دیوانگی
۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
الشَّبابُ شُعْبَةٌ مِن الجُنونِ.۱

۰.جوانى شاخه‌ای از ديوانگى است.

۰.امام علی علیه السلام:
الحِدَّةُ ضَرْبٌ مِن الجُنونِ؛ لأنَّ صاحِبَها يَنْدَمُ، فإنْ لَم يَنْدَمْ فجُنونُهُ مُسْتَحكِمٌ.۲

۰.عصبانيت نوعى ديوانگى است زيرا آدم عصبانى پشيمان می‌شود و اگر پشيمان نشود ديوانگى‌اش قطعى و ثابت است.

۰.امام صادق علیه السلام:
إنَّ مَن أجابَ في كلِّ ما يُسْألُ عَنهُ لَمَجْنونٌ.۳

۰.هر كس به هر سؤالى كه از او می‌شود جواب دهد ديوانه است.

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
إيّاكُم و الذُّنوبَ التي لا تُغفَرُ: الغُلُولَ فَمَن غَلَّ شيئاً يَأْتِي بهِ يومَ القيامةِ، و أكْلَ الرِّبا فإنّ آكِلَ الرِّبا لا يَقومُ إلاّ كما يَقومُ الذي يَتَخَبَّطُهُ الشيطانُ مِنَ المَسِّ.۴

۰.از گناهانى كه آمرزيده نمی‌شود بپرهيزيد؛ [يكى] خيانت [در غنايم است]؛ زيرا هر كه در چيزى [از غنايم]، دست خيانت بَرَد، روز قيامت آن را با خود بياورد. و [ديگرى]ربا خوارى؛ زيرا ربا خوار در روز قيامت از قبر برنمى خيزد مگر همچون كسى كه بر اثر تماس با شيطان ديوانه شده است.

۰.امام زین العابدین علیه السلام:
اِعلَمْ وَيحَكَ يَا بنَ آدمَ! أنَّ قَسوَةَ البِطنَةِ، و كِظَّةَ المِلْأةِ، و سُكرَ الشِّبَعِ، و غِرَّةَ المُلكِ، مِمّا يُثَبِّطُ و يُبطِئُ عنِ العَمَلِ، و يُنسِي الذِّكرَ، و يُلهِي عنِ اقتِرابِ الأجَلِ، حتّى كَأنَّ المُبتَلى بِحُبِّ الدنيا بهِ خَبَلٌ مِن سُكرِ الشَّرابِ.۵

۰.واى بر تو اى فرزند آدم! بدان كه سنگينىِ پُرخورى و رخوت و تنبلىِ برخاسته از انباشتنِ معده و مستى سيرى و غفلتِ حاصل از قدرت، از چيزهايى هستند كه انسان را در زمينه عمل كُند و تنبل می‌كنند و ذكر خدا را از ياد او می‌برند و از نزديك بودن مرگ، غافل می‌سازند، تا جايى كه گرفتار دوستى دنيا، گويى از مستىِ شراب، ديوانه شده است.

۰.امام علی علیه السلام:
مرّ رسولُ اللهِ صلی الله علیه و آله على جماعةٍ فقالَ: عَلى ما اجتَمَعتُم؟ قالوا: يا رسولَ اللهِ، هذا مَجنونٌ يُصرَعُ فاجتَمَعنا علَيهِ، فقالَ: ليسَ هذا بمَجنونٍ و لكنّهُ المُبتَلى.
ثُمّ قالَ: أ لا اُخبِرُكُم بالمَجنونِ حَقِّ المَجنونِ؟ قالوا: بَلى يا رسولَ اللهِ. قال: (إنّ المَجنونَ حَقَّ المَجنونِ) المُتَبَختِرُ في مِشيَتِهِ، النّاظِرُ في عِطفَيهِ، المُحَرِّكُ جَنبَيهِ بمَنكِبَيهِ، يَتَمَنّى علَى اللهِ جَنَّتَهُ و هُو يَعصيهِ، الذي لا يُؤمَنُ شَرُّهُ و لا يُرجى خَيرُهُ، فذلكَ المَجنونُ و هذا المُبتَلى.۶

