برزخ
۰.امام زین العابدین علیه السلام:
ـ في قولهِ تعالى: «و مِن و رائهم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ» ـ: هو القَبرُ، و إنَّ لَهُم فيهِ لَمَعيشَةً ضَنْكا. و اللهِ، إنّ القَبرَ لَرَوضَةٌ مِن رِياضِ الجنّةِ، أو حُفْرةٌ مِن حُفَرِ النّارِ.۱

۰.ـ در تفسير آيه «و پشت سرشان برزخى است تا روزى كه برانگيخته شوند» ـ فرمود: آن برزخ همان گور است و آنان در گور، زندگى تنگ و سختى دارند. به خدا سوگند كه گور، يا باغى از باغ‌هاى بهشت است، و يا گودالى از گودال‌هاى دوزخ.

۰.امام علی علیه السلام:
سَلَكُوا في بُطونِ البَرْزخِ سَبيلاً، سُلِّطَتِ الأرضُ علَيهِم فيهِ فأكَلَتْ مِن لُحومِهِم.۲

۰.[مردگان] به راهى در اندرون‌هاى برزخ قدم نهادند و زمين، در آن جا، بر آنان چيره گشت و گوشت‌هايشان را خورد.

۰.امام صادق علیه السلام:
البَرْزخُ القَبرُ، و فيه الثَّوابُ و العِقابُ بينَ الدُّنيا و الآخِرَةِ.۳

۰.برزخ، همان گور است و در آن سزاى [انسان] در فاصله ميان دنيا و آخرت است.

۰.تفسیر القمّی:
عن الإمام الصادق علیه السلام: البَرْزَخُ القبر و فيه الثَّوابُ و العِقابُ بين الدُّنيا و الآخِرَةِ. و الدليل على ذلك أيضا قول العالم علیه السلام: و اللهِ، ما نخاف علَيكُم إلاّ البَرْزخَ. ۴

۰.امام صادق علیه السلام فرمود: «برزخ، ميانه دو چيز است؛ پاداش و كيفرى است كه در فاصله ميان دنيا و آخرت به انسان می‌رسد». دليل بر اين مطلب سخن داناى اهل بيت علیهم السلام است كه فرمود: به خدا سوگند! من براى شما، جز از برزخ نمی‌ترسم.

۰.الکافي:
عن عمرو بن يزيد: قال الصّادقُ علیه السلام: و الله، أتَخَوَّفُ علَيكُم في البَرزَخِ! قلتُ: و ما البَرْزخُ؟ قالَ: القَبرُ، مُنذُ حينِ مَوتِهِ إلى يومِ القيامةِ.۵

۰.ـ به نقل از عمرو بن يزيد ـ: امام صادق علیه السلام فرمود: به خدا سوگند از برزخ بر شما می‌ترسم. عرض كردم: برزخ چيست؟ فرمود: گور، از زمان مرگ تا روز رستاخيز.

۰.امام صادق علیه السلام:
فإذا قَبضَهُ اللهُ عز و جل صَيّرَ تلكَ الرُّوحَ في قالَبٍ كقالَبِهِ في الدُّنيا، فيَأكُلونَ و يَشْرَبونَ، فإذا قَدِمَ علَيهِمُ القادِمُ عَرَفوهُ بتِلكَ الصُّورةِ الّتي كانتْ في الدُّنيا.۶

۰.چون خداوند عز و جل جان مؤمن را بستاند، روحش را به كالبدى همچون كالبد وى در دنيا می‌برد و می‌خورند و می‌آشامند و هرگاه كسى بر ايشان وارد شود او را با همان چهره‌ای كه در دنيا داشته، می‌شناسند.

۰.امام صادق علیه السلام:
أرواحُ المؤمنينَ في حُجُراتٍ في الجنّةِ، يأكُلونَ مِن طَعامِها، و يَشْرَبونَ مِن شَرابِها، و يَتَزاوَرونَ فيها، و يقولونَ: ربَّنا، أقِمْ لنا السّاعةَ لِتُنْجِزَ لنا ما وَعَدْتَنا.۷

۰.ارواح مؤمنان در اتاق‌هايى در بهشت ساكنند، از غذاى بهشت می‌خورند و از نوشيدني‌هاى آن می‌آشامند. به ديدار هم می‌روند و می‌گويند: پروردگارا! قيامت را برپا دار تا آنچه را به ما وعده داده‌اى تحقّق بخشى.

