مقدمه

زندگينامه فاطمه زهرا عليهاالسلام
حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام، تنها دختر و يادگار رسول خدا صلي الله عليه و آله و همسر على بن ابى طالب عليه السلام بود. مادر بزرگوارش حضرت خديجه بود. وى كه كوثر جاويدان است، در سال پنجم بعثت پيامبر، در مكّه در روز بيستم جمادى الثانى به دنيا آمد. يكى از چهار بانوى بزرگ تاريخ بشرى و سرور زنان عالم و شبيه ترين افراد به پيامبر خدا و پاره تن آن حضرت بود.
اسامى و القاب متعدّد او، مانند فاطمه، زهرا، بتول، حوراء، صديقه، طاهره، عابده، عالمه غير معلّمه، ريحانه، محدّثه، عذراء، ام ابيّها، زهره، تقيّه، راكعه، كوثر و... هر كدام گوشه اى از فضايل و شخصيت بى نظير او را نشان مى دهد. به حدّى مقام او بالاست كه در روايات، خشم و رضاى او خشم و رضاى خدا به شمار آمده و از مقام شفاعت در قيامت برخوردار است و اولين كسى خواهد بود كه وارد بهشت مى گردد. بهشت مشتاق اوست و به تعبير رسول اكرم صلي الله عليه و آله، فاطمه زهرا بوى بهشت مى دهد.
او يكى از «اصحاب كساء» است و حقيقت ليلة القدر و همتاى على عليه السلام و مادر حسنين و شجره طوبى به شمار آمده است.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به او بسيار علاقه داشت و احترام مى كرد و به پاى او بلند مى شد و او را جاى خود مى نشاند و گاهى دست و سينه زهرا را مى بوسيد. وى پيوسته غمخوار و حامى پدر بزرگوارش در كار رسالت و تبليغ دين بود. پس از هجرت مسلمانان به مدينه، در سال دوم هجرى با حضرت على عليه السلام ازدواج كرد و مدّت ۹ سال با آن حضرت زندگى نمود. ثمره اين ازدواج، امام حسن و امام حسين و حضرت زينب و امّ كلثوم بود. كودكى هم در رحِم داشت به نام محسن كه پس از رحلت پيامبر خدا در پى حوادث تلخى كه بر خاندان آن حضرت وارد شد و به خانه فاطمه هجوم آوردند، سقط و شهيد شد.
حضرت زهرا عليهاالسلام در سالهاى پر فراز و نشيب پس از هجرت، در كنار پدر و همسر، مدافع اسلام بود. در جنگهايى كه پيش مى آمد، گاهى در ميدان هاى نبرد، براى امدادگرى، كارهاى خدماتى و مداواى مجروحان حضور مى يافت. شخصيت بارز او و فضيلت هاى فراوانش، از او الگويى ممتاز براى هر مسلمان ساخته است.
فاطمه زهرا عليهاالسلام در عبادت و نيايش و نماز و روزه و دعا و حالات معنوى، مقامى بسيار ارجمند داشت. از نظر برخورد شايسته با همسر و زندگى ساده و بى توقّع در كنار او و همدردى و همراهى با تلخى هاى زندگى و غمهاى على عليه السلام، الگوى وفا و صفا بود و در تربيت شايسته فرزند، نمونه يك مادر متعهّد به شمار مى رفت. ادب در بر خورد با پدر و همسر و ديگران و همكارى در كارهاى خانه با خادمه خويش داشت.
دل به جلوه هاى مادّى زندگى نبسته بود و اهل انفاق، صدقه، ايثار و مواسات بود. لباس عروسى خويش را به نيازمندى كه به درِ خانه او آمده بود بخشيد. درباره ايثار او و شوهرش سوره «هل اتى» نازل شد كه افطار خويش را به مسكين و يتيم و اسير داده بودند. از هر گونه كمك مالى به نيازمندان مضايقه نداشت و به ساده زيستى و دورى از تكلّف و تشريفات عادت كرده بود و صفاى زندگى را در حُسن خلق و محبّت و همكارى مى ديد. حجاب و حيا و عفاف آن حضرت زبانزد بود. حتى از نابينا هم چهره مى گرفت و حجاب را مراعات مى كرد. در احياى ياد شهيدانى چون حضرت حمزه سيدالشهدا كوشا بود و هر دوشنبه با حضور بر سر مزار او در دامنه كوه اُحد، از او ياد مى كرد و ياد آور خطّ جهاد و شهادت بود.
كوتاه بود عمر تو، امّا چه پر تلاش!
از كودكى به خاطر تبليغ دين حق... همگام، پدر
در كارهاى خانه يكى يار مهربان... همكار با على
در لحظه هاى ساكت و پر راز نيمه شب... همراز با خدا
يك دم نشد ز خاطر و يادش خدا، جدا.
وى پس از رحلت پدر بزرگوارش، سختيها و مصيبت هاى بسيارى را ديد و آزارهاى جسمى و روحى او را رنجور و بيمار ساخت. در پى ظلمى كه به اهل بيت و حضرت على عليه السلام شد و آن حضرت را از حق مسلّم خويش (خلافت) محروم ساختند و به دنبال ستمى كه بر شخص حضرت فاطمه عليهاالسلام وارد كردند و با هجوم به خانه اش به او آسيب رساندند و فدك را از او غصب كردند، پيوسته در فراق پدر و مظلوميّت شوهر و تنهايى خويش مى گريست و گريه او سلاحى براى مبارزه سرد با غاصبان و ظالمان بود و اشكهاى او افشاگر ظلمهايى بود كه بر خاندان پيامبر، بويژه تنها دختر او كه سرور زنان عالم بود، محسوب مى شد.
اين دوران تلخ، هفتاد و پنج روز (و به نقلى نود و پنج روز) طول كشيد و سرانجام، اين بانوى بزرگ در بستر بيمارى افتاد و مظلومانه به شهادت رسيد. شهادت او در ۱۳ جمادى الأولى يا ۳ جمادى الثانيه از سال يازدهم هجرت بود. او هنگام شهادت، هيجده ساله بود. طبق وصيّت وى، او را شبانه و مخفيانه غسل دادند و به خاك سپردند. محلّ دفن او دقيقاً معلوم نيست. پنهانى قبر حضرتش علاوه بر نشان مظلوميتى مضاعف براى وى، شاهدى ديگر بر ظلم و ستم ديگران بر او بود و با اين وصيّت، مى خواست نارضايى خود را از دست آنان آشكار سازد، تا نتوانند حتّى از جسم مجروح و شهادت مظلومانه و قبر مطهرش هم سوء استفاده كنند، همچنان كه خطبه خوانى او در مسجد مدينه در حضور مهاجران و انصار نيز دفاع از حق و افشاگرى غصب و ستم مخالفان بود. او در راه ولايت و دفاع از حق اميرالمؤمنين عليه السلام شهيد شد. در زيارتنامه هاى او نيز تعابيرى همچون: مظلومه، شهيده، مضطهده و... گوياى اين رنجها و مظلوميّت هاست.
درود بر او، كه كوثر پيوسته جوشان و جارى رسول خدا و فيض الهى در بستر تاريخ است و كمالات و فضايلش، اسوه همه بانوان جهان.

بِسمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ اِنّا اَعْطَيْناكَ الْكَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّـكَ وَانْحَرْ اِنَّ شانِئَكَ هُوَ الاَْبْتَرُ
امانتى كه آسمانها و زمين و كوهها از دريافتش ناتوان بودند، در رخساره سيب بهشتى پيش كشِ «امين وحى» گرديد.
و راز سر به مهر هستى از مشرق «اشرقت بنور وجهها» در دامن «خديجه» درخشيد.
گم گشتگان وادى «ولايت» را «مشكات منير» هدايت افروخت.
ويلداى ديجور «جهل» و «عصبيت» جاهليت را «ليلة القدر» عصمت فرا رسيد.
«ام ابيها»ى ربوبيت براى پرورش كودك عالم در پاى گاهواره خلقت، زمزمه «محبت» سر داد.
و با ظهور مهر فاطمى هر چه در «غيب» بود «شهادت» يافت و هرچه مكنون بود از كمين در آمد.
از كسى كه خدا بر وجودش مباهات مى كند و «كوثر»ش مى خواند و حبيب خدا دست مباركش مى بوسيد و با مشاهده جمالش رنج و غم را به فراموشى مى سپرد و ولىّ خدا و عالِم اولين و آخرين منشى مكتبش مى شود و امام صادق با شنيدن نام زيبايش رنگ مى بازد و از جاى بر مى خيزد و در برابر عظمتش تا حد ركوع تعظيم مى كند و ... الگوى زندگى مهدى آل محمد است، چگونه مى توان سخن گفت و از سخنانش بهره گرفت.
ما كجا و كوثر حق، ما كجا و ليلة القدر آفرينش، ما كجا و محور محبت نا متناهى، ما كجا و درّ صدف هستى؟!
و اين است كه جمع آورى «چهل حديث» از سخنانش ـ بصورتى كه با ديگر مجموعه ها هماهنگ باشد ـ ماهها طول كشيد وناچار به تقطيع خطبه منحصربفرد آن بزرگ بانو پرداخته و با تمام وجود مظلوميت او و پدر و همسر و فرزندانش را لمس نموده و دريافتم كه اين دنيا گنجايش اسم اعظم ومستأثر حق را نداشت وندارد و نخواهد داشت و به همين جهت قبرش نيز از نامحرمان پوشيده ماند.
اكنون پس از تلاش و تتبع فراوان، اين شما پيروان دلسوخته آن مظلومه مضطهده و اين چهل جمله از انوار زهرائى آن نور نور. و مرا نه جسارت آن است كه بر آستانه بلند او نظر كنم و نه جرأت اين كه در محضر دلدادگان كوى ولايش اظهارى نمايم.
إنَّهُ وَلِىُّ الحَقِّ وَ هُوَ يَتَوَلَّى الصّالِحين
محمود لطيفى

فصل اول:
قرآن و عترت

نور خدا، نور هستى
۱ مِن دُعاءِ فاطِمَةَ الزَّهراء عليهاالسلام: بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ. بِسْمِ اللّه ِ النُّورِ بِسْمِ اللّه ِ نُورِ النٌّورِ بِسْمِ اللّه ِ نُورٌ عَلى نُورٍ بِسْمِ اللّه ِ الَّذى هُوَ مُدَبِّرُ الأُمُورِ بِسْمِ اللّه ِ الَّذى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ وَاَنْزَلَ النُّورَ عَلَى الطُّورِ فىكِتابٍ مَسْطُورٍ في رَقٍّ مَنْشُورٍ بِقَدَرٍ مَقْدُورٍ عَلى نَبِىٍّ مَحْبُورٍ... [مهج الدعوات: 7]
يكى از دعاهاى معروف حضرت زهرا عليهاالسلام: به نام خداوند بخشنده مهربان، به نام خدايى كه نور است، به نام خدايى كه نور نور است، به نام خدايى كه نورى بالاى نور است، به نام خدايى كه تدبير امور به دست اوست، به نام خدايى كه نور را از نور آفريد. ستايش و سپاس خدايى را كه نور را از نور آفريد و نور را بر كوه طور فرود آورد، در ـ درون ـ كتابى نوشته شده، در طومارى گسترده بر پيامبرى برخوردار از نعمتها.

مـن فاطـمه‌ام
۲ مِن خُطبَتِها عليهاالسلام: ... اَيُّهَا النّاسُ اِعْلَمُوا اَنّى فاطِمَةُ وَاَبى مُحَمَّدٌ اَقُولُ عَوْدا وَبَدْءا وَلا اَقُولُ ما اَقُولُ غَلَطا وَلا اَفْعَلُ ما اَفْعَلُ شَطَطا. « لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنْفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤمِنينَ رَؤُوفٌ رَحيمٌ ...» [بخشى از خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 134.]
حضرت زهرا در بخشى از خطبه خود مى فرمايد: اى مردم! بدانيد كه من فاطمه ام و پدرم محمد صلي الله عليه و آلهاست. پايان و آغاز سخنم يكى است، نابجا سخن نمى گويم و به كار يـاوه و بيهـوده نمى پـردازم. به حقيقت پيامبرى از ميان خودتان برخاست كه رنجهاى شما بر او دشوار بود و به ـ هدايت و اصلاح ـ شما حريص و بر مؤمنان دلسوز و مهربان بود.

قـرآن كريـم
۳ مِن خُطبَتِها عليهاالسلام: ... كِتابُ اللّه ِ النّاطِقُ وَالْقُرْانُ الصّادِقُ وَالنُّورُ السّاطِعُ وَالضِّياءُ الّلامِعُ، بَيِنَّةً بَصائِرُهُ، مُنْكَـشِفَـةً سَرائِرُهُ، مُنْجَلِيَةً ظَواهِرُهُ، مُغْتَبِطَةً بِهِ اَشْياعُهُ، قائدا اِلَى الرِّضْوانِ اِتِّباعُهُ، مُؤَدٍّ اِلَى النَّجاةِ اِسْتِماعُهُ. [بخشى از خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 134.]
و در بخش ديگرى از خطبه مى فرمايد: ... كتاب گوياى خداوند و قران راستگو و نور فروغ بخش و روشنايى درخشان ـ عهد الهى و يادگار پيامبر است ـ كه ديدگاههايش روشن و اسرار درونى او بر ملا و ظاهر آن جلوه گر و پيروان او مورد غبطه همگان است. تبعيت از آن راهگشاى دستيابى به رضاى الهى و گوش سپردن به او موجب نجات است

در پنـاه قــرآن
۴ مِن خُطبَتِها عليهاالسلام: ... كِتابُ اللّه ِ بَيْنَ اَظْهُرِكُمْ اُمُورُهُ ظاهِرَةٌ وَاَحْـكامُهُ زاهِرَةٌ وَاَعْـلامُهُ باهِـرَةٌ وَزَواجِرُهُ لائحَةٌ وَاَوامِرُهُ واضِحَةٌ... [بخشى از خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 137.]
و در بخش ديگرى از خطبه مى فرمايد: كتاب الهى فرا روى شماست، امور مربوط به او ظاهر و احكامش فروزان و نشانه هايش خيره كننده و ـ فرامين ـ بازدارنده اش آشكار و دستورهايش واضح است.

