ) وجانسون (Janson ) در سال ۱۹۶۶ سیکل پاسخ جنسی زنان را به ۴ مرحله‌ی هیجان (تحریک) Excitment ، سکون Plateau ، ربوخه Orgasmو مرحله‌ی بازگشت به حالت اولیه Resolution طبقه‌بندی کردند.در سال ۱۹۷۹ کاپلان این سیکل را در سه مرحله تمایل Desir تحریک (Arousal ) و ارگاسم می‌داند که اختلالات جنسی زنان طبق این طبقه‌بندی بیان می‌شوند.
1-کم شدن میل جنسی
الف- اختلال میل جنسی کم کار
عبارت است از کم شدن یا نبودن تمایل جنسی در نتیجه‌ی عوامل روانی هیجانی یا ثانویه به مسایل فیزیولوژیکی مثل کاهش هورمون‌ها یا مداخلات پزشکی وجراحی‌مانند قطع هورمون‌های زنانه در اثر مونوپوز و یا جراحی‌هایی مانند (برداشتن تخمدان‌ها، برداشتن غدد فوق کلیوی، برداشتن غده‌ی هیپوفیز و مصرف داروهای سایتوتوکسیک ویا بیماری‌های غدد مترشحه‌ی داخلی (اختلالات هیپوتالاموس، هیپوفیزو بیماری‌ادیسون)
ب- اختلال انزجار جنسی
ترس و یا انزجار (مداوم) نسبت به تمایل جنسی معمولاً زمینه‌ی هیجانی یا روانی مختلفی دارد که از جمله آن می‌توان به تجاوزات دوران کودکی اشاره کرد.
اختلال تحریک جنسی2-
عبارت است از ناتوانی مداوم و تکرار شونده و کافی نبودن پاسخ گیرنده‌های حسی برای رسیدن یا ادامه دادن تحریکات برای تماس جنسی و یا نبودن ترشحات دستگاه تناسلی به اندازهی کافی و چون در Clitoral و Labial خون به اندازهی کافی کشیده نمی‌شود آنها ضخیم نمی‌شوند.هم چنین شل نشدن عضلات صاف واژن موجب اختلالات تحریک جنسی می‌شوند. این حالات ممکن است ثانویه به فاکتورهای روان شناسی یا عوامل فیزیولوژیکی وطبی باشد که باعث کاهش جریان خون کلیتوریس و واژن می‌شوند. سابقه‌ی ضربه به لگن ، جراحی لگن یا علت دارویی (داروهای مهار کننده جذب مجدد سروتونین SSRIS در سیستم سلسله‌ی اعصاب مرکزی) نیز ممکن است اختلالات تحریکی را ایجاد نماید.
۳- اختلالات ارگاسم
تأخیر یا نبودن ارگاسم (اوج لذت جنسی یا ربوخه) بعد از تحریک
الف- نوع اولیه: که هیچگاه ارگاسم انجام نشده است Anorgasmia
ب- نوع ثانویه: تجربه‌ی ارگاسم حداقل برای یک بار وجود دارد. عدم تکرار ارگاسم به علت ضربه‌های روحی تجاوزات جنسی، اختلالات هورمونی بعد از اعمال جراحی نیز رخ می‌دهد. فاکتورهای طبی و فیزیکی و داروهای SSRIS نیز به بدتر شدن اوضاع کمک می‌کند و یا وضعیتی که در شرایط خاصی ارگاسم حاصل می شود.
۴- درد در موقع تماس جنسی
الف- مقاربت دردناک
Dysparunia درد تکرار شونده در موقع تماس جنسی و یا پس از آن ممکن است به علت Vestibulitis یا آتروفی واژن یا عفونت‌های واژن و یا ثانوی به عوامل روانشناسی و فیزیولوژیکی و یا ترکیبی از هر دو علل باشد.
ب – اسپاسم دردناک واژن
Vaginism انقباض عضلات لگن که مانع تماس جنسی می‌شود. ممکن است به فاکتورهای روانشناسی وهیجانی بستگی داشته باشد و عود کننده و مداوم می‌باشد.
علل:۱- علت عروقی Vasculogenic
یکی از علل آن نارسایی شریانی می‌باشد که باید بررسی شوند. کم شدن جریان خون لگن که ثانویه به بیماری‌های آئورت یا آترواسکلروز است و باعث فیبروز عضلات صاف دیواره‌ی واژن و Clitoral می‌شود و در نتیجه باعث خشکی واژن و مقاربت دردناک می‌شود.
۲- علت عصبی Neurogenic
آسیب‌های ستون فقرات یا بیماری‌های اعصاب محیطی یا مرکزی مانند دیابت باعث اختلالات جنسی می‌شوند.
