حاكم
۱
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.صِنْفانِ مِنْ اُمَّتى اِذا صَلُحا صَلُحَتْ اُمَّتى وَ اِذا فَسَدا، فَسَدَتْ اُمَّتى، قيلَ يا رَسولَ اللّه‌ِ وَ مَنْ هُما؟ قالَ: اَ لْفُقَهاءُ وَ الاُْمَراءُ؛۱
۰.دو گروه از امّت من اگر صالح شوند، امّتم صالح مى‌شوند و اگر فاسد شوند، امّتم فاسد مى‌شوند. عرض شد اى رسول خدا آن دو گروه كدامند؟ فرمودند: عالمان و حاكمان.
۲
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.إِذا كانَ اُمَراؤُكُمْ خيارَكُمْ وَ اَغْنياؤُكُمْ سُمَحاءَكُمْ وَ امركُمْ شورى بَيْنَكُمْ فَظَهْرُ الاَْرْضِ خَيْرٌ لَكُمْ مِنْ بَطْنِها وَ اِذا كانَ اُمَراؤُكُمْ شِرارَكُمْ وَ اَغْنياؤُكُمْ بُخَلاءَكُمْ وَ اُمورُكُمْ اِلى نِساءِكُمْ فَبَطْنُ الاَْرْضِ خَيْرٌ لَكُمْ مِنْ ظَهْرِها؛۲
۰.هرگاه حاكمانتان نيكان شما باشند و ثروتمندانتان بخشندگان شما و كارها ميان شما با مشورت باشد، روى زمين از درون آن براى شما بهتر است و هرگاه حاكمانتان اشرار شما و ثروتمندان شما بخيلان باشند و كارهاى شما به دست زنان افتد، درون زمين براى شما بهتر از روى زمين است.
۳ امام زمان عليه‌السلام:
۰.اَللّهُمَّ... وَ تَفَضَّلْ... عَلَى الاُْمَراءِ بِالْعَدْلِ وَ الشَّفَقَةِ وَ عَلَى الرَّعيَّةِ بِالاِْنْصافِ وَ حُسْنِ السّيرَةِ... ؛۳
۰.خداوندا... تفضّل كن... راحتى و بر حاكمان به عدل و مهربانى و بر عموم مردم به انصاف و خوشرفتارى....
۴
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.اِنَّ الْعَدْلَ ميزانُ اللّه‌ِ تَعالى فِى الاَْرْضِ، فَمَنْ اَخَذَهُ قادَهُ اِلَى الْجَنَّةِ وَ مَنْ تَرَكَهُ ساقَهُ اِلَى النّارِ ؛۴
۰.عدالت، ترازوى خداى متعال در زمين است. هر كس آن را به كار گيرد، به خاطر آن، به بهشت مى‌رود و هركس آن را رها كند، به جهنّم رانده مى‌شود.
۵
امام على عليه‌السلام:
۰.اِذا فَشَى الزِّنا ظَهَرَ مَوْتُ الفُجاءَةِ، وَ اِذا جارَ الْحاكِمُ قَحَطَ الْمَطَرُ ؛۵
۰.هرگاه زنا رواج پيدا كند، مرگِ ناگهانى پديدار مى‌شود و هرگاه حاكم ستم كند، باران نمى‌بارد.
۶
امام رضا عليه‌السلام:
۰.اِنَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ لاَِنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدٌ عامٌّ فَاَرادَ اَنْ يَكونَ لِلاَْميرِ سَبَبٌ اِلى مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغيبِهِمْ فِى الطّاعَةِ وَ تَرْهيبِهِمْ مِنَ الْمَعْصيَةِ وَ تَوْقيفِهِمْ عَلى ما اَرادَ مِنْ مَصْلَحَةِ دينِهِمْ وَ دُنْياهُمْ وَ يُخْبِرَهُمْ بِما وَرَدَ عَلَيْهِمْ مِنَ الاْفاقِ وَ مِنَ الاَْهوالِ الَّتى لَهُمْ فيها الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَةُ؛۶
۰.فلسفه خطبه نماز جمعه اين است كه: چون جمعه، روز حضور عامه مردم است، حاكم وسيله‌اى براى پند و اندرز آنان داشته باشد و مردم را به طاعت تشويق كند و از معصيت بر حذر دارد و از تصميم خود درباره مصالح دين و دنيايشان آگاه سازد و از آنچه از گوشه و كنار مى‌رسد و حوادثى كه در آنها براى مردم سود و زيانى هست خبردار كند.