مقـام عـترت
۵ مِن خُطبَتِها عليهاالسلام: ... وَاحْمِدُوا اللّه َ الَّذى لِعَظَمَتِهِ وَنُورِهِ يَبْتَغى مَنْ فِى السَّماواتِ وَالْأرَضِ اِلَيْهِ الْوَسيلَةَ وَنَحْنُ وَسيلَتُهُ فى خَلْقِهِ وَنَحْنُ خاصَّتُهُ وَمَحَلُّ قُدْسِهِ وَنَحْنُ حُجَّتُهُ فى غَيْبِهِ وَنَحْنُ وَرَثَةُ اَنْبِيائِهِ... [شرح ابن ابى الحديد ج 16:211.]
در پايان خطبه فرمود: سپاسِ خدايى را به جاى آريد كه به خاطر عظمت وجود و جلوه نورش هر آنچه در آسمانها و زمين است خواهان ره يافتن به سوى او هستند و ـ در اين ميان تنها ـ ما وسيله تقرب به او و بندگانِ برگزيده و پايگاه تقديس و تنزيه او و حجت او در غيبت و نهان و وارث پيامبران اوييم.

لـوح بشـارت
۶ قالَ جابِرُ... فَقُلتُ لَها: بِأبى أنتَ وَ اُمّى يا بِنتَ رَسُولِ اللّه ِ، ما هذَا اللَّوحُ؟ فَقالَت: هذَا اللَّوْحُ اَهْداهُ اللّه ُ عَزَّوَجَلَّ اِلى رَسُولِهِ صلي الله عليه و آلهفيهِ اسْمُ اَبى وَفيهِ اسْمُ بَعْلى وَاسْمُ ابْنَىَّ وَاَسْماءُ الْأَوْصِياءِ مِنْ وُلْدى. فَاَعْطانيهِ اَبى لِيَسُرَّنى بِذلِكَ. [اكمال الدين ج 1:309.]
جابر بن عبداللّه مى گويد: در دست فاطمه زهرا عليهاالسلام لوحى زمردين ديدم، پرسيدم: اى دختر رسولخدا پدر و مادرم فداى تو باد اين چه لوحى است؟ حضرت فرمود: اين لوح را كه در آن نام پدر و شوهرم و دو پسرم و نامهاى فرزندان معصومم نوشته شده است خداى عزوجل به پيامبرش هديه نمود و پيامبر نيز براى خوشحالى من آن را به من داد.

اقـرار به ولايـت
۷ إفتَخَرَ عَلِىٌّ وَفاطِمَةُ عليهماالسلام فَقالَ رَسُولُ اللّه صلي الله عليه و آلهلِفاطِمَة: لَكِ حَلاوَةُ الْوَلَدِ وَلَهُ عِزُّ الرِّجالِ وَهُوَ اَحَبُّ إلَىَّ مِنْكِ. فَقالَت فاطِمَةُ: وَالَّذِى اصْطَفاكَ واجْتَباكَ وَهَداكَ وَهَدى بِكَ الْأُمَّةَ لازِلْتُ مُقِرَّةً لَهُ ما عِشْتُ. [قوت القلوب ج 3: 111]
در جمع گرم خانواده هر يك از على و فاطمه خود را نزد پيامبر محبوبتر مى شمردند، پيامبر به فاطمه فرمود: تو را حلاوت فرزندى و على را عزّت مردان است و او نزد من محبوتر است.فاطمه گفت: به خدايى كه تو را برگزيد و هدايت كرد و امّت را به سبب تو راه نمود، همواره تا زنده ام به ـ مقام ـ او مقّر خواهم بود.

كلـيد بهشـت
۸ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام : اَخْبَرَنَى اَبى وَهُوَذا: هُوَ اَنَّهُ مَنْ سَلَّمَ عَلَيْهِ وَعَلَىَّ ثَلاثَةَ اَيّامٍ اَوْجَبَ اللّه ُ لَهُ الْجَنَّةَ. قالَ الرّاوى: قُلْتُ لَها: فى حَياتِهِ وَحَياتِكِ؟ قالَتْ عليهاالسلام : نَعَمْ وَبَعْدَ مَوْتِنا. [تهذيب الاحكام ج 6:9.]
حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: پدرم قبل از رحلتش به من فرمود: هر كس سه روز بر او و بر من درود فرستد خدا بهشت را بر او واجب گرداند. راوى مى گويد: گفتم: در زندگى او و شما؟ حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: بلى هم در حال حيات، و هم پس از مرگ.

معـيار تشـيّع
۹ قالَ رَجُلٌ لاِءمرَأتِهِ: إذهَبى إلى فاطِمَةَ عليهاالسلامفَاسْأَليها أنّى مِن شيعَتِكُم؟ ... فَقالَت عليهاالسلام: قُولى لهُ: اِنْ كُنْتَ تَعْمَلُ بِما اَمَرْناكَ وَتَنْتَهى عَمّا زَجَرْناكَ عَنْهُ فَأَنْتَ مِنْ شيعَتِنا وَاِلاّ فَلا... [تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليه السلام]
شخصى به زنش گفت: پيش فاطمه زهرا عليهاالسلام برو و بپرس: آيا من از شيعيان اهل بيت هستم؟ ـ زن آمد و پرسيد، حضرت زهرا عليهاالسلام در پاسخ گفت: به همسرت بگو: اگر به آنچه ترا فرمان داده ايم عمل مى كنى و از آنچه نهى كرده ايم پرهيز نموده اى از شيعيان خواهى بود و در غير اين صورت از شيعيان نيستى.

بارالهـا ! . . .
۱۰ مِن دُعائِها عليهاالسلام: اَلّلهُمَّ اِنّى اَسْـأَلُكَ قُـوَّةً فى عِبـادَتِكَ وَتَبَصُّرا فى كِتابِكَ وَفَهْما فى حُكْمِكَ، اَللّـهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّـدِ وَالِ مُحَمَّـدٍ وَلاتَجْعَلِ الْقُرْانَ بِنا ماحِلاً وَالصِّراطَ زائِلاً وَمُحَمَّـدا صَلَى اللّهُ عَلَيهِ وَالِهِ عَنّـا مُوَلِّيا. [بلد الامين: 101.]
يكى از دعاهاى حضرت زهرا عليهاالسلام اين بود: بارالها: نيرومندى در بندگيت و بينش روشن در كتابت و فهم و درك احكامت را از تو خواستارم. خدايا بر محمد و آل محمد درود فرست و قران را دور از دسترس ما و پل صراط را لغزشگاه ما و محمد صلي الله عليه و آله را رويگردان از ما قرار مده.

