زكات
۱
امام صادق عليه‌السلام:
۰.ولكِنَّ اللّه‌َ عزّوجلّ فَرَضَ في أموالِ الأغنياءِ حُقوقا غَيرَ الزَّكاةِ، فقالَ عزّوجلّ: «والَّذِينَ في أمْوالِهِم حَقٌّ مَعلومٌ»، فالحَقُّ المَعلوم مِن غَيرِ الزَّكاةِ، وهُو شيءٌ يَفرِضُهُ الرجُلُ على نفسِهِ في مالِهِ، يَجِبُ علَيهِ أن يَفرِضَهُ على قَدْرِ طاقَتِهِ وسَعَةِ مالِهِ، فَيُؤَدِّيَ الذي فَرَضَ على نَفسِهِ إن شاءَ في كُلِّ يَومٍ، وإن شاءَ في كُلِّ جُمُعَةٍ، وإن شاءَ في كُلِّ شَهرٍ ؛۱
۰.ليكن خداوند عزّوجلّ در دارايى‌هاى توانگران بجز زكات، حقوقى ديگر واجب و مقرّر كرده و فرموده است: «وآنان كه در اموالشان حقّى است معلوم» بنابراين، حقّ معلوم و معيّن كه چيزى جز زكات مى‌باشد، آن است كه هركس وظيفه خود مى‌داند از مالش بپردازد. او بايد به اندازه توان و وسع مالى كه دارد، آن مقدار را بر خود واجب شمارد، و بسته به ميل خودش، هر روز يا هر جمعه يا هرماه بپردازد.
۲
الكافى:
۰.عن المُفَضَّلِ: كنتُ عندَ أبي عبداللّه‌ِ عليه‌السلام فسألَه رَجُلٌ: في كَم تَجِبُ الزَّكاةُ مِنَ المالِ؟ فقالَ لهُ: الزَّكاةَ الظّاهِرَةَ أم الباطِنَةَ تُرِيدُ ؟ فقالَ: اُرِيدُهُما جَميعا. فقال: أمّا الظاهِرَةُ فَفِي كُلِّ ألفٍ خَمسَةٌ وعِشرُونَ، وأمّا الباطِنَةُ فلا تَستَأثِرْ على أخِيكَ بِما هو أحْوَجُ إلَيهِ مِنكَ ؛۲
۰.به نقل از مفضّل ـ: خدمت امام صادق عليه‌السلام بودم كه شخصى از حضرت پرسيد: زكات واجب مال چقدر است؟ فرمود: مقصودت زكات ظاهرى است يا باطنى؟ عرض كرد: هر دو. فرمود: زكات ظاهرى در هر هزار درهم بيست و پنج درهم واجب است و زكات باطنى اين است كه وقتى برادرت به چيزى نيازمندتر از تو بود، او را بر خود ترجيح دهى.
۳
امام على عليه‌السلام:
۰.لِكُلِّ شَيءٍ زكاةٌ، وزكاةُ العَقلِ احتِمالُ الجُهّالِ ؛۳
۰.هر چيزى را زكاتى است، و زكات خِرَد، تحمّل كردن نابخردهاست.
