كافر
1
امام صادق عليه‏السلام:

۰.مَعنَى الكُفرِ كُلُّ مَعصيَةٍ عُصِيَ اللّه‏ُ بها بجِهَةِ الجَحدِ والإنكارِ والاستِخفافِ والتَّهاوُنِ في كلِّ ما دَقَّ وجَلَّ، وفاعِلُهُ كافِرٌ... فإن كانَ هُو الذي مالَ بِهَواهُ إلى وَجهٍ مِن وُجوهِ المَعصيَةِ لجِهَةِ الجُحودِ والاستِخفافِ والتَّهاوُنِ فقد كَفَرَ، وإن هُو مالَ بِهَواهُ إلَى التَّديُّنِ لجِهَةِ التأويلِ والتَّقليدِ والتَّسليمِ والرِّضا بقَولِ الآباءِ والأسلافِ فقد أشرَكَ ؛۱

۰.معناى كفر، هر معصيتى است كه با آن، از روى نفى و انكار و استخفاف و بى‏اعتنايى به ريز و درشت، خداوند نافرمانى شود و اين نافرمان، كافر است... چنين كسى اگر به سبب هواى نفْس خويش به معصيتى بگرايد و انگيزه‏اش انكار و استخفاف و بى‏اعتنايى باشد، كافر شده است و اگر به سبب هواى نفْس خويش به ديندارى روى آورد و انگيزه‏اش تأويل و تقليد و تسليم و تن دادن به گفته‏هاى پدران و نياكانش باشد، شرك ورزيده است.

2
امام صادق عليه‏السلام:

۰.ـ لِهيثَمٍ التَّميميِّ ـ: يا هَيثمُ التَّميميُّ، إنّ قَوما آمَنوا بالظاهِرِ وكَفَروا بالباطِنِ فلم يَنفَعْهُم شيءٌ، وجاءَ قَومٌ مِن بَعدِهِم فآمَنوا بالباطِنِ وكَفَرُوا بالظاهِرِ فلم يَنفَعْهُم ذلكَ شيئا، ولا إيمانَ بظاهِرٍ إلاّ بباطِنٍ، ولا بباطِنٍ إلاّ بظاهِرٍ ؛۲

۰.ـ به هيثم تميمى ـ فرمود: اى هيثم تميمى! گروهى به ظاهر ايمان آوردند و به باطن كفر ورزيدند. از اين رو، چيزى سودشان نبخشيد و بعد از آنان گروهى آمدند كه به باطن ايمان آوردند و ظاهر را كافر (منكر) شدند و اين شيوه نيز آنان را سودى نداد. ايمانِ به ظاهرِ چيزى، ايمان نيست مگر آن گاه كه با ايمانِ به باطن همراه باشد و ايمانِ به باطنِ چيزى، ايمان نيست مگر آن گاه كه با ايمانِ به ظاهر توأم باشد.

3
امام صادق عليه‏السلام:

۰.إنّ اللّه‏َ عَزَّوجلَّ فَرَضَ فَرائضَ مُوجَباتٍ علَى العِبادِ، فَمَن تَرَكَ فَريضَةً مِن المُوجَباتِ فلم يَعمَلْ بها وجَحَدَها كانَ كافِرا ؛۳

۰.خداوند عزّوجلّ فرايضى را بر بندگان واجب ساخته است؛ پس هر كه فريضه‏اى واجب را فرو گذارد و به آن عمل نكند و منكرش شود، او كافر است.

4
امام صادق عليه‏السلام:

۰.مَن شَكَّ في اللّه‏ِ وفي رسولِهِ صلى‏ الله ‏عليه ‏و‏آله فهُو كافِرٌ ؛۴

۰.كسى كه در خدا و رسول او شكّ كند، كافر است.

5
امام على عليه‏السلام:

۰.الكافِرُ الدُّنيا جَنَّتُهُ، والعاجِلَةُ هِمَّتُهُ، والمَوتُ شَقاوَتُهُ، والنّارُ غايَتُهُ ؛۵

۰.كافر، بهشتش دنياست و همّتش جهان‏گذرا و بدبختى‏اش مرگ و خط پايانش آتش.

6
امام على عليه‏السلام:

۰.الكافِرُ خَبٌّ ضَبٌّ جافٍ خائنٌ ؛۶

۰.كافر نيرنگباز است و حيله‏گر و بيرحم و خيانت كار.