فصل دوم:
دفاع از حريم ولايت

پـدران دلسـوز
۱۱ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: اَبَوا هذِهِ الْأُمَّةِ مُحَمَّدٌ وَ عَلِىٌّ يُقيمانِ اَوَدَهُمْ وَيُنْقِذانِهِمْ مِنَ الْعَذابِ الدّائِمِ اِنْ اَطاعُوهُما وَيُبيحانِهِمُ النَّعيمَ الدّائِم اِنْ وافَقُوهُما. [تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليه السلام 330.]
حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: پدران اين امّت حضرت محمد صلي الله عليه و آله ـ پيامبر خدا ـ و حضرت على عليه السلام ـ ولى خدا ـ است. اگر از آن دو اطاعت كنند، كژى هاى آنان را اصلاح مى كنند و از عذاب دردناكشان نجات مى بخشند و همراهى با آن دو نعمت جاودان ـ بهشت ـ را ارزانيشان مى دارد.

راه توحـيد
۱۲ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام لِرَجُلٍ لَمّا سَئَلَها وَ هِىَ عَلى قَبرِ عَمِّها حَمزَة عليه السلام : اَما وَاللّه ِ لَوْ تَرَكُوا الْحَقَّ عَلى اَهْلِهِ وَاتَّبَعُوا عِتْرَةَ نَبِيِّهِ لَمَااخْتَلَفَ فِى اللّهِ تَعالى اثْنانِ. [كفاية الاثر: 199.]
حضرت زهرا عليهاالسلام بر سر مزار حمزه عليه السلام در پاسخ شخصى مى فرمايد: به خدا سوگند اگر حق را به اهلش واگذار مى نمودند و از عترت پيامبر پيروى مى كردند، حتى دو نفر درباره خدا اختلاف نمى نمودند (واسلام همه عالم را فرا مى گرفت.)

انـدوه فراگـير
۱۳ دَخَلَتْ اُمُّ سَلَمَة عَلى فاطِمَةَ عليهاالسلام فَقالَت لَها: كَيفَ أَصبَحتِ عَن لَيلَتَكِ يا بِنتَ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله؟ قالَتْ: اَصْبَحْتُ بَيْنَ كَمَدٍ وَكَرْبٍ، فُقِدَ النَّبِىُّ وَظُلِمَ الْوَصِىُّ، هُتِكَ وَاللّه ِ حِجابُهُ... [مناقب آل ابى طالب، ج 2: 205.]
روزى ام سلمه براى عيادت حضرت فاطمه عليهاالسلام آمد وپرسيد: اى دختر پيامبر شب را چگونه به صبح آوردى (شب و روزت چگونه مى گذرد)؟ حضرت عليهاالسلام فرمود: به صبح آوردم در حالى كه تاريكى غم و انده مرا فراگرفته است، پيامبر از دست رفت و وصى او مظلوم واقع شد، حَريم و حرمت پيامبر شكسته شد.

قهـر رحـمت
۱۴ قالَتْ فاطِمَةُ عليهاالسلام لِجَماعَةٍ مِنَ النِّساءِ لَمّا قُلنَ لَها: يا بِنتَ رَسُولِ اللّه ِ كَيفَ أصبَحتِ مِن عِلَّتِكِ ؟ فَقالَت : عليهاالسلام اَصْبَحْتُ وَاللّه ِ عائِفَةً لِدُنْياكُنَّ، قالِيَةً لِرِجالِكُنَّ، لَفَظْتُهُمْ بَعْدَ اَنْ عَجَمْتُهُمْ وَشَنِأْتُهُمْ بَعْدَ اَنْ سَبَرْتُهُمْ، فَقُبْحا لِفُلُولِ الحَدِّ وَ خَوَرِ الْقناةِ وَ خَطَلِ الرَّأْىِ ... [معانى الاخبار، 354.]
حضرت زهرا عليهاالسلام در پاسخ زنانى كه براى عيادتش آمده و از سلامتى اش سؤال كردند فرمود: به خدا سوگند صبح كردم در حالى كه نسبت به دنياى شما بى رغبت و از مردان شما خشمگينم. پس از چشيدن، آنان را از دهان بيرون افكندم و پس از پيگيرى، از آنان خسته شدم. چه زشت است كند شدن تلاش ها و سستى نيروها و اضطراب انديشه ها ! .

بـه چه گنـاهى؟
۱۵ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: ... وَمَا الَّذى نَقَمُوا مِنْ اَبِى الْحَسَنِ عليه السلام؟ نَقَمُوا وَاللّه ِ مِنْهُ نَكيرَ سَيْفِهِ وَقِلَّةَ مُبالاتِهِ لِحَتْفِهِ وَشِدَّةَ وَطْأَتِهِ وَنَكالَ وَقْعَتِهِ وَتَنَمُّرُهُ فى ذاتِ اللّه ِ... [بلاغات النساء: 32.]
حضرت زهرا عليهاالسلام در بخشى از سخنانش با زنان مدينه فرمود: ـ به راستى آنان كه ديگران را ترجيح دادند ـ چه عيبى از ابوالحسن اميرالمؤمنين عليه السلام گرفتند؟ به خدا قسم تنها عيب على شمشير بران او و بى اعتنايى به مرگ و برخورد سخت و ضربه هاى مرگبار و خشم سركش او در رابطه با ـ دفاع از دين ـ خداست.

حـلاّل مشـكلات
۱۶ مِن خُطبَتِها عليهاالسلام: ... وَكُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النّارِ مُذْقَةَ الشّارِبِ وَنُهْزَةَ الطّامِعِ... فَاَنْقَذَكُمُ اللّه ُ تَبارَكَ وَ تَعالى بِمُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله بَعْدَ اللَّتَيّا وَاللَّتى وَبَعْدَ اَنْ مُنِىَ بِبُهَمِ الرِّجالِ وَذُؤْبانِ الْعَرَبِ وَمَرَدَةِ اَهْلِ الْكِتابِ كُلَّما أوْقَدُوا نارا لِلْحَرْبِ اَطْفَأَهَااللّه ُ، اَوْ نَجَمَ قَرْنُ الشَّيْطانِ اَوْ فَغَرَتْ فاغِرَةٌ مِنَ الْمُشْرِكينَ قَذَفَ اَخاهُ فى لَهَواتِها، فَلايَنْكَفِى ءُ حَتّى يَطَأَ جَناحَها بِاَخْمُصِهِ وَيَخْمِدَ لَهَبَها بِسَيْفِهِ ... [بخشى از خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 135.]
حضرت زهرا عليهاالسلام در بخش ديگرى از خطبه مى فرمايد: ... و شما بر لبه پرتگاهى از آتش قرار داشتيد جرعه آبى براى تشنگان و شكار بى رنجى براى آزمندان بوديد، آنگاه خداى بزرگ به وسيله حضرت محمد صلي الله عليه و آله و پس از چه فراز و نشيب ها ـ و گرفتار شدن به دست مردان حيوان صفت و گرگان آدمخوار عرب و گردنكشان اهل كتاب ـ نجاتتان بخشيد. هرگاه كه آتش جنگى بر مى افروختند خدا خاموش مى كرد و اگر شاخ شيطانى سرك مى كشيد و يا مرزى از سوى مشركان گشوده مى شد پيامبر، برادرش ـ حضرت على عليه السلام ـ را در كام آن مى افكند و او نيز تا هنگامى كه يال و بال آنان با كف پاى خود پايمال نمى كرد و آتش آنان را با شمشير خاموش نمى ساخت بر نمى گشت.

