قاضى
۱
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:

۰.شِرارُ اُمَّتي مَن يَلِي القَضاءَ، إنِ اشتَبَهَ عَلَيهِ لَم يُشاوِر، وإن أصابَ بَطِرَ، وإن غَضِبَ عَنَّفَ، وكاتِبُ السُّوءِ كَالعامِلِ بِهِ ؛۱

۰.مشورت نكردن قاضيان هنگام ترديد روش بدان امّت من است؛ آنانى كه اگر حكمشان هم درست باشد، مغرور مى‌شوند....

۲
امام صادق عليه‌السلام:

۰.اِعلَمْ أنّ ضارِبَ عَلِيٍّ عليه‌السلام بالسَّيفِ وقاتِلَهُ لَوِ ائتَمَنَني واستَنصَحَني واستَشارَني ثُمّ قَبِلتُ ذلكَ مِنهُ لأَدَّيتُ إلَيهِ الأمانَةَ ؛۲

۰.مشورت خواستن و طلب خير خواهى و سپردن امانت اگر از قاتل على عليه‌السلام نيز باشد و آن را بپذيرم، حقش را ادا مى‌كنم.

۳
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:

۰.اِذا حَكَموا بِغَيْرِ عَدْلٍ اِرْتَفَعَتِ الْبَرَكاتُ؛۳

۰.هنگامى كه به غير عدالت حكم كنند، بركت‌ها از بين مى‌روند. ۴

امام على عليه‌السلام:

۰.العَدلُ عَلى أربَعِ شُعَبٍ: غامِضِ الفَهمِ، وغَمْرِ العِلمِ، وزَهرَةِ الحُكمِ، ورَوضَةِ الحِلمِ؛۴

۰.عدالت، چهار بخش دارد: شناخت پيچيدگى‌ها، آگاهى گسترده، قدرت مطبوع و بُردبارىِ بى‌دريغ.

۵
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:

۰.إنَّ اللّه‌َ مَع القاضي ما لَم يَجُرْ، فإذا جارَ تَخَلَّى عَنهُ ولَزِمَهُ الشيطانُ ؛۵

۰.ظلم قاضى باعث مى‌شود كه خدا او را رها كند و يارى‌اش نكند و شيطان، همراه او شود.

۶
امام صادق عليه‌السلام:

۰.القُضاةُ أربَعةٌ: ثلاثةٌ في النارِ وواحِدٌ في الجَنَّةِ: رجُلٌ قَضى بجَورٍ وهُو يَعلَمُ فهُو في النارِ، ورَجُلٌ قَضى بجَورٍ وهو لا يَعلَمُ فهُو في النارِ، ورجلٌ قَضى بالحَقِّ وهُو لا يَعلَمُ فهُو في النارِ، ورجُلٌ قَضى بالحَقِّ وهو يَعلَمُ فهُو في الجَنَّةِ ؛۶

۰.قاضيان چهار گروهند: سه گروه در آتشند و يك گروه در بهشت. مردى كه دانسته حكم ناحق صادر كند، اين قاضى در آتش است. مردى كه ندانسته [و بى‌اطلاع از احكام و قوانين] حكم ناحق دهد، اين نيز در آتش است. مردى كه ندانسته حكم درست و حق صادر كند، اين هم در آتش است و مردى كه دانسته حكم حق و درست را صادر كند، اين قاضى در بهشت است.

۷
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:

۰.المُقسِطُونَ عندَ اللّه‌ِ يَومَ القِيامَةِ على مَنابِرَ مِن نورٍ عن يَمينِ الرَّحمنِ، وكِلتا يَدَيهِ يَمينٌ، الذينَ يَعدِلُونَ في حُكمِهِم وأهلِيهِم وما وُلُّوا ؛۷

۰.دادگرانِ از نظر خداوند، در روز قيامت بر فراز منبرهاى نورانى در سمت راست خداوند رحمانند ـ و هر دو دست خدا راست است ـ همان دادگرانى كه در حكومت (داورى) خود و در ميان خانواده خويش و نسبت به هر كسى كه سرپرست آنها هستند به عدالت رفتار مى‌كنند.