۰.پيامبر خدا صلی الله علیه و آله بر عدّه‌ای كه جمع شده بودند، گذشت و فرمود: برگرد چه جمع شده‌ايد؟ عرض كردند: يا رسول الله! اين ديوانه غش كرده و ما پيرامون او گرد آمده‌ايم. حضرت فرمود: او ديوانه نيست، بلكه بيمار است.
سپس فرمود: آيا شما را آگاه نسازم كه ديوانه حقيقى كيست؟ عرض كردند: بفرماييد، اى رسول خدا! فرمود: [ديوانه حقيقى] كسى است كه با تبختر راه می‌رود و متكبّرانه می‌نگرد و پهلوهايش را با شانه‌هايش حركت می‌دهد. نافرمانى خدا می‌كند و با اين حال بهشت او را آرزو می‌كند. كسى از شرّ او ايمن نيست و به خيرش اميدى نمی‌رود. پس آن ديوانه است، و اين بيمار.

۰.امام علی علیه السلام:
النَّومُ على أربَعَةِ أوجُهٍ: الأنبياءُ علیهم السلام تَنامُ على أقفِيَتِهِم مُستَلقِينَ و أعيُنُهُم لا تَنامُ مُتَوَقِّعَةً لِوَحيِ اللهِ عز و جل، و المُؤمنُ يَنامُ على يَمينهِ مُستَقبِلَ القِبلَةِ، و المُلوكُ و أبناؤها تَنامُ على شَمائلها لِيَستَمرئوا ما يأكُلونَ، و إبليسُ و إخوانُهُ و كُلُّ مَجنونٍ و ذو عاهَةٍ يَنامُ على وَجهِهِ مُنبَطِحا.۷

۰.خوابيدن چهار صورت دارد: پيامبران علیهم السلام به پشت دراز می‌كشند و می‌خوابند، اما چشمانشان بيدار و منتظر وحى خداوند عز و جل است. مؤمن به دست راست و رو به قبله می‌خوابد. شاهان و شاه زادگان به دست چپ می‌خوابند، تا غذايى را كه می‌خورند به هضم رسانند و ابليس و برادران او و هر ديوانه و آفت زده‌اى دَمَر می‌خوابند.

۰.امام رضا علیه السلام:
الجِماعُ بَعدَ الجِماعِ مِن غَيرِ أن يَكونَ بَينَهُما غُسلٌ؛ يورِثُ لِلوَلَدِ الجُنونَ.۸

۰.آميزش پس از آميزش، بى آن كه ميان آنها غسلى صورت پذيرفته باشد، ديوانگى فرزند را در پى می‌آورَد.

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
ـ في وَصاياهُ لِعَلِيٍّ علیه السلام: يا عَلِيُّ، لا تُجامِعِ امرَأَتَكَ في أوَّلِ الشَّهرِ ووَسَطِهِ وآخِرِهِ؛ فَإِنَّ الجُنونَ وَالجُذامَ وَالخَبَلَ لَيُسرِ عُ إلَيها وإلى وَلَدِها.۹

۰.ـ در سفارش‌های ايشان به امام على علیه السلام ـ: اى على! در آغاز، ميان و پايان ماه با همسرت همبسترى مكن؛ چه، [در اين صورت] ديوانگى، جذام و تباه مغزى به سوى وى و فرزندش خواهد شتافت.

۰.امام حسین علیه السلام:
لَو أنَّ العالِمَ كُلَّ ما قالَ أحسَنَ وأصابَ لَأَوشَكَ أن يُجَنَّ مِنَ العُجبِ، وإنَّمَا العالِمُ مَن يَكثُرُ صَوابُهُ.۱۰

۰.اگر دانشمند همه آنچه را كه می‌گفت، نيكو و درست بود، شايد از عجب و خودپسندى ديوانه می‌شد. دانشمند آن است كه درستيهايش فراوان باشد.

۱.۱‌. الاختصاص: ۳۴۳

۲.۲‌. نهج البلاغة: الحكمة ۲۵۵

۳.۳‌. معاني الأخبار: ۲۳۸ / ۲

۴.۴‌. كنز العمّال: ۴۳۷۷۰

۵.۵‌. تحف العقول: ۲۷۳

۶.۶‌. الخصال: ۳۳۲ / ۳۱

۷.۷‌. الخصال: ۲۶۳ / ۱۴۰

۸.۸‌. طبّ الإمام الرضا علیه السلام: ۲۸

۹.۹‌.من لايحضره‌الفقيه:۳/۵۵۲/۴۸۹۹

۱۰.۱۰‌. محاضرات الاُدباء: ۱ / ۵۰