نقـش ولايـت
۱۷ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: ... وَتَاللّه ِ لَوْمالُوا عَنِ الْمَحَجَّةِ اللاّئحَةِ وَزالُوا عَنْ قَبُولِ الْحُجَّةِ الْواضِحَةِ لَرَدَّهُمْ اِلَيْها وَحَمَلَهُمْ عَلَيها وَلَسْارَبِهِمْ سَيْرا سُجُحا لايَكْلِمُ خِشاشُهُ وَلايَكِلُّ سائِرُهُ وَلايَمُلُّ راكِبُهُ وَلَأَوْرَدَهُمْ مَنْهَلاً نَميرا صافِيا رَوِيّا... [احتجاج، ج 2: 148.]
حضرت زهرا عليهاالسلام در بخش ديگرى از سخنانش با زنان مدينه در مورد حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مى فرمايد: به خدا سوگند اگر از راه روشن منحرف مى شدند و از پذيرش دليل واضح مى لغزيدند، آنان را به راه مستقميم برگردانده و بر التزام به آن وامى داشت و با نرمى و ملايمت راهشان مى برد، به گونه اى كه خشونت و ناهموارى راه آنان را آزار نمى داد و رهروان را خسته نمى ساخت و سواران را ملول نمى كرد. و آنان را به آبشخورى پر بركت و زلال و گوارا رهنمون مى شد

هشـدار!
۱۸ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: ... اَما لَعَمْرى لَقَدْ لَقِحَتْ فَنَظِرَةٌ رَيْثَما تُنْتِجْ ثُمَّ احْتَلِبُوا مِلْأَ الْقَعْبِ دَما عَبيطا وَذِعافا مُبيدا، هُنالِكَ يَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ وَيَعْرِفُ التّالُونَ غِبَّ ما اَسَّسَ الْأَوَّلُونَ، ثُمَّ طيبُوا عَنْ دُنْياكُمْ اَنْفُسا وَاطْمَأِنُّـوا لِلْفِتْنَةِ جاشا وَاَبْشِرُوا بِسَيْفٍ صارِمٍ وَسَطْوَةَ مُعْتَدٍ غاشِمٍ وَبِهَرْجٍ شامِلٍ وَاِسْتِبْدادٍ مِنَ الظّالِمينَ، يَدَعُ فَيْئَكُمْ زَهيدا وَجَمْعَكُمْ حَصيدا فَياحَسْرَتا لَكُمْ وَاَنىّ بِكُمْ وَقَد عُمِّيَتْ عَلَيْكُمْ… [احتجاج، ج 1: 148.]
حضرت زهرا عليهاالسلام در بخش پايانى سخنانش با زنان مدينه فرمود: ... به جان خودم سوگند! نطفه فساد و تباهى بسته شد، اندكى منتظر باشيد تابه نتيجه رسد آنگاه به جاى شير، كاسه هاى پر از خون تازه و زهر كشنده بدوشيد و در آن هنگام گمراهان، زيان كجروى خود را خواهند ديد و آيندگان پيامد كار پيشينيان را خواهند دانست. آنگاه دل از دنيا بركنيد و با فتنه ها آرامش خاطر يابيد! و مژده باد بر شما به شمشير آخته و سلطه متجاوز ستمگر و نيز هرج و مرج فراگير و استبداد زورگويان! همانان كه بخش ناچيزى از حق را به شما برگردانند و اجتماع شما را درو كنند! چه حسرت بزرگى! و چه مى توان كرد؟ در صورتى كه امروز كوركورانه برده شده ايد.

انـذار و انتـظار
۱۹ مِن خُطبَتِها عليهاالسلام: ... فَبِعَـيْنِ اللّه ِ ما تَفْـعَـلُونَ، وَسَيَعْلَمُ الَّذينَ ظَلَمُوا اَىَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ ، وَاَنَا ابْنَةُ نَذيرٍ لَكُمْ بَيْنَ يَدَىْ عَذابٍ شَديدٍ، فَاعْمَلُوا اِنّا عامِلُونَ، وَانْتَظِرُوا اِنّا مُنْتَظِرُونَ... [پايان خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 141.]
حضرت زهرا عليهاالسلام در بخش ديگرى از خطبه فرمود: ... آنچه مى كنيد زير نظر خداست و ستمگران به زودى خواهند دانست كه به سوى چه سرانجامى باز مى گردند! و من دختر كسى هستم كه شما را از عذاب دردناك و سخت بيم مى داد، پس هر چه خواهيد بكنيد ما نيز كار خود پيش مى گيريم و منتظر باشيد و ما نيز در انتظار به سر مى بريم.

بـارالـها!
۲۰ مِن دُعائِها عليهاالسلام: اَلّلهُمَّ اِلَيْكَ نَشْكُو فَقْدَ نَبِيِّكَ وَرَسُولِكَ وَصَفِيِّكَ وَارْتِدادَ اُمَّتِهِ وَمَنْعِهِمْ اِيّانا حَقَّنَا الذَّى جَعَلْتَهُ لَنا فى كِتابِكَ الْمُنْزَلِ عَلى نَبِيِّكَ بِلِسانِهِ. [صحيفة الزهرا:174 ]
يكى ديگر از دعاهاى حضرت زهرا عليهاالسلام: بارالها: ـ درد جانكاه ـ از دست دادن پيامبر و فرستاده برگزيده ات را به تو باز مى گوييم و نيز عقبگرد امّتش و جلوگيرى آنان از دسترسى ما به حقى را كه تو در كتاب و برزبان پيامبرت تعيين كرده اى به تو شكايت مى كنيم.

فصل سوم:
مادر امامت

دل خوشـى‌هـا
۲۱ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: حُبِّبَ اِلَىَّ مِنْ دُنْياكُمْ ثَلاثٌ: تِلاوَةُ كِتابِ اللّه ِ وَالنَّظَرُ فىوَجْهِ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وَالْأِنْفاقُ فىسَبيلِ اللّه ِ. [وقايع الايام خيابانى ح صيام: 295]
حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: از دنياى شما سه چيز براى من دوست داشتنى است: تـلاوت كتـاب خــدا ـ قــرآن ـ ، و نگاه به چهره رسول خدا صلي الله عليه و آله و انفـاق در راه خــدا.

