اخلاق كسب و كار
۱
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.اِنَّ اللّه‌َ يُحِبُّ الْعَبدَ اَنْ يَكُونَ سَهْلَ الْبَيْعِ وَ سَهْلَ الشِّراءِ وَ سَهْلَ القَضاءِ وَ سَهْلَ الاِقْتِضاءِ؛۱
۰.خداوند بنده‌اى را كه در خريد و فروش و قضاوت و پذيرش قضاوت آسان گير باشد دوست دارد.
۲
امام على عليه‌السلام:
۰.اِنَّ اللّه‌َ عزَّوَجَلَّ يُحِبُّ المُحْتَرِفَ الاَْمينَ؛۲
۰.خداوند انسان شاغل امين را دوست دارد.
۳
امام صادق عليه‌السلام:
۰.إذا أرادَ أَحَدُكُمْ أَنْ يُسْتَجابَ لَهُ فَلْيُطَيِّبْ كَسْبَهُ وَلْيَخْرُجْ مِنْ مَظالِمِ النّاسِ، وَ إِنَّ اللّه‌َ لا يَرْفَعُ إِلَيْهِ دُعاء عَبْدٍ وَ فى بَطْنِهِ حَرامٌ أَوْ عِنْدَهُ مَظْلَمَةٌ لأِحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ؛۳
۰.هر كس بخواهد دعايش مستجاب شود، بايد كسب خود را حلال كند و حق مردم را بپردازد. دعاى هيچ بنده‌اى كه مال حرام در شكمش باشد يا حق كسى بر گردنش باشد، به درگاه خدا بالا نمى‌رود.
۴
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.إِذا كَثُرَ الزِّنا بَعْدى كَثُرَ مَوْتُ الْفُجْأَةِ وَإِذا طُفِّفَ الْمِكْيالُ اَخَذَهُمُ اللّه‌ُ بِالسِّنينَ وَالنَّقْصِ وَإذا مَنَعُوا الزَّكاةَ مُنِعَتِ الأْرْضُ بَرَكاتِها مِنَ الزَّرْعِ وَالثِّمارِ وَالْمَعادِنِ وَإِذا جاروا فِى الْحُكْمِ تَعاوَنوا عَلَى الظُّلْمِ وَالْعُدْوانِ وَإِذا نَقَضُوا الْعُهودَ سَلَّطَ اللّه‌ُعَلَيْهِمْ عَدُوَّهُمْ... ؛۴
۰.چون پس از من زنا زياد شود، مرگ ناگهانى زياد مى‌شود و چون كم فروشى كنند، خداوند آنان را به قحطى و كمبود مبتلا مى‌گرداند و چون زكات ندهند، زمين بركات خود مانند غلات و ميوه‌ها و معادن را از آنان دريغ مى‌دارد و چون در قضاوت ستم نمايند، بر ظلم و تجاوز يكديگر را يارى كنند و چون عهد و پيمان‌ها را بشكنند، خداوند دشمنشان را بر آنان مسلّط كند....
۵
امام على عليه‌السلام:
۰.مَنْ تَحَرَّى الصِّدْقَ خَفَّتْ عَلَيهِ المُؤُنُ؛۵
۰.هر كس صداقت و راستگويى پيشه كند، بار زندگى براى او سبك مى‌شود.
۶
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.لا تَنْظُروا اِلى كَثْرَةِ صَلاتِهِم وَ صَوْمِهِم وَ كَثْرَةِ الحَجِّ وَالْمَعروفِ وَ طَنْطَنَتِهِم بِاللَّيْلِ، وَلكِنِ انْظُرُوا اِلى صِدْقِ الحَديثِ وَ اَداءِ الاَمانَةِ؛۶
۰.به زيادى نماز و روزه و حج و نيكى و وِرد و ذكر شبانه مردم نگاه نكنيد، بلكه به راستگويى و امانتدارى آنان توجه نماييد.
۷
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.اَ لْعِبادَةُ عَشْرَةُ اَجْزاءٍ تِسْعَةُ اَجْزاءٍ فى طَلَبِ الْحَلالِ؛۷
۰.عبادت ده جزء دارد، كه نُه جزء آن، طلب روزى حلال است.
۸
امام على عليه‌السلام:
۰.مَعاشِرَ النّاسِ، اَلفِقْهَ ثُمَّ الْمَتْجَرَ، وَاللّه‌ِ لِلرِّبا فى هذِهِ الاُْمَّةِ أخْفى مِنْ دَبيبِ النَّمْلِ عَلَى الصَّفا؛۸
۰.اى مردم! ابتدا احكام را ياد بگيريد، سپس تجارت كنيد! به خدا قسم كه ربا در ميان اين امت ناپيداتر از حركت مورچه بر روى تخته سنگ است.
۹
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.حوسِبَ رَجُلٌ مِمَّنْ كانَ قَبْلَكُمْ فَلَمْ يوجَدْ لَهُ مِنَ الْخَيْرِ شَىْ‌ءٌ إِلاّ أَنَّهُ كانَ رَجُلاً موسِرا وَكانَ يُخالِطُ النّاسَ وَكانَ يَأْمُرُ غِلْمانَهُ أَنْ يَتَجاوَزوا عَنِ الْمُعْسِرِ فَقالَ اللّه‌ُ عَزَّوَجَلَّ لِمَلائِكَتِهِ نَحْنُ أَحَقُّ بِذلِكَ مِنْهُ تَجاوَزوا عَنْهُ؛۹
۰.يكى از گذشتگان را به حساب كشيدند و كار نيكى نداشت جز آن‌كه مرد توانگرى بود و با مردم داد و ستد داشت و به غلامان خود مى‌گفت از مطالبه واماندگان درگذريد خداوند به فرشتگان گفت: ما به گذشت از او سزاوارتريم، از او درگذريد.
۱۰
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.اَلْبَيِّعانِ بِالخيارِ ما لَمْ يَتَفَرَّقا ـ او قال: حَتّى يَتَفَرَّقا ـ فَاِنْ صَدَقا وَ بَيَّنا بورِكَ لَهُما فى بَيْعِهِما وَ اِنْ كَتَما وَ كَذِبا مُحِقَت بَرَكَةُ بَيْعِهِما؛۱۰
۰.خريدار و فروشنده، تا از يكديگر جدا نشده‌اند، اختيار [فسخ معامله را]دارند. اگر راست بگويند و [عيب را]آشكار بگويند، داد و ستد براى هر دو، بركت خواهد داشت، و اگر [عيب را]بپوشانند و دروغ بگويند بركت دادوستدشان خواهد رفت.
۱.۱. دعائم الاسلام ۱/۱۷.
۲.۲. الكافى ۵/۱۱۳/۱.
۳.۳. بحارالأنوار ۹۳/۳۲۱/۳۱.
۴.۴. تحف العقول ص ۵۱.
۵.۵. تحف العقول ص ۹۱.
۶.۶. عيون اخبارالرضا عليه‌السلام ۱/۵۶/۱۹۷.
۷.۷. بحارالأنوار ۱۰۳/۹/۳۷.
۸.۸. بحارالانوار ۱۰۳/۱۱۷/۱۶.
۹.۹. نهج الفصاحه ح ۱۴۰۱.
۱۰.۱۰. صحيح بخارى ۳/۱۰.
