دانشمند
۱
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.اِنَّ لُقْمانَ قالَ لاِبْنِهِ: يا بُنَىَّ عَلَيْكَ بِمَجالِسِ الْعُلَماءِ وَ اسْتَمِعْ كَلامَ الْحُكَماءِ فَاِنَّ اللّه‌َ يُحْيِى الْقَلْبَ الْمَيِّتَ بِنورِ الْحِكْمَةِ كَما يُحْيِى الاَْرْضَ الْمَيتَةَ بِوابِلِ الْمَطَرِ؛۱
۰.لقمان به پسرش گفت: فرزندم! همواره در مجلس دانشمندان باش و سخنان حكيمان را بشنو، كه خداوند، دل مرده را به نور حكمت زنده مى‌كند ؛ همان گونه كه زمين مرده را با باران سيل‌آسا، زنده مى‌گرداند.
۲
امام رضا عليه‌السلام:
۰.رَحِمَ اللّه‌ُ عَبْدا اَحيا اَمْرَنا... يَتَعَلَّمُ عُلومَنا وَ يُعَلِّمُهَا النّاسَ، فَاِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِموا مَحاسِنَ كَلامِنا لاَتَّبَعونا؛۲
۰.رحمت خدا بر بنده‌اى را كه امر ما را زنده كند... دانش‌هاى ما را فرا گيرد و به مردم بياموزد. اگر مردم زيبايى‌هاى سخنان ما را مى‌دانستند، از ما پيروى مى‌كردند.
۳
امام باقر عليه‌السلام:
۰.اَلْعُلَماءُ فى اَنْفُسِهِمْ خانَةٌ اِنْ كَتَمُوا النَّصيحَةَ اِنْ رَاَوْا تائِها ضالاًّ لا يَهْدونَهُ اَوْ مَيِّتا لا يُحْيونَهُ فَبِئْسَ ما يَصْنَعونَ لاَِنَّ اللّه‌َ تَبارَكَ وَ تَعالى اَخَذَ عَلَيْهِمُ الْميثاقَ فِى الْكِتابِ اَنْ يَاْمُروا بِالْمَعْروفِ وَ بِما اُمِروا بِهِ وَ اَنْ يَنْهَوْا عَمّا نُهوا عَنْهُ وَ اَنْ يَتَعاوَنوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى وَ لا يَتَعاوَنوا عَلَى الاِْثْمِ وَ الْعُدْوانِ؛۳
۰.اگر دانشمندان نصيحت را پنهان دارند، خيانت كرده‌اند. اگر سرگشته گمراهى را ديدند و او راراهنمايى نكردند و يا (دل) مرده‌اى را زنده ننمودند، وه كه چه كار زشتى كرده‌اند ! چون خداوند تبارك و تعالى در كتاب از ايشان پيمان گرفته كه به معروف و آنچه فرمان يافته‌اند فرمان دهند و از آنچه نهى شده‌اند نهى كنند و بر نيكوكارى و پرهيزكارى، يكديگر را يارى كنند و در گناه و ستم يكديگر را يارى نكنند.
۴
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.تَناصَحوا فِى الْعِلْمِ، فَاِنَّ خيانَةَ اَحَدِكُمْ فى عِلْمِهِ اَشَدُّ مِنْ خيانَتِهِ فى مالِهِ وَ اِنَّ اللّه‌َ سائِلُكُمْ يَوْمَ الْقيامَةِ؛۴
۰.در دانش، خيرخواه يكديگر باشيد كه خيانت هر يك از شما در دانشش، سخت‌تر از خيانت او در مالش مى‌باشد و خداوند روز قيامت از شما بازخواست مى‌كند.