بـامــداد زنـدگى
۲۲ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: مَرَّ بى رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وَأَنـَا مُضْطَجِعَةٌ مُتَصَبِّجَةً فَحَرَّكَنى بِرِجْلِهِ وَقالَ يا بُنَيَّةَ قُومى فَاشْهَدى رِزْقَ رَبِّكِ وَلاتَكُونى مِنَ الغافِلينَ، فَاِنَّ اللّه َ يُقَسِّمُ اَرْزاقَ النّاسِ ما بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ اِلى طُلُوعِ الشَّمْسِ. [مسند فاطمة الزهراء: 219.]
حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: روزى پيامبر خدا صلي الله عليه و آله آمد در حالى كه من پس از نماز صبح خوابيده بودم، پيامبر صلي الله عليه و آله با پاى مباركش مرا تكان داد و فرمود: دخـتركم برخيز و شاهد روزى پرورگارت باش ـ در طلب روزى بـكوش ـ و از غـافـلان مبـاش زيـرا خـداوند روزى مردم را به هنگام سپيده صبح تا طلوع خورشيد تقسيم مى كند.

حجـله عبـادت
۲۳ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: ... تَفَكَّرتُ فى حالى وَاَمْرى عِنْدَ ذِهابِ عُمْرى وَنُزُولى فى قَبْرى، فَشَبَّهتُ دُخُولى فى فِراشى بِمَنْزِلى كَدُخُولى اِلى لَحَدى وَقَبْرى، فَأنْشِدُكَ اللّه َ اِنْ قُمْتَ اِلَى الصَّلاةِ فَنَعْبُدَ اللّه َ تَعالى هذِهِ اللَّيْلَةَ. [احقاق الحق 6 و 23: 481 و 489.]
حضرت على عليه السلام در شب ازدواج، همسرش را نگران ديد و علت آن را پرسيد.حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: ـ در پيرامون حال و وضع خود انديشيدم و پايان عمر و منزلگاه قبر را به ياد آوردم و انتقال ـ از خانه پدر ـ به منزل خودم، مرا به ياد ورود به قبرم انداخت! تو را به خدا بيا تا در آغاز زندگى مشترك به نماز برخيزيم و امشب را به عبادت خدا بپردازيم.

شـريك زنـدگى
۲۴ تَقاضى عَلِىٌّ وَفاطِمَةُ اِلى رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهفِى الْخِدْمَةِ، فَقَضى عَلى فاطِمَةَ عليهاالسلام بِخِدْمَتِها مادُونَ الْبابِ وَقَضى عَلى عَلِىٍّ عليه السلامبِما خَلْفَهُ... فَقالَتْ فَاَطِمَةُ عليهاالسلام : فَلايَعْلَمُ ما دَخَلَنى مِنَ السُّرُورِ اِلاَّ اللّه ُ بِاِكْفائى رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله تَحَمُّلَ اَرْقابِ الرِّجالِ. [وسائل ج 14: 123 ح 25341]
على و فاطمه عليهماالسلام از پيامبر خواستند تا در تقسيم امور خانواده بين آن دو قضاوت كند، پيامبراكرم صلي الله عليه و آله نيز كارهاى مربوط به درون خانه را براى فاطمه عليهاالسلام و كارهاى بيرون خانه را براى على عليه السلام تعيين كرد. پس حضرت زهرا فرمود: جز خدا كسى نمى داند كه من چقدر از اين تقسيم خوشحال شدم زيرا از شانه به شانه شدن با مردان بيگانه نجات يافتم و مشكل برخورد با مردان نامحرم از دوشم برداشته شد.

شـريك خـدمت
۲۵ اِنَّ سَلمانَ قالَ: كانَت فاطِمَةُ عليهاالسلام جالِسَةً قُدّامَها رَحىً تَطحَنُ... وَ عَلى عَمُودِ الرَّحى دَمٌ سائِلٌ وَالحُسَينُ فى ناحِيَةِ الدّارِ يَبكى، فَقُلتُ يا بِنتَ رَسُولِ اللّه ِ، دَبرَتْ كَفّاكِ وَ هذِهِ فِضَّةٌ، فَقالَت عليهاالسلام: اَوْصـانى حَبيبى رَسـُولُ اللّه ِ اَنْ تَكُونَ الْخِدْمَةُ لَها يَوْما وَلى يَوْما فَكانَ اَمْسِ يَوْمَ خِدْمَتِها وَالْيَوْمُ يَوْمُ خِدْمَتى. [دلائل الامامة: 140.]
«سلمان مى گويد: وارد منزل شدم و ديدم فاطمه زهرا عليهاالسلامنشسته و دستاس مى كرد و بر دسته دستاس خون دست مباركش جارى بود، از سوى ديگر حسين عليه السلام در كنار خانه از گرسنگى گريه مى كرد، گفتم: اى دختر رسول خدا دستان شما پينه بسته است در صورتى كه فضه حاضر است!» حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله مرا توصيه نموده است كه يك روز فضه كارهاى خانه را انجام دهد و يك روز من، ديروز نوبت او بوده و امروز نوبت من است.

الگوى سـاده زيسـتى
۲۶ دَخَلَتْ فاطِمَةُ عليهاالسلام عَلَى رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله وَ قالَتْ: يا رَسُولَ اللّه ِ اِنَّ سَلْمانَ تَعَجَّبَ مِنْ لِباسى، فَوَالَّذى بَعَثَكَ بِالْحَقِّ نَبِيّا مالى وَ لِعَلِىٍّ مُنْذُ خَمْسِ سِنينَ اِلاّ مِسْكَ كَبْشٍ نَعْلِفُ عَلَيْهِ بِالنَّهارِ بِعَيرَنا فَاِذا كانَ اللَّيْلُ اِفْتَرَشْناهُ وَ اِنَّ مِرْفَقَتَنا لَمِنْ اُدْمٍ حَشْوُها لِيفُ النَّخْلِ. [الدروع الواقية: 275.]
روزى فاطمه عليهاالسلام به محضر پيامبر صلي الله عليه و آله آمد و گفت: يا رسول اللّه سلمان از لباس ساده من تعجب مى كند! قسم به خدايى كه تو را به پيامبرى برانگيخته است، مدت پنج سال است كه زيرانداز شبانه من و على پوست گوسفندى است كه روزها علوفه شترمان را بر روى آن مى ريزيم، و بالش ما نيز قطعه پوستى است كه درون آن از ليف درخت خرماست.

الگوى ايثــار
۲۷ عَنِ الحَسَنِ عليه السلام: رَاَيْتُ اُمّى ... تَدْعُو لِلْمُؤْمِنينَ وَلاتَدْعُو لِنَفْسِها فَقُلتُ: يا اُمّاهُ لِمَ لاتَدْعينَ لِنَفْسِكِ؟ ... قالَتْ عليهاالسلام: يا بُنَىَّ ! اَلجارُ ثُمَّ الدّارُ. [بحارالانوار، 43: 82.]
امام حسن مجتبى عليه السلام گويد: مادرم را ديدم كه در نيمه شب مؤمنين را دعا مى كند و براى خودش دعا نمى كند، گفتم: مادرجان چرا براى خودت دعا نمى كنى؟ مادرم فرمود: پسرم اول همسايه سپس خانه.

