اخلاق پزشكى
۱
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.مَنْ تَداوى بِحَرامٍ، لم يَجْعَلِ اللّه‌ُ فيهِ شِفاءً؛۱
۰.هر كس با حرام به مداوا بپردازد خداوند در آن شفا قرار نمى‌دهد.
۲
امام على عليه‌السلام:
۰.اَلْمَعِدَةُ بَيْتُ الاَْدواءِ وَ الْحِميَةُ رَأسُ الدَّواءِ، وَ عَوِّدْ كُلَّ بَدَنٍ مَا اعْتادَ. لا صِحَّةَ مَعَ النَّهَمِ ؛۲
۰.معده سراى دردهاست و پرهيز، بهترين درمان. هر بدنى را به همان كه خو مى‌گيرد، عادت دهيد. با پرخورى، تندرستى نخواهد بود.
۳
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.مَنِ اسْتَقَلَّ بِدائِهِ فَلا يَتَداوَيَنَّ فَاِنَّهُ رُبَّ دَواءٍ يورِثُ الدّاءَ؛۳
۰.هر كس مى‌تواند با بيمارى خود، سر كند، از درمان بپرهيزد، زيرا بسا دارويى كه خود، بيمارى زاست.
۴
امام على عليه‌السلام:
۰.مَنْ تَطَبَّبَ فَلْيَتَّقِ اللّه‌َ وَ لْيَنْصَحْ وَ لْيَجْتَهِدْ؛۴
۰.هر كس طبابت مى‌كند، بايد تقواى الهى پيشه كند، خيرخواه باشد و سعى خود را به‌كار برد.
۵
امام على عليه‌السلام:
۰.شُرْبُ الدَّواءِ لِلْجَسَدِ كَالصّابونِ لِلثَّوبِ، يُنَقّيهِ وَ لكِنْ يُخْلِقُهُ؛۵
۰.نوشيدن دارو براى بدن، همانند صابون (پودر شوينده) براى لباس است كه آن را تميز مى‌كند، امّا فرسوده‌اش هم مى‌كند.
۶
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.لا تُداوِ اَحَدا حَتّى تَعْرِفَ داءَهُ؛۶
۰.هيچ كس را درمان مكن، مگر آن گاه كه بيمارى او را بشناسى.
۷
امام على عليه‌السلام:
۰.تِسْعَةُ اَشْياءَ قَبيحةٌ وَ هِىَ مِنْ تِسْعَةِ اَنْفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِنْ غَيْرِهِمْ: ضيقُ الذَّرْعِ مِنَ الْمُلوكِ وَ الْبُخْلُ مِنَ الاَْغْنياءِ وَ سُرْعَةُ الْغَضَبِ مِنَ الْعُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الْكُهولِ وَ الْقَطيعَةُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الْكِذْبُ مِنَ الْقُضاةِ وَ الزَّمانَةُ مِنَ الاَْطِبّاءِ وَ الْبَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّيشُ مِن ذَوِى السُّلْطانِ؛۷
۰.نُه چيز زشت است، اما از نه گروه زشت‌تر: درماندگى و ناتوانى از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمى از دانشمندان؛ حركات بچگانه از ميانسالان؛ جدايى حاكمان از مردم؛ دروغ از قاضيان؛ بيمارى كهنه از پزشكان؛ بدزبانى از زنان و سختگيرى و ستمگرى از سلاطين.
۸
امام على عليه‌السلام:
۰.[رسول اللّهِ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله] طَبيبٌ دَوّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْكَمَ مَراهِمَهُ وَأَحْمى؟ مَواسِمَهُ يضَعُ ذ؟لِكَ حَيثُ الْحاجَةُ إلَيهِ؛۸
۰.پيامبر) پزشكى بودند كه با دانش خود، همواره در ميان مردم مى‌گشتند، مرهم‌هايشان را به خوبى فراهم و ابزار كارشان را آماده مى‌ساختند.
۹
امام صادق عليه‌السلام:
۰.مَنِ استَشارَ أخاهُ فَلَم يَنصَحْهُ مَحْضَ الرَّأيِ سَلَبَهُ اللّه‌ُ رَأيَهُ ؛۹
۰.مشورت خيرخواهانه ندادن به برادر مشورت خواه، باعث مى‌شود خداوند انديشه را از انسان بگيرد.
۱۰
امام صادق عليه‌السلام:
۰.إنَّ نَبِيّاً مِنَ الأَنبِياءِ مَرِضَ، فَقالَ: لا أتَداوى حَتّى يَكونَ الَّذي أمرَضَني هُوَ الَّذي يَشفيني. فَأَوحَى اللّه‌ُ عز و جل: لا أشفيكَ حَتّى تَتَداوى ؛ فَإِنَّ الشِّفاءَ مِنّي ؛۱۰
۰.پيامبرى از پيامبران بيمار شد. گفت: درمان نمى‌كنم تا همان كسى كه بيمارم كرده است، خود، درمانم كند. سپس خداوند عز و جل به او وحى فرستاد: «شفايت نمى‌دهم، مگر درمان كنى، كه شفا از من است».
۱.۱. كنزالعمال ح ۲۸۳۱۸.
۲.۲. بحارالأنوار ۵۹/۲۶۸/۵۲.
۳.۳. نثر الدر ۱/۱۸۱.
۴.۴. دعائم الاسلام ۲/۱۴۴/۵۰۳.
۵.۵. شرح نهج البلاغه۲۰/۳۰۰/۴۲۲.
۶.۶. الاصابة ۳/۲۸۹.
۷.۷. دعائم الإسلام ۱/۸۳.
۸.۸. نهج البلاغه از خطبه ۱۰۸.
۹.۹. المحاسن ۲/۴۳۸/۲۵۲۱.
۱۰.۱۰.مكارم‌الأخلاق۲ /۱۸۰ /۲۴۶۵.