۰.المحاسن:
عن أبي بصيرٍ ـ عن أبي عبدِ اللهِ علیه السلام ـ: ذَكرَ الأرواحَ أرواحَ المؤمنينَ فقالَ: يَلْتَقونَ. قلتُ: يَلْتَقونَ؟! فقالَ: نَعَم، و يَتَساءَلونَ و يَتَعارَفونَ، حتّى إذا رأيتَهُ قلتَ: فُلانٌ.۸

۰.ـ به نقل از ابو بصير ـ: امام صادق علیه السلام از ارواح مؤمنان سخن به ميان آورد و فرمود: آنان با هم ديدار می‌كنند. عرض كردم: ديدار می‌كنند؟! فرمود: آرى و از يكديگر سؤال و جواب می‌كنند و همديگر را می‌شناسند، به طورى كه وقتى او را ببينى می‌گويى: فلانى است.

۰.کنز العمّال:
ـ عندَ وقوفِه على قَتْلى بَدرٍ ـ: يا أبا جهلٍ يا عُتبةُ يا شَيبةُ يا اُميّةُ، هل وجَدْتُم ما وَعَدَ ربُّكُم حَقّا؟ فإنّي قد وَجَدْتُ ما وَعَدني ربّي حَقّا. فقالَ عمرُ: يا رسولُ اللهِ، ما تُكَلِّمُ مِن أجسادٍ لا أرواحَ فيها؟! فقالَ: و الّذي نَفْسي بِيَدِهِ، ما أنتُم بأسْمَعَ لِما أقولُ مِنهُم، غيرَ أنَّهُم لا يَسْتَطيعونَ جَوابا.۹

۰.ـ پيامبر خدا هنگامى كه بر سر جنازه كشتگان بدر ايستاد ـ فرمود: ابو جهل! عتبه! شيبه! اُميّه! آيا وعده پروردگار خود را راست يافتيد؟ من كه آنچه را خدايم به من وعده داده بود راست يافتم.
عمر عرض كرد: اى پيامبر خدا! با پيكرهاى بى جان سخن می‌گويى؟ فرمود: به خدايى كه جانم در دست اوست شما سخنان مرا بهتر از آنان نمی‌شنويد؛ فقط نمی‌توانند جواب بدهند.

۰.امام صادق علیه السلام:
إنّ أرواحَ الكُفّارِ في نارِ جَهنّمَ يُعْرَضونَ علَيها يقولونَ: ربَّنا، لا تُقِمْ لنا السَّاعةَ، و لا تُنْجِزْ لنا ما وَعَدْتَنا، و لا تُلْحِقْ آخِرَنا بأوَّلِنا!۱۰

۰.جان‌هاى كافران در آتش دوزخ است و بر آن عرضه می‌شوند و می‌گويند: پروردگارا! قيامت را براى ما بر پا مدار و تهديدت را درباره ما اجرا مكن و آخر ما را به اوّل ما ملحق مكن.

۱.۱‌. بحارالأنوار: ۷۸ / ۱۴۸ / ۱۰

۲.۲‌. نهج البلاغة: الخطبة ۲۲۱

۳.۳‌. تفسير القمّي: ۱ / ۱۹

۴.۴‌.تفسيرنورالثقلين: ۳/۵۵۳/۱۲۰

۵.۵‌. الكافي: ۳ / ۲۴۲ / ۳

۶.۶‌. بحارالأنوار: ۶ / ۲۶۹ / ۱۲۴

۷.۷‌. المحاسن: ۱ / ۲۸۵ / ۵۶۲

۸.۸‌. المحاسن: ۱ / ۲۸۵ / ۵۶۱

۹.۹‌. كنز العمّال: ۲۹۸۷۴

۱۰.۱۰‌. بحارالأنوار: ۶/ ۲۷۰/ ۱۲۷