معاشرت
۱
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.أَمَرَنى رَبّى بِمُداراةِ النّاسِ كَما أَمَرَنى بِأَداءِ الْفَرائِضِ؛۱
۰.پروردگارم، همان گونه كه مرا به انجام واجبات فرمان داده، به مدارا كردن با مردم نيز فرمان داده است.
۲
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.مُشاوَرَةُ الْعاقِلِ الناصِحِ رُشْدٌ وَيُمْنٌ وَتَوْفيقٌ مِنَ اللّه‌ِ فَإِذا أَشارَ عَلَيْكَ النّاصِحُ الْعاقِلُ فَإِيّاكَ وَالْخِلافَ فَإِنَّ فى ذلِكَ الْعَطَبَ؛۲
۰.مشورت كردن با عاقِل خيرخواه مايه هدايت و ميمنت است و توفيقى است از جانب خداوند، پس هرگاه خيرخواه عاقل تو را راهنمايى كرد، مبادا مخالفت كنى كه موجب نابودى مى‌شود.
۳
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.مَن عالَ يَتيما حَتّى يَسْتَغْنىَ عَنْهُ أَوْجَبَ اللّه‌ُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ بِذلِكَ الْجَنَّةَ كَما أَوْجَبَ اللّه‌ُ لآِكِلِ مالِ الْيَتيمِ النّارَ؛۳
۰.هر كس يتيمى را سرپرستى كند تا آن كه بى‌نياز گردد، خداوند به سبب اين كار بهشت را بر او واجب سازد، همچنان كه آتش دوزخ را بر خورنده مال يتيم واجب ساخته است.
۴
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.خَيْرُ الاَْصْحابِ صاحِبٌ اِذا ذَكَرْتَ اللّه‌َ اَعانَكَ وَ اِذا نَسيتَ ذَكَّرَكَ؛۴
۰.بهترين دوستان كسى است كه هرگاه خدا را ياد نمودى تو را يارى كند و چون خدا را فراموش نمودى به يادت آورد.
۵
ديلمى:
۰.كانَ النَّبىُّ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله... يُسَلِّمُ عَلى مَنِ اسْتَقْبَلَهُ مِنْ كَبيرٍ وَ صَغيرٍ وَ غَنىٍّ وَ فَقيرٍ و لا يُحَقِّرُ ما دُعِىَ اِلَيهِ و لو اِلى خَشفِ التَّمْرِ وَ كانَ خَفيفَ المَؤونَةِ كَريمَ الطَّبيعَةِ، جَميلَ المُعاشَرَةِ، طَلِقَ الوَجهِ، بَشّاشا من غَيرِ ضِحكٍ، مَحْزونا مِن غَيرِ عَبوسٍ، مُتَواضِعا مِنْ غَيْرِ مَذَلَّةٍ، جَوادا مِن غَيْرِ سَرَفٍ، رَقيقَ القَلبِ، رَحيما بِكُلِّ مُسْلِمٍ... ؛۵
۰.رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله به هر كس برخورد مى‌نمودند، از بزرگ و كوچك، ثروتمند و فقير، سلام مى‌كردند و اگر به جايى حتى براى خوردن خرمايى خشك دعوت مى‌شدند، آن را كوچك نمى‌شمردند. زندگيشان كم هزينه بود، بزرگ طبع، خوش معاشرت و گشاده رو بودند، بى آن‌كه بخندند، هميشه متبسم بودند، بى‌آن‌كه اخمو باشند، محزون بودند، بى‌آن‌كه از خود ذلّتى نشان دهند، متواضع بودند، مى‌بخشيدند ولى اسراف نمى‌نمودند، دل نازك و نسبت به تمام مسلمانان مهربان بودند.
