منافق
1
پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله:

۰.ثَلاثٌ مَنْ كُنَّ فيهِ فَهُوَ مُنافِقٌ وَ اِنْ صامَ وَ صَلّى وَحَجَّ وَاعْتَمَرَ وَقالَ «اِنّى مُسْلِمٌ» مَنْ اِذا حَدَّثَ كَذِبَ وَ اِذا وَعَدَ اَخْلَفَ وَ اِذَا ائْتُمِنَ خانَ؛۱

۰.سه چيز است كه در هر كس باشد منافق است اگر چه روزه دارد و نماز بخواند و حج و عمره كند و بگويد من مسلمانم، كسى كه هنگام سخن گفتن دروغ بگويد و وقتى كه وعده دهد تخلف نمايد و چون امانت بگيرد، خيانت نمايد.

2
امام على عليه‏السلام:

۰.اِنَّ لِسانَ الْمُؤمِنِ مِنْ وَراءِ قَلْبِهِ وَ اِنَّ قَلْبَ الْمُنافِقِ مِنْ وَراءِ لِسانِهِ، لاَِنَّ الْمُؤمِنَ اِذا اَرادَ اَنْ يَتَكَلَّمَ بِكَلامٍ تَدَبَّرَهُ فى نَفْسِهِ، فَاِنْ كانَ خَيْرا اَبداهُ وَ اِنْ كانَ شَرّا واراهُ وَ اِنَّ الْمُنافِقَ يَتَكَلَّمُ بِما اَتى عَلى لِسانِهِ لا يَدرى ماذا لَهُ وَ ماذا عَلَيْهِ؛۲

۰.زبان مؤمن، در پشت دل اوست و دل منافق، در پشت زبان او، زيرا مؤمن هرگاه بخواهد سخنى بگويد، ابتدا درباره آن مى‏انديشد، اگر خوب بود اظهارش مى‏كند و اگر بد بود آن را پنهان مى‏دارد. اما منافق هر چه به زبانش آيد مى‏گويد، بى آن‏كه بداند چه سخنى به سود او و چه سخنى به زيان اوست.

3
پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله:

۰.مَنْ ساءَتْهُ سَيِّئَتُهُ وسَرَّتْهُ حَسَنَتُهُ فَهُوَ أمارَةُ الْمُسلِمِ الْمُؤمِنِ، وَأَمارَةُ الْمُنافِقِ الَّذي لاتَسوؤُهُ سَيِّئَتُهُ ولا تَسُرُّهُ حَسَنَتُهُ ؛۳

۰.هر كس از بدى‏اش ناراحت و از خوبى‏اش خوشحال شود، اين نشانه مسلمان مؤمن است و نشانه منافق اين است كه بدى‏اش ناراحتش نمى‏كند و خوبى‏اش او را خوشحال نمى‏سازد.

4
پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله:

۰.اَ لْمُؤمِنُ دَعِبٌ لَعِبٌ، وَالْمُنافِقُ قَطِبٌ غَضِبٌ؛۴

۰.مؤمن شوخ و شنگ است، و منافق اخمو و عصبانى.

5
پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله:

۰.اَ لْمُؤْمِنُ يَأْكُلُ بِشَهْوَةِ أهْلِهِ، وَالْمُنافِقُ يَأْكُلُ أَهْلُهُ بِشَهْوَتِهِ؛۵

۰.مؤمن به ميل و رغبت خانواده خود غذا مى‏خورد ولى منافق ميل و رغبت خود را به خانواده‏اش تحميل مى‏كند.

6 پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله:

۰.اَ لْمُؤْمِنُ يَبْدَأُ بِالسَّلامِ وَ الْمُنافِقُ يَقُولُ: حَتّى يُبدَأَ بي؛۶

۰.مؤمن ابتدا به سلام مى‏كند و منافق منتظر سلام ديگران است.

7
پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله:

۰.إِنَّ الْمُؤْمِنَ هِمَّتُهُ فِي الصَّلاةِ وَالصِّيامِ وَالْعِبادَةِ وَالْمُنافِقُ هِمَّتُهُ فِي الطَّعامِ وَالشَّرابِ كَالْبَهيمَةِ؛۷

۰.همّت مؤمن در نماز و روزه و عبادت است و همّت منافق در خوردن و نوشيدن؛ مانند حيوانات.

8
پپيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏آله:

۰.إنَّ لِسانَ الْمُؤْمِنَ وَراءَ قَلْبِهِ فَإِذا أَرادَ أَن يَتَكَلَّمَ بِشَيْءٍ يُدَبِّرُهُ قَلبُهُ ثُمَّ أمْضاهُ بِلِسانِهِ وَ إنَّ لِسانَ الْمُنافِقِ أمامَ قَلبِهِ فَإِذا هَمَّ بِشَيءٍ أمْضاهُ بِلِسانِهِ وَلَمْ يَتَدَبَّرهُ بِقَلبِهِ؛۸

۰.زبان مؤمن در پس دل اوست، هرگاه بخواهد سخن بگويد درباره آن مى‏انديشد و سپس آن را مى‏گويد اما زبان منافق جلوى دل اوست هرگاه قصد سخن كند آن را به زبان مى‏آورد و درباره آن نمى‏انديشد.

9
امام على عليه‏السلام:

۰.إِنَّ الْمُؤْمِنَ إذَا اسْتَغْنى شَكَرَ... وَ الْمُنافِقُ إِذَا اسْتَغْنى طَغى؛۹

۰.مؤمن هنگام بى‏نيازى شكر مى‏گزارد و منافق هرگاه بى‏نياز شود طغيان مى‏كند.

10
امام على عليه‏السلام:

۰.إنَّ الْمُؤْمِنَ إذا تَكَلَّمَ ذَكَّرَ... والْمُنافِقُ إذا تَكَلَّمَ لَغا؛۱۰

۰.مؤمن هرگاه سخن گويد ياد (خدا) مى‏كند و منافق هرگاه سخن گويد بيهوده گويى مى‏كند.

1.۱. نهج الفصاحه ح ۱۲۸۰.

2.۲. نهج البلاغه خطبه ۱۷۶.

3.۳. الدرالمنثور۴/۶۶.

4.۴. تحف العقول ص ۴۹.

5.۵. بحارالأنوار۶۲/۲۹۱.

6.۶. كنزالعمّال ح ۷۷۸.

7.۷. تنبيه الخواطر۱/۹۴.

8.۸. تنبيه الخواطر۱/۱۰۶.

9.۹. تحف العقول ص۲۱۲.

10.۱۰. تحف العقول ص۲۱۲.