زمان
۰.امام علی علیه السلام:
حَسْبُ المَرءِ... مِن عِرفانِهِ، عِلمُهُ بِزَمانِهِ؛۱

۰.براى آگاهى انسان همين بس كه زمان خود را بشناسد.

۰.امام علی علیه السلام:
أعرَفُ الناسِ بالزّمانِ، مَن لَم يَتَعَجَّبْ مِن أحداثِهِ؛۲

۰.آگاهترين مردمان به روزگار، كسى است كه از حوادث آن تعجب نكند.

۰.امام صادق علیه السلام:
العالِمُ بِزَمانِهِ، لا تَهجُمُ علَيهِ اللَّوابِسُ؛۳

۰.كسى كه زمان خود را بشناسد، آماج اشتباهات قرار نگيرد.

۰.امام علی علیه السلام:
مَن أمَنَ الزَّمانَ خانَهُ، ومَن تَعَظَّمَ علَيهِ أهانَهُ، ومَن تَرَغَّمَ علَيهِ أرغَمَهُ، ومَن لَجَأَ إلَيهِ أسلَمَهُ، ولَيسَ كُلُّ مَن رَمى أصابَ، وإذا تَغَيَّرَ السُّلطانُ تَغَيَّرَ الزَّمانُ؛۴

۰.هركه زمانه را امين داند همو به وى خيانت كند و هركه بر او بزرگى كند، خوار و حقيرش سازد و هركه بر وى خشم گيرد، او نيز وى را به خشم آورد و هركه بدو پناه برد، او تسليمش كند؛ چنين نيست كه هر تيراندازى به هدف زند، و چون حكومت تغيير كند، زمانه تغيير كند.

۰.امام علی علیه السلام:
الزَّمانُ يَخُونُ صاحِبَهُ، ولا يَستَعتِبُ لِمَن عاتَبَهُ؛

۰.زمانه به صاحب خود خيانت مى‌كند و هر كس را ملامت كند، از او رضايت و پوزش نطلبد.۵

۰.امام علی علیه السلام:
مَن تَشاغَلَ بالزَّمانِ شَغَلَهُ؛۶

۰.هركه با زمانه سرگرم شود، زمانه [نيز] او را مشغول سازد.

۰.امام علی علیه السلام:
مَن عَتَبَ عَلى الزمانِ طالَت مَعتَبَتُهُ؛۷

۰.هركه از زمانه گلايه كند، گلايه‌اش به درازا كشد.

۰.امام علی علیه السلام:
مَن عانَدَ الزَّمانَ أرغَمَهُ، ومَنِ استَسلَمَ إلَيهِ لَم يَسلَمْ؛۸

۰.هركه با زمانه بستيزد، زمانه او را به خاك مذلت افكند و هركه تسليم آن شود، در امان نباشد.

۰.امام علی علیه السلام:
مَن كابَرَ الزَّمانَ عَطِبَ، ومن يَنقِمْ علَيهِ غَضِبَ؛

۰.هركه با روزگار بستيزد، هلاك شود و هر كه آن را سرزنش كند، [خود] در خشم شود.۹

۰.عیون أخبار الرّضا:
ـ عن الرَّیّانِ بنِ الصَّلتِ ـ: أنشَدَنِي الرِّضا علیه السلام لعبدِالمُطَّلِبِ:

۰.يَعِيبُ الناسُ كُلُّهُمُ زَمانا وما لِزَمانِنا عَيبٌ سِوانا نَعِيبُ زَمانَنا والعَيبُ فِينا ولو نَطَقَ الزَّمانُ بِنا هَجانا.

۰.وإنَّ الذِئبَ يَترُكُ لَحمَ ذِئبٍ ويَأكُلُ بَعضُنا بَعضا عِيانا لَبِسْنا لِلخداعِ مسوكَ طِيبٍ ووَيلٌ لِلغَرِيبِ إذا أتانا؛

۰.ـ به نقل از ريّان بن صلت ـ: حضرت رضا علیه السلام اين ابيات را از عبدالمطّلب براى ما خواند:

۰.تمام مردم از زمانه ايراد مى‌گيرند حال آن كه زمانه را عيبى جز ما نيست.

۰.ما از زمانه خود ايراد مى‌گيريم حال آن كه عيب در خود ماست اگر زمانه زبان داشت ما را هجو مى‌كرد.

۰.گرگ گوشت گرگ را نمى‌خورد ولى ما آشكارا يكديگر را مى‌خوريم.

۰.فريبكارانه پوست‌هاى فريبا بر تن مى‌كنيم و واى بر غريبى كه نزد ما آيد.

1.۱‌. بحار الأنوار: ۷۸ / ۸۰ /۶۶

2.۲‌. غرر الحكم: ۳۲۵۲

3.۳‌. تحف العقول: ۳۵۶

4.۴‌. بحار الأنوار: ۷۷ / ۲۱۳ / ۱

5.۵‌. غرر الحكم: ۲۰۹۳

6.۶‌. غرر الحكم: ۷۸۹۰

7.۸‌. غرر الحكم: ۹۰۵۴

8.۹‌. تحف العقول: ۸۵

9.۱۰‌. عيون أخبار الرِّضا: ۲/۱۷۷/۵