7
امام على عليه‏السلام:

۰.هَمُّ الكافِرِ لِدُنياهُ، وَسَعيُهُ لِعاجِلَتِهِ، وغايَتُهُ شَهوَتُهُ ؛۷

۰.همّ و غم كافر براى دنياى اوست و كوشش او براى جهان گذرايش و مقصدش شهوتش مى‏باشد.

8
امام صادق عليه‏السلام:

۰.ـ لمّا سُئلَ عن مَنزِلَةِ رجُلٍ إن حَدَّثَ كَذَبَ، وإن وَعَدَ أخلَفَ، وإن ائتُمِنَ خانَ ـ: هِي أدنَى المَنازِلِ مِن الكُفرِ وليسَ بكافِرٍ ؛۸

۰.ـ وقتى از ايشان منزلت كسى را پرسيدند كه هرگاه سخن بگويد، دروغ گويد و هر گاه وعده دهد، خلف وعده كند و هر گاه امين شمرده شود، خيانت كند ـ فرمود: منزلتش نزديكترين منازل به كفر است، اما كافر نيست.

9
امام على عليه‏السلام:

۰.الكُفرُ على أربَعِ دَعائمَ: علَى التَّعَمُّقِ، والتَّنازُعِ، والزَّيغِ، والشِّقاقِ، فمَن تَعَمَّقَ لم يُنِبْ إلَى الحَقِّ، ومَن كَثُرَ نِزاعُهُ بالجَهلِ دامَ عَماهُ عنِ الحَقِّ، ومَن زاغَ ساءَت عندَهُ الحَسَنةُ، وحَسُنَت عِندَهُ السَّيّئةُ، وسَكِرَ سُكرَ الضَّلالَةِ، ومَن شاقَّ وعُرَتْ علَيهِ طُرُقُهُ، وأعضَلَ علَيهِ أمرُهُ، وضاقَ علَيهِ مَخرَجُهُ ؛۹

۰.كفر بر چهار ستون استوار است: بر تندروى و ستيزه‏گرى و كژى و عناد؛ زيرا، كسى كه تندرو باشد، به حق بازنگردد و آن كه از روى نادانى ستيزه‏گرى بسيار كند، كوردلى او از ديدن حق، پايدار مانَد و آن كه [از راه حق]منحرف شود، نيك در نظرش بد و بد در نظرش نيك جلوه كند و مستِ گمراهى شود و آن كه دشمنى و عناد ورزد، راه‏هايش بر او ناهموار و كارش بر او، دشوار شود و راه خروجش [از گمراهى]بر او، تنگ گردد.

10
امام صادق عليه‏السلام:

۰.اُصولُ الكُفرِ ثلاثةٌ: الحِرصُ، والاستِكبارُ، والحَسَدُ. فأمّا الحِرصُ فإنّ آدمَ عليه‏السلام حينَ نُهِيَ عنِ الشَّجرَةِ حَمَلَهُ الحِرصُ على أن أكَلَ مِنها، وأمّا الاستِكبارُ فإبليسُ حينَ اُمِرَ بالسُّجودِ لآدمَ استَكبَرَ، وأمّا الحَسَدُ فابنا آدَمَ حيثُ قَتَلَ أحدُهُما صاحِبَهُ ؛۱۰

۰.ريشه‏هاى كفر سه‏تاست: آزمندى، خود بزرگ‏بينى و حسادت. امّا آزمندى، نمونه‏اش آدم عليه‏السلام است كه چون از آن درخت نهى شد، آزمندى او را به خوردن از آن واداشت. اما خود بزرگ‏بينى، نمونه‏اش ابليس است كه وقتى به سجده در برابر آدم فرمان يافت، استكبار ورزيد. اما حسادت، نمونه‏اش دو فرزند آدم است كه يكى از آن دو [از روى حسادت]، ديگرى را كشت.

1.۱. وسائل الشيعة ۱/۲۴/۱۵.

2.۲. بحار الأنوار ۲۴/۳۰۲/۱۱.

3.۳. الكافى ۲/۳۸۳/۱.

4.۴. الكافى ۲ ص ۳۸۶/۱۰.

5.۵. غرر الحكم ح ۱۹۴۶.

6.۶. غرر الحكم ح ۱۴۵۵.

7.۷. غرر الحكم ح ۱۰۰۶۰.

8.۸. الكافى ۲/۲۹۰/۵.

9.۹. نهج البلاغه حكمت ۳۱.

10.۱۰. بحار الأنوار ۷۲/۱۰۴/۱.