۴
امام صادق عليه‌السلام:
۰.عَلَى كُلِّ جُزْءٍ مِنْ أَجْزَائِكَ زَكَاةٌ وَاجِبَةٌ لِلَّهِ تَعَالَى بَلْ عَلَى كُلِّ مَنْبِتِ شَعْرٍ مِنْ شَعْرِكَ بَلْ عَلَى كُلِّ لَحْظَةٍ مِنْ لَحَظَاتِكَ زَكَاةٌ فَزَكَاةُ الْعَيْنِ النَّظْرَةُ بِالْعِبْرَةِ وَ الْغَضُّ عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ مَا يُضَاهِيهَا وَ زَكَاةُ الْأُذُنِ اسْتِمَاعُ الْعَيْنِ وَ الْحِكْمَةِ وَ الْقُرْآنِ وَ فَوَائِدِ الدِّينِ مِنَ الْمَوْعِظَةِ وَ النَّصِيحَةِ وَ مَا فِيهِ نَجَاتُكَ وَ الاْءِعْرَاضُ عَمَّا هُوَ ضِدُّهُ مِنَ الْكَذِبِ وَ الْغِيبَةِ وَ أَشْبَاهِهِمَا وَ زَكَاةُ اللِّسَانِ النُّصْحُ لِلْمُسْلِمِينَ وَ التَّيَقُّظُ لِلْغَافِلِينَ وَ كَثْرَةُ التَّسْبِيحِ وَ الذِّكْرِ وَ غَيْرِهَا وَ زَكَاةُ الْيَدِ الْبَذْلُ وَ الْعَطَاءُ- وَ السَّخَاءُ بِمَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْكَ بِهِ وَ تَحْرِيكُهَا بِكِتَابَةِ الْعِلْمِ وَ مَنَافِعَ يَنْتَفِعُ بِهَا الْمُسْلِمُونَ فِي طَاعَةِ اللَّهِ تَعَالَى وَ الْقَبْضُ عَنِ الشَّرِّ وَ زَكَاةُ الرِّجْلِ السَّعْيُ فِي حُقُوقِ اللَّهِ تَعَالَى مِنْ زِيَارَةِ الصَّالِحِينَ وَ مَجَالِسِ الذِّكْرِ وَ إِصْلَاحِ النَّاسِ وَ صِلَةِ الْأَرْحَامِ وَ الْجِهَادِ وَ مَا فِيهِ صَلَاحُ قَلْبِكَ وَ سَلَامَةُ دِينِك؛۴
۰.بر هر جزئى از اجزاى بدن تو دادن زكاتى در راه خداى بزرگ واجب است، بلكه بر هر تار مويى، بر هر نگاهى، پس زكات چشم، نگريستن براى عبرت گرفتن است، و چشم پوشيدن از نامحرم و شهوات...... زكات گوش، شنيدن علم و حكمت و قرآن است، و حكمتهاى مفيد دينى و پند و اندرز نجاتبخش، بهمراه دورى گزيدن از آنچه بر ضد اينهاست، يعنى دروغ و غيبت و نظاير آنها)مطالب واهى و سست‌كننده عقيده، و زنگارافشان بر جزم ايمانى و عزم خدايى)... زكات دست، بخشندگى و سخاوت است از آنچه خدا به تو انعام كرده است، و بكار گرفتن آن در نوشتن علوم، و رهنمودهايى كه مسلمانان در طاعت خداى متعال از آنها بهره‌مند شوند؛ و همچنين به كار نبردن آن در هر كار بد و هر اقدام شر... زكات پا، كوشش در انجام دادن حقوق خداى متعال است، يعنى رفتن به ديدن صالحان، و حضور در مجالس ذكر، و كوشش در اصلاح امور مردمان، و صله رحم، و جهاد، و هر چه صلاح قلب و سلامت دين تو در آن باشد.
۵
امام صادق عليه‌السلام:
۰.المَعروفُ زكاةُ النِّعَمِ، والشَّفاعةُ زكاةُ الجاهِ، والعِلَلُ زكاةُ الأبدانِ، والعَفوُ زَكاةُ الظَّفَرِ، وما أدّيتَ زكاتَهُ فهُو مَأمونُ السَّلْبِ ؛۵
۰.نيكى كردن، زكات نعمت‌هاست و وساطت كردن، زكات جاه و مقام و بيمارى‌ها، زكات بدن‌ها و گذشت، زكات پيروزى و هر چيزى كه زكاتش را بدهى، از خطر نابودى در امان است.
۶
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.عَبَّادُ بْنُ الصَّامِتِ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا حَقُّ اللَّهِ عَلَى عِبَادِهِ؟ فَقَالَ عليه‌السلام: أَلاَّ يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئا وَ يَعْبُدُوهُ وَ يُقِيمُوا الصَّلاَةَ وَ يُؤْتُوا الزَّكَاةَ؛۶
۰.عبادة بن صامت مى‌گويد: عرض كردم اى رسول خدا، حق خداوند بر بندگانش چيست؟ فرمود: حق خداوند بر بندگانش اين است كه: چيزى را شريك او قرار ندهند، او را بپرستند نماز برگزار كنند و زكات بپردازند.