۶
امام على عليه‌السلام:
۰.وَ هُوَ خاتَمُ النَّبيّينَ، اَجْوَدُ النّاسِ كَفّا وَ اَرْحَبُ النّاسِ صَدْرا وَ اَصْدَقُ النّاسِ لَهْجَةً وَ اَوْفَى النّاسِ ذِمَّةً وَ اَلْيَنُهُمْ عَريكَةً وَ اَكْرَمُهُمْ عِشْرَةً مَنْ رَآهُ بديهَةً هابَهُ وَ مَنْ خالَطَهُ مَعْرِفَةً اَحَبَّهُ يَقولُ ناعِتُهُ: لَمْ اَرَ قَبْلَهُ وَ لا بَعْدَهُ مِثْلَهُ؛۶
۰.او كه خاتم پيامبران بود، بخشنده‌ترين، پرحوصله‌ترين، راستگوترين، پايبندترين مردم به عهد و پيمان، نرم‌خوترين و خوش مصاحبت‌ترين مردم بود، هر كس بدون سابقه قبلى او را مى‌ديد، هيبتش او را مى‌گرفت و هر كس با او معاشرت مى‌نمود و او را مى‌شناخت دوستدارش مى‌شد و هر كس مى‌خواست او را تعريف كند، مى‌گفت: نظير او را پيش از او و پس از او نديده‌ام.
۷
امام على عليه‌السلام:
۰.كانَ رَسولُ اللّه‌ِ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله لَيَسُرُّ الرَّجُلَ مِنْ اَصحابِهِ اِذا رَآهُ مَغْموما بِالْمُداعَبَةِ وَ كانَ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله يَقولُ: اِنَّ اللّه‌َ يُبْغِضُ الْمُعَبِّسَ فى وَجْهِ اِخْوانِهِ؛۷
۰.هرگاه رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله يكى از اصحاب خود را غمگين مى‌ديدند، با شوخى او را خوشحال مى‌كردند و مى‌فرمودند: خداوند، كسى را كه با برادران (دينى) اش با ترشرويى و چهره عبوس روبرو شود، دشمن مى‌دارد.
۸
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.لا يُبَلِّغُنى اَحَدٌ مِنْكُم عَنْ اَحَدٍ مِن اَصحابى شَيئا، فَاِنّى اُحِبُّ اَنْ اَخْرُجَ اِلَيكُم و اَنَا سَليمُ الصَّدرِ؛۸
۰.كسى از شما حق ندارد از هيچ يك از يارانم چيزى به من بگويد؛ زيرا دوست دارم در حالى كه چيزى از شما در دلم نيست به سويتان بيايم.
۹
امام كاظم عليه‌السلام:
۰.اِنَّ رَسولَ اللّه‌ِ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله كانَ اِذا اَتاهُ الضَّيْفُ اَكَلَ مَعَهُ وَ لَمْ يَرْفَعْ يَدَهُ مِنَ الْخِوانِ حَتّى يَرْفَعَ الضَّيْفُ يَدَهُ؛۹
۰.رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله هرگاه ميهمان داشتند، با او غذا مى‌خوردند و دست از سفره و غذا نمى‌كشيدند، تا آن‌كه ميهمان دست از غذا خوردن بكشد.
۱۰
امام على عليه‌السلام:
۰.كانَ النَّبىُّ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله اِذا سُئِلَ شَيئا فَاِذا اَرادَ اَنْ يَفْعَلَهُ قالَ: نَعَم وَ اِذا اَراد اَنْ لا يَفْعَلَ سَكَتَ و كانَ لا يَقول لِشَى‌ءٍ لا... ؛۱۰
۰.هرگاه از رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله چيزى تقاضا مى‌شد، اگر ايشان آن را مى‌خواستند انجام دهند، مى‌فرمودند: بله و اگر نمى‌خواستند انجام دهند، سكوت مى‌نمودند و هيچ‌گاه ايشان براى چيزى نه نمى‌گفتند.
۱.۱. الكافى ۲/۱۱۷/۴.
۲.۲. محاسن ۲/۶۰۲/۲۵.
۳.۳. بحارالأنوار ۷۵/۴/۸.
۴.۴. نهج الفصاحه ح ۱۴۷۹.
۵.۵. ارشاد القلوب ۱/۱۱۵.
۶.۶. بحارالأنوار ۱۶/۱۹۰.
۷.۷. رسائل شهيد ثانى ص ۳۲۶.
۸.۸. مكارم الاخلاق ص ۱۷.
۹.۹. الكافى ۶/۲۸۶.
۱۰.۱۰. بحارالأنوار ۹۳/۳۲۷.