۸
امام صادق عليه‌السلام:

۰.إيّاكُم أن يُحاكِمَ بعضُكُم بَعضا إلى أهلِ الجَورِ، ولكنِ انظُرُوا إلى رجُلٍ مِنكُم يَعلَمُ شيئا مِن قَضايانا فاجعَلُوهُ بينَكُم، فإنّي قد جَعَلتُهُ قاضيَا فتَحاكَمُوا إلَيهِ ؛۸

۰.مبادا فردى از شما (شيعيان) از ديگرى نزد سلطان ستمگر شكايت كند. بلكه ببينيد چه كسى از خود شما با احكام و داورى‌هاى ما آشناست همو را ميان خود داور قرار دهيد؛ زيرا كه من او را قاضى شما قرار داده‌ام. پس براى داورى ميان خود، نزد او رويد.

۹
امام صادق عليه‌السلام:

۰.أنّهُ اشتكى عينَهُ، فعادَهُ رسولُ اللّه‌ِ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله، فإذا عَليُّ عليه‌السلام يصيحُ، فقالَ لَهُ النّبيُّ صلى‌الله‌عليه‌و‌آله: أجَزَعا أم وَجَعا يا عليُّ ؟ قالَ: يا رسولَ اللّه‌ِ، ما وَجِعتُ وَجَعا قَطُّ أشَدَّ مِنهُ. قالَ: يا عليُّ، إنّ مَلَكَ المَوتِ إذا نَزَلَ لِيَقبِضَ رُوحَ الفاجِرِ نزَلَ مَعهُ بِسَفُّودٍ مِن نارٍ فَيَنزِعُ رُوحَهُ بهِ فَتَصيحُ جَهنَّمُ ! فاستَوى عليٌّ عليه‌السلام جالِسا، فقالَ: يا رسولَ اللّه‌ِ، أعِدْ عَلَيَّ حَديثَكَ فَقَد أنساني وَجَعي ما قُلتَ، فهَل يُصيبُ ذلكَ أحَدا مِن اُمَّتِكَ؟ قالَ: نَعَم، حُكّاما جائرِينَ، وآكِلَ مالِ اليَتيمِ، وشاهِدَ الزُّورِ ؛۹

۰.ـ به نقل از پدرش ـ فرمود: على عليه‌السلام از درد چشم شكايت و ناله مى‌كرد، پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله به عيادتش رفت و به او فرمود: اى على! ناشكيبايى مى‌كنى يا از درد مى‌نالى؟ عرض كرد: اى رسول خدا! هرگز دردى به اين سختى نديده‌ام. پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله فرمود: اى على! زمانى كه ملك الموت براى گرفتن جان گنهكار فرود آيد، سيخى آتشين با خود مى‌آورد و به وسيله آن جان او را مى‌گيرد و دوزخ فرياد مى‌كشد! على عليه‌السلام راست نشست و عرض كرد: اى رسول خدا! سخن خود را برايم تكرار كنيد؛ زيرا از شدّت درد متوجه نشدم چه فرموديد. آيا اين عذاب به كسى از امّت شما هم مى‌رسد؟ پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله فرمود: آرى، قاضيان حق كُش و خورنده مال يتيم و شهادت دهنده به دروغ.

۱۰
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:

۰.مَنِ ابتَغى القَضاءَ وسَألَ فيهِ الشُّفَعاءَ وُكِلَ إلى نفسِهِ، ومَن اُكرِهَ علَيهِ أنزَلَ اللّه‌ُ علَيهِ مَلَكا يُسَدِّدُهُ ؛۱۰

۰.هر كه جوياى منصب قضاوت باشد و براى رسيدن به آن متوسّل به اين و آن شود، خداوند او را به خودش واگذارد و هر كه مجبور به پذيرفتن آن شود، خداوند فرشته‌اى بر او فرو فرستد كه استوارش بدارد.

۱.۱. كنز الفوائد ۲/۱۶۲.

۲.۲. تحف العقول ص ۳۷۴.

۳.۳. معدن الجواهر ص ۷۳.

۴.۴. الكافى ۲/۵۱/۱.

۵.۵. كنز العمّال ح ۱۴۹۸۵.

۶.۶. الكافى ۷/۴۰۷/۱.

۷.۷. السنن الكبرى ۱۰/۱۵۰/۲۰۱۶۲.

۸.۸. من لا يحضره الفقيه ۳/۲/۳۲۱۶.

۹.۹. تهذيب الأحكام ۶/۲۲۴/۵۳۷.

۱۰.۱۰. كنز العمّال ح ۱۴۹۹۴.