۷
امام على عليه‌السلام:
۰.إنّ اللّه‌َ فَرَضَ على أغنياءِ الناسِ في أموالِهِم قَدْرَ الذي يَسَعُ فُقَراءَهُم، فإن ضاعَ الفَقيرُ أو أجهَدَ أو عَرِيَ، فبما يَمنَعُ الغَنيُّ، وإنّ اللّه‌َ عزّوجلّ مُحاسِبٌ الأغنياءَ في ذلكَ يَومَ القِيامَةِ، ومُعَذِّبُهُم عَذابا ألِيما ؛۷
۰.خداوند در اموال توانگران به اندازه‌اى كه تهيدستانشان را تأمين كند، حق و حقوق واجب كرد ؛ بنابراين، اگر تهيدست نابود شود، يا در راهِ تأمين معاش خود جان بِكَند، يا برهنه بماند، علّتش آن است كه توانگر از پرداخت حقّ او دريغ كرده است. خداوند عزّوجلّ در روز قيامت توانگران را براى اين كار مؤاخذه مى‌كند و آنان را عذابى دردناك مى‌چشاند.
۸
امام صادق عليه‌السلام:
۰.إنّ اللّه‌َ عزّوجلّ فَرَضَ لِلفُقَراءِ في أموالِ الأغنياءِ ممّا يَكتَفُونَ بهِ، ولَو عَلِمَ اللّه‌ُ أنَّ الذي فَرَضَ لَهُم لَم يَكفِهِم لَزادَهُم، فإنّما يُؤْتَى الفُقَراءُ فيما اُوتُوا مِن مَنعِ مَن مَنَعَهُم حُقوقَهُم، لا مِنَ الفَريضَةِ ؛۸
۰.خداوند عزّوجلّ در دارايى‌هاى توانگران به اندازه‌اى كه نياز تهيدستان را تأمين كند، حقّى واجب كرد. اگر خداوند مى‌دانست كه آنچه براى تهيدستان مقرّر داشته، كفايتشان نمى‌كند، حقّ بيشترى واجب مى‌كرد. بنابراين، تهيدستىِ فقيران نه به سبب [كم بودن] اين فريضه (زكات) است، بلكه از آن روست كه توانگران حقوق آنان را نمى‌پردازند.
۹
امام باقر عليه‌السلام:
۰.ـ في قولهِ تعالى: «فَأمّا مَنْ أعطى واتَّقى * وصَدَّقَ بِالحُسْنى»: إنّ اللّه‌َ يُعطِي بالواحِدَةِ عَشرَةً إلى مِائةِ ألفٍ فما زادَ، «فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرى»: لا يُرِيدُ شَيئا مِنَ الخَيرِ إلاّ يَسَّرَهُ اللّه‌ُ لَهُ ؛۹
۰.ـ درباره آيه «و اما كسى كه [حقّ خدا را]بپردازد و پروا كند و [پاداش]نيكوتر را تصديق كند» ـ فرمود: خداوند در قبال يك عطا ده تا صد هزار و بيشتر پاداش مى‌دهد [و]«بزودى راه آسانى پيش پايش خواهيم گذاشت» ؛ هر خيرى كه بخواهد، خداوند آن را برايش فراهم مى‌آورد.
۱۰
امام باقر عليه‌السلام:
۰.وَجَدنا في كتابِ رسولِ‌اللّه‌ِ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله... إذا مَنَعُوا الزَّكاةَ مَنَعَتِ الأرضُ بَرَكَتَها مِنَ الزَّرعِ والثِّمارِ والمَعادِنِ كُلِّها ؛۱۰
۰.در كتاب رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله ديديم كه... هرگاه مردم از دادن زكات خوددارى كنند، زمين بركتهاى خود را، از هر نوع زراعت و ميوه‌ها و كانى‌ها، دريغ دارد.
۱.۱. الكافى ۳/۴۹۸/۸.
۲.۲. الكافى ۳/۵۰۰/۱۳.
۳.۳. غرر الحكم ح ۷۳۰۱.
۴.۴. الحياة ۶/۲۷۴.
۵.۵. بحار الأنوار ۷۸/۲۶۸/۱۸۲.
۶.۶. عوالى اللئالى ۲/۳۱۱/۲.
۷.۷. بحار الأنوار ۹۶/۲۸/۵۷.
۸.۸. علل الشرائع ص ۳۶۹/۲.
۹.۹. وسائل الشيعة ۶/۲۵۶/۵.
۱۰.۱۰. الكافى ۲/۳۷۴/۲.