۵
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.لا تَجْلِسوا مَعَ كُلِّ عالِمٍ، اِلاّ عالِماً يَدْعوكُمْ مِنْ الخَمْسِ اِلى الْخَمْسِ: مِنَ الشَّكِّ اِلَى الْيَقينِ، وَ مِنَ الْعَداوَةِ اِلَى النَّصيحَةِ وَ مِنَ الْكِبْرِ اِلَى التَّواضُعِ وَ مِنَ الرّياءِ اِلَى الاِْخْلاصِ وَ مِنَ الرَّغْبَةِ اِلَى الزُّهْدِ؛۵
۰.با هر عالمى ننشينيد، مگر عالمى كه شما را از پنج چيز به پنج چيز دعوت كند: از شكّ به يقين، از دشمنى به خيرخواهى، از تكبّر به تواضع، از ريا به اخلاص و از علاقه به دنيا به بى‌اعتنايى به آن.
۶
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله:
۰.لَو خِفْتُمُ اللّه‌َ حَقَّ خيفَتِهِ لَعَلِمْتُمُ الْعِلْمَ الَّذى لا جَهلَ مَعَهُ، وَ لَو عَرَفْتُمُ اللّه‌َ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ لَزالَتْ بِدُعائِكُمُ الْجِبالُ ؛۶
۰.اگر از خدا چنانكه بايد مى‌ترسيديد، به دانشى ناب دست مى‌يافتند و اگر خدا را چنانكه بايد مى‌شناختيد، با دعايتان كوه‌ها از ميان مى‌رفتند.
۷
امام على عليه‌السلام:
۰.... زَلَّةُ الْعالِمِ كَانْكِسارِ السَّفينَةِ تَغْرَقُ و تُغْرِقُ مَعَها غَيْرَها؛۷
۰.لغزش عالم، مانند شكستن كشتى است. خود، غرق مى‌شود و ديگران را هم با خود غرق مى‌كند.
۸
امام على عليه‌السلام:
۰.لَولا... ما اَخَذَ اللّه‌ُ عَلَى الْعُلَماءِ اَلاّ يُقارّوا عَلى كِظَّةِ ظالِمٍ وَ لا سَغَبِ مَظْلومٍ لاََلْقَيْتُ حَبْلَها عَلى غارِبِها؛۸
۰.اگر خداوند از علما پيمان نگرفته بود كه با پرخورى ظالم و گرسنگى مظلوم آرام نگيرند، زمام خلافت را به حال خود رها مى‌كردم.
۹
امام على عليه‌السلام:
۰.ما اَخَذَ اللّه‌ُ ميثاقاً مِنْ اَهْلِ الْجَهْلِ بِطَلَبِ تِبْيانِ الْعِلْمِ حَتّى اَخَذَ ميثاقاً مِنْ اَهْلِ الْعِلْمِ بِبَيانِ الْعِلْمِ لِلجُهّالِ؛ لاَِنَّ الْعِلْمَ كانَ قَبْلَ الْجَهْلِ؛۹
۰.خداوند، از مردم نادان پيمانى براى جستجوى دانش نگرفت، مگر اين‌كه پيمان بيان كردن دانش براى نادانان را از اهل دانش گرفت، چرا كه دانش، پيش از نادانى بود.
۱۰
امامان راستگو عليهم‌السلام:
۰.اِذا ظَهَرَتِ الْبِدَعُ فَعَلَى الْعالِمِ اَنْ يُظْهِرَ عِلْمَهُ، فَاِنْ لَمْ يَفْعَلْ سُلِبَ مِنْهُ نورُ الاْيمانِ؛۱۰
۰.هنگامى كه بدعت‌ها (امور غير دينى را داخل دين كردن) آشكار شود، بر دانشمند است كه دانشش را آشكار سازد كه اگر نكند، نور ايمان از او گرفته مى‌شود.
۱.۱. معجم الكبير ۸ /۱۹۹/۷۸۱۰.
۲.۲. معانى الأخبار ص ۱۸۰/۱.
۳.۳. الكافى ۸ /۵۴/۱۶.
۴.۴. الأمالى طوسى ص ۱۲۶/۱۹۸.
۵.۵. تاريخ بغداد ۵/۷۰/۲۴۲۱.
۶.۶. كنز العمّال ح ۵۸۸۱.
۷.۷. غرر الحكم ح ۵۴۷۴.
۸.۸. نهج البلاغه از خطبه ۳.
۹.۹. الأمالى مفيد/۶۶/۱۲.
۱۰.۱۰. علل الشرائع ص ۲۳۶/۱.