۷
امام على عليه‌السلام:
۰.تِسْعَةُ اَشْياءَ قَبيحةٌ وَ هِىَ مِنْ تِسْعَةِ اَنْفُسٍ اَقبَحُ مِنها مِنْ غَيْرِهِمْ: ضيقُ الذَّرْعِ مِنَ الْمُلوكِ وَ الْبُخْلُ مِنَ الاَْغْنياءِ وَ سُرْعَةُ الْغَضَبِ مِنَ الْعُلَماءِ وَ الصِّبا مِنَ الْكُهولِ وَ الْقَطيعَةُ مِنَ الرُّؤوسِ وَ الْكِذْبُ مِنَ الْقُضاةِ وَ الزَّمانَةُ مِنَ الاَْطِبّاءِ وَ الْبَذاءُ مِنَ النِّساءِ وَ الطَّيشُ مِن ذَوِى السُّلْطانِ؛۷
۰.نُه چيز زشت است، اما از نه گروه زشت‌تر: درماندگى و ناتوانى از دولتمردان؛ بخل از ثروتمندان؛ زود خشمى از دانشمندان؛ حركات بچگانه از ميانسالان؛ جدايى حاكمان از مردم؛ دروغ از قاضيان؛ بيمارى كهنه از پزشكان؛ بدزبانى از زنان و سختگيرى و ستمگرى از سلاطين.
۸
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.اَلْعَدْلُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الاُْمَراءِ اَحْسَنُ، وَ السَّخاءُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الاَْغْنياءِ اَحْسَنُ، اَلْوَرَعُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الْعُلَماءِ اَحْسَنُ، اَلصَّبْرُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الْفُقَراءِ اَحْسَنُ، اَلتَّوبَةُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى الشَّبابِ اَحْسَنُ، اَلْحَياءُ حَسَنٌ وَلكِنْ فِى النِّساءِ اَحْسَنُ؛۸
۰.عدالت نيكو است اما از دولتمردان نيكوتر، سخاوت نيكو است اما از ثروتمندان نيكوتر؛ تقوا نيكو است اما از علما نيكوتر؛ صبر نيكو است اما از فقرا نيكوتر، توبه نيكو است اما از جوانان نيكوتر و حيا نيكو است اما از زنان نيكوتر.
۹
امام على عليه‌السلام:
۰.اِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلى اَئِمَّةِ الْعَدْلِ اَنْ يُقَدِّروا اَنْفُسَهُمْ بِضَعَفَةِ النّاسِ كَيْلا يَتَبَيَّغَ بِالْفَقيرِ فَقْرُهُ؛۹
۰.خداوند عزوجل بر پيشوايان عادل واجب كرده كه سطح زندگى خود را با مردم ناتوان برابر كنند تا فقير را، فقرش برآشفته نكند.
۱۰
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.ما مِنْ اَحَدٍ يَكونُ عَلى شَى‌ءٍ مِنْ اُمورِ هذِهِ الاُْمَّةِ قَلَّتْ اَمْ كَثُرَتْ فَلا يَعْدِلُ فيهِمْ اِلاّ كَبَّهُ اللّه‌ُ فِى النّارِ؛۱۰
۰.هر كس كارى از كارهاى كوچك و يا بزرگ اين امت را در دست بگيرد و در ميانشان عدالت را اجرا نكند خداوند او را به رو، در آتش خواهد افكند.
۱.۱. خصال ص ۳۷.
۲.۲. تحف العقول ص ۳۶.
۳.۳. البلد الامين ص ۳۴۹.
۴.۴.مستدرك‌الوسائل ۱۱/۳۱۷/۱۳۱۴۵.
۵.۵. دعائم‌الإسلام ۲/۵۳۱/۱۸۸۸.
۶.۶. وسائل الشيعة ۵/۳۹/۶.
۷.۷. دعائم الإسلام ۱/۸۳.
۸.۸. نهج الفصاحه ح ۲۰۰۶.
۹.۹. نهج البلاغه خطبه ۲۰۹.
۱۰.۱۰. مستدرك على الصحيحين ۴/۹۰.