الگوى عفـاف
۲۸ عَن أسماءَ بِنتِ عُمَيس إنَّ فاطِمَةَ عليهاالسلام قالَت لَها: اِنّى قَدِ اسْتَقْبَحْتُ ما يُصْنَعُ بِالنِّساءِ، اِنَّهُ يُطْرَحُ عَلَى الْمَرْأَةِ الثَّوْبُ فَيَصِفُها لِمَنْ رَأى، فَلاتَحْمِلينى عَلى سَريرٍ ظاهِرٍ، اُسْتُرينى سَتَرَكِ اللّه ُ مِنَ النّارِ. [وسائل الشيعة، ج2: 876 ح 3453 و 3456 و 3457.]
اسماء بنت عميس مى گويد: فاطمه عليهاالسلام به من فرمود: من شيوه تشييع جنازه زنان را بسيار زشت و ناپسند مى دانم، پارچه اى بر روى او مى كشند كه برجستگيهاى بدن او را براى بينندگان به نمايش مى گذارد! اى اسماء مرا بر تابوت آشكار نگذار بدن مرا بپوشان كه خدا تو را از آتش بپوشاند.

شـيوه عـزادارى
۲۹ إنَّ فاطِمَةَ عليهاالسلام لَمّا قُبِضَ أَبُوها أسعَدَتْها بَناتُ هاشِم فَقالَت: اُتْرُكْنَ التَّعْدادَ وَ عَلَيْكُنَّ بِالدُّعاءِ. [كافى، ج 3: 218.]
هنگام رحلت پيامبراكرم صلي الله عليه و آله دختران بنى هاشم حضرت فاطمه عليهاالسلام را در برپايى عزادارى يارى مى كردند، آن حضرت فرمود: از شمارش مناقب و مفاخر نژادى دست برداريد و بـر شـما بـاد به دعـا كـردن.

بـارالهـا !
۳۰ مِن دُعائِها عليهاالسلام: اِلهى اَصْلِحْ دينىاَلَّذى هُوَ عِصْمَةُ اَمْرى وَاَصْلِحْ لى دُنْياىَ الَّتى اِلَيْها مَعادى وَاجْعَلِ الْحَياةَ زِيادَةً لى مِنْ كُلِ خَيْرٍ وَاجْعَلِ الْمَوْتَ راحَةً لى مِنْ كُلِّ شَرٍّ. [فلاح السائل: 238.]
يكى از دعاهاى حضرت زهرا عليهاالسلام: بارالها: دينم را كه ملاك و محور كارهاى من و دنيايم را كه خانه تلاش ومعاش من وآخرتم را كه سرانجام من به سوى آن است اصلاح فرما، و زندگيم را وسيله بركت و خير و مرگم را وسيله رهايى و راحتى از هر شرّ و بدى قرار ده.

فصل چهارم:
حكمت و هدايت

نـور نـگاه
۳۱ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: ياأَبَاالحَسَنِ ! أَلْمُؤْمِنُ يَنْظُرُ بِنُورِاللّه ِ تَعالى. [عيون المعجزات: 54.]
در آغاز زندگى مشترك، حضرت زهرا عليهاالسلام اسرارى را با حضرت على عليه السلام در ميان گذاشت و سپس در مقابل تعجب او فرمود: اى ابوالحسن! مؤمن، با نور الهى مى نگرد ـ حقايق درون را مى بيند ـ .

صـعود و هـبوط
۳۲ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: مَنْ اَصْعَدَ اِلَى اللّه ِ خالِصَ عِبادَتِهِ اَهْبَطَ اللّه ُ اِلَيْهِ اَفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ. [مجموعه ورّام، ج 2: 108.]
حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: هركه عبادتهاى خالصانه اش را نزد خداوند بفرستد، خـداوند بهترين مصلحت ها را بر او فرو فرستد.

پـاداش آمــوزش
۳۳ وَ حَضَرَتْ إمرَأَةٌ عِندَ فاطِمَةَ الصِّديّقَةَ عليهاالسلامفَقالَتْ: ... لا أشُقُّ عَلَيكِ يا بِنتَ رَسُولِ اللّه ِ، قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: هاتى و سَلى عَمّا بَدالَكِ، اَرَأَيْتِ مَنِ اكْتَرى يَوْما يَصْعَدُ اِلى سَطْحٍ بِحَمْلٍ ثَقيلٍ وَ كِراهُ مِأَةَ اَلْفِ دينارٍ أَيَثْقُلُ عَلَيْهِ ذلِكَ؟ فَقالَتْ: لا. فَقالَتْ عليهاالسلام: اِكْتَرَيْتُ أَنَا لِكُلِّ مَسْأَلَةٍ بِأَكْثَرَ مِنْ مِلْ ءِ ما بَيْنَ الثَّرى اِلَى الْعَرْشِ لُؤْلُؤا فَأَحْرى اَنْ لايَثْقُلَ عَلَىَّ... . [محجّة البيضاء 1: 30.]
زنى به محضر فاطمه زهرا عليهاالسلام آمد و پس از چندين پرسش گفت: اى دختر رسول خدا مبادا تو را آزرده باشم؟ حضرت فرمود: هرچه مى خواهى بپرس ـ و به فكر خستگى من مباش ـ زيرا اگر كسى براى حمل بار سنگينى، صد هزار دينار بگيرد آيا سنگينى بار را احساس مى كند؟ زن گفت: نه، حضرت فرمود: من براى پاسخ هر سؤال پاداشى بيشتر از زمين تا عرش، مرواريد خواهم گرفت پس چرا بايد بر من گران آيد؟

حـكمت احـكام
۳۴ مِن خُطبَتِها عليهاالسلام: فَجَعَلَ اللّه ُ الاْءيمانَ تَطْهيرا لَكُمْ مِنَ الشِّركِ وَالصَّلاةَ تَنْزيها لَكُمْ عَنِ الْكِبْرِ وَ الزَّكاةَ تَزْكِيَةً لِلنَّفْسِ وَنَماءً فِى الرِّزْقِ وَ الصِّيامَ تَثْبيتا لِلاِْخْلاصِ وَ الْحَجَّ تَشْييدا لِلّدينِ وَ الْعَدْلَ تَنْسيقا لِلْقُلُوبِ وَ طاعَتَنا نِظاما لِلْمِلَّةِ وَ اِمامَتَنا اَمانا لِلْفُرْقَةِ وَ الْجِهادَ عِزّا لِلاِْسْلامِ وَالصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَى اسْتيجابِ الْأَجْرِ وَالْأمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعامَّةِ وَ ... . [بخشى از خطبه بزرگ، احتجاج، ج 1: 134.]
حضرت زهرا عليهاالسلام در بخش ديگرى از خطبه فرمود: ... پس خداى متعال ايمان را براى پاك نمودن شما از شرك، و نماز را براى دور نمودنتان از كبر، و زكات را براى تزكيه نفس و توسعه روزى، و روزه را براى استوارى اخلاص، و حج را براى پايدارى دين، و عدالت ورزى را براى هماهنگى دلها، و فرمانبردارى از ما را براى نظم جامعه، و رهبرى ما را سبب امنيت از پراكندگى، و جهاد را براى عزّت بخشى اسلام، و بردبارى در برابر مشكلات را كمكى در بدست آوردن پاداش، و امر به معروف را براى اصلاح جامعه قرار داد.