۳- علت هورمونی
هورمون‌ها نقش مهمی در پاسخ جنسی دارند. اختلالات محور هیپوتالاموس و هیپوفیز، عقیم شدن در اثر جراحی‌یا طبی، مونوپوز، نارسایی زودرس تخمدان و مصرف طولانی OCP شایعترین علت هورمونی اختلالات جنسی خانم‌ها می‌باشد.کاهش مقدار استروژن و تستوسترون درگردش خون باعث کم شدن میل جنسی، تحریک جنسی و خشکی واژن می‌شوند. استروژن با اثرات محافظت کننده‌ی عروق و اثرات اتساع دهنده‌ی عروق باعث افزایش جریان خون واژن، کلیتوریس و مجاری ادرار می شود.فقدان استروژن باعث کاهش جریان خون کلیتوریس، واژن و مجاری ادراری می‌شود که باعث فیبروز کلیتوریس، نازک شدن لایه‌ی اپیتلیال واژن که در نهایت در اعمال جنسی مؤثر است می‌گردد. در خانم‌های یائسه جانشینی استروژن باعث بهبود این علائم می‌شود.
تستوسترون و متابولیت آن DHT
مهمترین آندروژن در زن و مرد می‌باشد و کمبود آن باعث اختلال عمل جنسی می‌شود که همراه با کاهش تحریک جنسی میل جنسی و ارگاسم باشد. تستوسترون باعث بهبود تمایل جنسی در خانم‌های یائسه و یا کسانی‌که تخمدان‌های آنان برداشته شده است می‌شود ولی باید عوارض جانبی آن را در نظر گرفت.
۴- علت عضلانی
عضلات کف لگن در عمل جنسی زن مشارکت دارند و واکنش نشان می‌دهند. هم چنین این عضلات عهده‌دار انقباضات ریتمیک غیر ارادی در حال ارگاسم می‌باشند. وقتی این عضلات هیپرتونیک باشد ممکن است سبب واژینیسم و اگر هیپوتونیک باشد ممکن است سبب Anorgasmic شود.
۵- علل روحی
با وجود بیماری‌های جسمی یا نبودن آنها هیجان روی تحریک جنسی زن موثر است. دپرسیون و سایر اختلالات روانی با اختلال جنسی زن همراه می‌باشد. کسانی‌که برای درمان افسردگی (SSRIS ) مصرف می‌نمایند تمایلات جنسی کمتر و ارگاسم سخت‌تری دارند.
ارزیابی:
بررسی تاریخچه‌ی اختلال جنسی آزمایش فیزیکی آزمایش لگن و بررسی مقدار (PRL-LH – FSH ، تستوسترون SHBG – و استرادیول) لازم است.
ارزیابی وضعیت روحی وهیجانی بیمار و پرسش در مورد داروهایی که با عوارض جنسی همراهند مثل داروهای ضد فشارخون، بتابلوکر (پروپرانول) و بلوکرهای کانال کلسیم (دیلتیازم، نیفدیپین) دیورتیک (هیدروکلرتیازید) داروهای شیمی درمانی (سیکلوفسفامید) داروهای آنتی‌کولینرژیک – ضد تشنج (کاربامازپین، فنوباربیتال، فنی‌توئین) ضد افسردگی‌ها (MAOIS, TCAS – SSRIS )، آنتی‌پسیکوتیک‌ها (فنوتیازین، بوتیروفنون) نارکوتیک‌ها، آرام‌بخش‌ها، ضد اضطراب‌ها (بنزودیازپین‌ها) آنتی آندروژن‌ها (اسپیرونولاکتونSPL ، سایمتیدین) آنتی استروژن‌ها (تاموکسی فن) و OCS ) قرص‌های جلوگیری از بارداری(
درمان
۱ – درمان جانشین با استروژن HRT در مونوپوز علاوه بر اینکه باعث بهبود گرگرفتگی و پیشگیری از استئوپوروز (پوکی استخوان) و کاهش ریسک فاکتور قلبی می‌شود و باعث بهبود وضعیت گیرنده‌های حسی کلیتوریس و افزایش میل جنسی و کاهش درد در موقع تماس جنسی می‌شود که با توجه به عوارض آن تجویز می‌شود.۲ - متیل تستوسترون به تنهایی یا همراه با استروژن در یائسگی برای بهبود عدم تمایل و بهبودی مقاربت دردناک و بهتر شدن لغزندگی واژن مورد مصرف واقع می‌شود.
عوارض مصرف تستوسترون افزایش وزن، بزرگی کلیتوریس، افزایش موهای صورت و افزایش کلسترول خون می‌باشد.۳ - سیلدنافیل: برای درمان اختلالات تحریکی (باعث شل شدن عضلات صاف واژن و کلیتوریس می‌شود) همچنین در درمان اختلالات جنسی در مورد یائسگی و در آسیب مهره‌های کمری مفید است۴ - Yohimbine -L-Arginine پروستاگلاندین- E1 اپومورفین- phentolamine که در حال تحقیق می‌باشند.۵ - مشاوره‌ی روانی و دادن اطلاعات لازم به بیمار
منبع:
www.pezeshk.us
