جبران

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:مَن أتى إلَيهِ مَعروفٌ فوَجَدَ فَلْيُكافِ، و مَن لَم يَجِدْ فَلْيُثنِ عَلَيهِ، فإنَّ مَن أثنى عَلَيهِ فقدَ شَكَرَهُ، و مَن كَتَمَهُ فقَد كَفَرَهُ.۱

۰.هر كس كه احسانى به او شود و بتواند جبران كند، بايد آن را تلافى نمايد و اگر نتواند، بايد از آن قدردانى كند؛ زيرا كسى كه از احسانى قدردانى كند، در واقع از آن سپاسگزارى كرده است و هر كس احسان را ناديده بگيرد، ناسپاسى كرده است.

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:مَن آتاكُم مَعروفا فكافِئوهُ، و إن لَم تَجِدوا ما تُكافِئونَهُ فادْعوا اللهَ لَهُ حتّى تَظُنّوا أنَّكُم قَد كافَيتُمُوهُ.۲

۰.هر گاه كسى به شما نيكى كرد، جبرانش كنيد و اگر چيزى نداشتيد كه آن را جبران نماييد، برايش به درگاه خدا دعا كنيد، چندان كه فكر كنيد پاداش احسان او را داده ايد.

۰.امام علی علیه السلام:ـ في بَيان الحُقوقِ ـ: ثُمّ جَعَلَ سُبحانَهُ مِن حُقوقِهِ حُقوقا افتَرَضَها لِبَعضِ النّاسِ عَلى بَعضٍ، فَجَعَلَها تَتَكافَأُ في وُجوهِها. و يُوجِبُ بَعضُها بَعضا، و لا يُستَوجَبُ بَعضُها إلاّ بِبَعضٍ.۳

۰.ـ در بيان حقوق ـ فرمود: آن گاه خداوند سبحان از جمله حقوق خويش، براى مردم حقوقى نسبت به يكديگر واجب فرمود. و آنها را به گونه‌ای قرار داد كه يكديگر را جبران مى‌كنند و هر يك موجب ديگرى مى‌شود و هر حقى جز در مقابل حقى ديگر، واجب نمى‌شود.

۰.امام علی علیه السلام:مَن جازاكَ بِالشُّكرِ فقَد أعطاكَ أكثَرَ مِمّا أخَذَ مِنكَ.۴

۰.كسى كه در عوضِ نيكى تو، تشكّر و قدردانى كند، بيش از آنچه از تو گرفته به تو داده است.

۰.امام علی علیه السلام:إذا حُيِّيتَ بِتَحِيَّةٍ فَحَيِّ بأحسَنَ مِنها، و إذا اُسدِيَت إلَيكَ يَدٌ فكافِئْها بِما يُربي عَليها، و الفَضلُ مَعَ ذلكَ لِلبادِئِ.۵

۰.هر گاه به تو درودى گفته شد، با درودى بهتر از آن پاسخ گوى و هر گاه احسانى به تو شد، به احسانى بهتر از آن جبرانش كن. با وجود اين، فضيلت از آنِ آغازگر [نيكى] است.

۰.امام علی علیه السلام:مَن صَنَعَ مِثلَ ما صُنِعَ إلَيهِ فقَد كافَأ، و مَن أضعَفَ كانَ شَكورا.۶

۰.هر كس همان احسانى را كند كه به او شده است، آن را پاداش داده و هر كس به بيشتر از آن تلافى كند، شكور (بسيار سپاسگزار) است.

۰.امام کاظم علیه السلام:المَعروفُ غُلٌّ لا يَفُكُّهُ إلاّ مُكافَأةٌ أو شُكرٌ.۷

۰.نيكى و احسان قلاده‌ای است كه جز جبران كردن يا تشكر آن را باز نمی‌كند.

۰.امام کاظم علیه السلام:ـ في قَولِه تَعالى: «هَلْ جَزاءُ الإحْسانِ إلاّ الإحْسانُ» ـ: جَرَت في المُؤمِنِ و الكافِرِ و البَرِّ و الفاجِرِ، مَن صُنِعَ إلَيهِ مَعروفٌ فعَلَيهِ أن يُكافِئَ بهِ، و لَيسَتِ المُكافَأةُ أن تَصنَعَ كما صَنَعَ حتّى تَرى فَضلَكَ، فإن صَنَعتَ كما صَنَعَ فلَهُ الفَضلُ بِالابتِداءِ.۸

۰.ـ درباره آيه «آيا سزاى نيكى جز نيكى است؟» ـ فرمود: اين آيه درباره مؤمن و كافر و نيك و بد جارى است. به هر كس خوبى شود، بايد آن را پاداش دهد. پاداش دادن، اين نيست كه همان احسانى را كنى كه او كرده است، مگر اين كه برترى خود را نشان دهى؛ زيرا اگر همان را كنى كه او كرده است، به سبب اين كه آغازگر احسان می‌باشد، برترى از آنِ اوست.

۰.امام زین العابدین علیه السلام:ـ مِن دُعائهِ في مَكارِمِ الأخلاقِ ـ: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ و آلهِ، و سَدِّدْني لِأن اُعارِضَ مَن غَشَّني بِالنُّصحِ، و أجزِيَ مَن هَجَرَني بِالبِرِّ، و اُثيبَ مَن حَرَمَني بِالبَذلِ، و اُكافِئَ مَن قَطَعَني بِالصِّلَةِ، و اُخالِفَ مَنِ اغتابَني إلى حُسنِ الذِّكرِ.۹

۰.ـ در بخشى از دعاى مكارم الاخلاق ـ گفت: بار خدايا! بر محمّد و آل او صلوات فرست و مرا توفيق ده، تا با كسى كه نسبت به من دغلكارى كرده، خيرخواهى و صداقت ورزم و كسى را كه از من قهر كرده، با دوستى پاداش دهم و كسى را كه از من دريغ كرده، با دَهِش عوض دهم و كسى را كه از من بريده، با پيوند پاداش دهم و از آن كه غيبت مرا كرده، به نيكى ياد كنم.

۰.امام علی علیه السلام:مَن حَفَرَ بِئرا لِأخيهِ وَقَعَ فيها، و مَن هَتَكَ حِجابَ غَيرِهِ انْكَشَفَتْ عَوراتُ بَيتهِ.۱۰

۰.هر كه براى برادرش چاهى كند، خود در آن افتد و هر كه پرده [حرمت] ديگرى را بدرد، عيب‌هاى درون خانه او بر ملا شود.

۱.۱‌. كنز العمّال: ۱۶۵۶۷

۲.۲‌. بحار الأنوار: ۷۵ / ۴۳ /۸

۳.۳‌. نهج البلاغة: الخطبة ۲۱۶

۴.۴‌. بحار الأنوار: ۷۸/۸۲ /۸۰

۵.۵‌. نهج البلاغة: الحكمة ۶۲

۶.۶‌. بحار الأنوار: ۷۵ / ۴۲ /۴

۷.۷‌. الدّرة الباهرة: ۳۴

۸.۸‌. بحار الأنوار: ۷۸ / ۳۱۱ /۱

۹.۹‌. الصحيفة السجّاديّة: الدعاء ۲۰

۱۰.۱۰‌. تحف العقول: ۸۸