روزه بى‌ارزش
۳۵ قالَت فاطِمَةُ الزَّهراء عليهاالسلام: ما يَصْنَعُ الصّائِمُ بِصِيامِهِ اِذا لَمْ يَصُنْ لِسانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوارِحَهُ. [دعائم الاسلام 1: 268.]
حضرت فاطمه زهرا عليهاالسلام فرمود: روزه دار اگر زبان و گوش و چشم و اندامش را حفـظ نـكند روزه او به چـه كارش آيـد؟

چـهره خـندان
۳۶ قالَت فاطِمَةُ عليهاالسلام: اَلْبِشْرُ فى وَجْهِ الْمُؤْمِنِ يُوجِبُ لِصاحِبِهِ الْجَنَّةَ وَالْبِشْرُ فى وَجْهِ الْمُعانِدِ الْمُعادى يَقى صاحِبَهُ عَذابَ النّارِ. [فاطمه الزهرا بهجة قلب المصطفى، ج 1: 300.]
حضرت زهرا عليهاالسلام فرمود: خوشرويى با مؤمن، موجب دستيابى به بهشت مى شود و خوشرويى نسبت به غير مؤمن انسان را از عذاب آتش حفظ مى كند.

آداب سـفره
۳۷ رُوِىَ عَن فاطِمَةَ الزَّهراءِ عليهاالسلام: فِى الْمائِدَةِ اثْنَتا عَشْرَةَ خِصْلَةٌ يَجِبُ عَلى كُلِّ مُسْلِمٍ اَنْ يَعْرِفَها، اَرْبَعٌ فيها فَرْضٌ وَ اَرْبَعٌ فيها سُنَّةٌ وَ اَرْبَعٌ فيها تَأْديبٌ. فَاَمَّا الْفَرْضُ: فَالْمَعْرِفَةُ وَ الرِّضا وَ التَّسْمِيَةُ وَ الشُّكْرُ. وَ اَمَّا السُّنَّةُ: فَالْوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعامِ وَالْأَكْلُ جالِسا وَالْجُلُوسُ عَلَى الْجانِبِ الْأيْسَرِ وَ الْأَكْلُ بِثَلاثِ اَصابِعَ. وَ اَمَّا التَّأديبُ: فَالْأَكْلُ مِمّا يَليكَ وَ تَصْغيرُ اللُّقْمَةِ وَ الْمَضْغُ الشَّديدُ وَقِلَّةُ النَّظَرِ فىوُجُوهِ النّاسِ. [عوالم، ج 11: 629.]
از حضرت زهرا عليهاالسلام نقل شده است كه فرمود: در آداب سفره دوازده خصلت است كه هر مسلمانى بايد آن را بداند. چهار خصلت واجب و چهار تا مستحب و چهار تاى ديگر از ادب است: شناخت (ارزش نعمت) و رضا (به روزى خداوندى) و نام خدا بر زبان آوردن و سپاس او گفتن از واجبات است، وضوى قبل از غذا و در حال نشسته غذا خوردن و نشستن روى طرف چپ و با سه انگشت غذا خوردن از مستحبات است، و خوردن از غذايى كه نزديك و روبروى توست و كوچك گرفتن لقمه و زياد جويدن و كمتر نگريستن به روى ديگران از آداب غذا خوردن است.

رضـاى ديـن و دنيـا
۳۸ قالَت فاطِمَةُ لِبَعضِ النِّساءِ: اِرْضى اَبَوَىْ دينِكِ مُحَمَّدا وَعَليّا بِسَخَطِ اَبَوَىْ نَسَبِكِ وَ لاتُرْضِى اَبَوَىْ نَسَبِكِ بَسَخَطِ اَبَوَىْ دينِكِ. [تفسير منسوب به امام عسكرى عليه السلام: 334.]
حضرت زهرا عليهاالسلام به برخى از زنان فرمود: ـ در صورت ناچارى ـ براى جلب رضايت حضرت محمد و حضرت على عليهماالسلام ـ كه پدر اسلام و امت مسلمان هستند. پدر و مادر خويش را به خشم آر (از رنجش آنان هراس مكن) ولى مبادا براى جلب رضايت پدر و مادرت، آنان را به خشم آرى.

بهـترين كار براى زنـان
۳۹ عَن عَلِىٍّ عليه السلام قالَ: كُنّا جُلُوسا عِندَ رَسُولِ اللّه ِ صلي الله عليه و آله فَقالَ: أخبِرُونى أىُّ شَيٍ?خَيرٌ لِلنِّساءِ ؟ فَعَيينا، فَرَجَعتُ إلى فاطِمَةَ فَقالَت: خَيْرٌ لِلنِّساءِ اَنْ لا يَرَيْنَ الرِّجالَ وَ لا يَراهُنَّ الرِّجالُ. [كشف الغمه 1: 466.]
حضرت امير المؤمنين گويد: روزى پيامبر از ما سؤال كرد: بهترين كار براى زن چيست؟ كسى نتوانست پاسخ گويد. من اين پرسش را از فاطمه پرسيدم. او عليهاالسلام فرمود: ولى من مى دانم: بهـترين كار براى زن آن اسـت كـه مردان ـ نامحرم ـ را نبيند و مردان نيز او را نبينند.

بـارالهـا !
۴۰ مِن دُعائِها عليهاالسلام: اَللّهُمَّ بِعِلْمِكَ الْغَيْبِ وَ قُدْرَتِكَ عَلَى الْخَلْقِ اَحْيِـنى مـا عـَلِمْتَ الْحَـياةَ خَيـْرا لى وَ تَوَفـَّنى اِذا كانَتِ الْوَفاةُ خَيـْرا لى. اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُكَ كَلِمَةَ الاِْخْلاصِ وَ خَشْيَتَكَ فِى الرِّضا وَ الْغَضَبِ وَ الْقَصْدَ فِى الْغِنى وَالْفَـقْرِ. [بحارالانوار ج 94: 225.]
از دعاهاى حضرت زهرا عليهاالسلام: بارالها ! به علم غيب و قدرت فراگيرت سوگند، مرا زنده بدار تا روزى كه آن، براى من سودمند است و بميران هنگامى كه مرگ، به سود من باشد. خدايا اعتقاد خالص و ترس از خودت را به هنگام خوشنودى و خشم و ميانه روى در حال دارايى و تهى دستى را از تو خواستارم.