مقـدمه

وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّه ِ جَميعا وَ لاتَفَرَّقُوا وَ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللّه ِ عَلَيْكُمْ اِذْكُنْتُمْ اَعْدآءً فَاَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَاَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ اِخْوانا.[ ـ سوره آل عمران: آيه 103.]

مسلمانان چون دندانه هاى شانه با هم برابرند و چون اعضاى يك بدنِ زنده، منسجم و هماهنگ. كه آسيب در يك عضو باعث تشويش و نابسامانى در ديگر اعضاء خواهد بود.
آنچه كه آنانرا به هم پيوند مى دهد ريشه در نهاد انسانى دارد و برخاسته از ضرورت تداوم حيأت است.
جهان را خداى يگانه آفريده و نظام و سنّت يگانه برآن بخشيده تا كسى نتواند همانند خاشاك پراكنده بر روى آب، بى اراده و سرگردان به هر گرداب و منجلابى سرنهد و يا چون گوسپندى بريده از گلّه باشد كه گرگهاى در كمين نشسته را طُعمه اى چرب و نرم شود و به عذاب ابدىِ تفرقه و نفاق و شرك گرفتار آيد.
مؤمنين، برادرانى يكدل و يكرنگند كه همچون مشتى آهنين بر فرق كفّارِ كفتار خوى فرود آيند و همانند سدّى استوار و بنيانى محكم از رخنه خنّاسان در صفوف به هم پيوسته و شكوهمندشان بپرهيزند.
دستان توانمند مسلمانان را انقلاب اسلامى ايران در سنّت دشمن شكن نماز جمعه به يكديگر پيوند داد و پس از قرنها سكوت و دشمنى و فراموشى، مسجد جامع شهرها و ميعاد گاههاى نماز جمعه با فرياد شكوه بخش خطيبانِ متعهد وطنينِ اللّه اكبرِ نمازگزارانِ همسو و هم جهت، آذين يافت. و اينك نمازهاى جمعه ما در جاى جاى اين كشور خدائى، يادگارى است عزيز و جانسوز و ارزشمند و دل افروز از «ابوذر زمان[ ـ لقبى كه امام راحل بر آية اللّه طالقانى اوّلين امام جمعه تهران نهادند.] » و اوّلين «شهيد عظيم الشأن محراب[ ـ اوّلين شهيد محراب آية اللّه مدنى، جمله از پيام امام قدس سره است.] » و «معلّم اخلاق و مهذّب نفوس[ ـ دومين شهيد محراب آية اللّه دستغيب، جمله از پيام امام قدس سره است.] » و «فقيه فداكارِ[ ـ سومين شهيد محراب آية اللّه صدوقى يزدى، جمله از پيام امام قدس سرهاست.] » صدوق و شريفترين[ ـ چهارمين شهيد محراب آية اللّه اشرفى اصفهانى.] عطاى الهى، كه امروز به امامت مراد و محبوب خود، احيا گرسنن حياتبخش اسلام و روح خدا در جسم بيجان جهان معاصر، در بيت المعمور عرش الهى هرروز جمعه و هر صبح و شام به نماز ايستاده اند تا نظاره گر لطف خدا و منتظر تلاش ما در حفظ ارزشها و شعارهاى اسلام ناب محمدى صلي الله عليه و آله در سايه امام جمعه[ ـ اشاره به مقام معظّم رهبرى كه به حكم امام قدس سره امام جمعه رسمى تهران هستند.] و ولىّ جمع و رهنما و رهبر جهان اسلام باشند.
در اين مجموعه چهل حديث از حجج معصوم و ائمه هدايت و وحدت در موضوع نماز جمعه و جماعت را به عنوان هديه اى گرانقدر، به شفتيگان اسلام و انقلاب و تشنگان تعهّد و تشكّل و نيز كلّيه ستادهاى خدمتگزار در نمازهاى جمعه و جماعت تقديم مى نمايد. باشد تا كلمات گُهربار معصومين: چراغ را همان و شمع جمعان گردد.

آمين يا رب العالمين
محمود لطيفى

قالَ اللّهُ تَبارَكَ وَ تَعالى:
يا اَيـُّهـَا الَّذينَ امـَنُوا اِذا نُودِىَ لِلصَّلوِةِ مِنْ يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا اِلى ذِكْرِ اللّهِ وَ ذَرُوا الْبَيْعَ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ. «صَدَقَ اللّهُ الْعَلِّى الْعَظيم» [«سوره مباركه جمعه آيه 9»] اى كسانى كه ايمان آورده ايد هرگاه شما را براى نماز روز جمعه بخوانند فى الحال به ذكر خدا بشتابيد و كسب و تجارت را رها كنيد كه اين (نماز جمعه، از هر تجارت سودمندى) اگر بدانيد براى شما بهتر خواهد بود.

فصـل اول:
فضيلت حضور

نماز جمعه، حج فقرآء
۱ عَنْ اَبيعَبْدِ اللّهِ عليه السلام قالَ: جآءَ اَعْرابِىٌّ اِلَى النَّبِىِّ صلي الله عليه و آله ... فَقالَ يا رَسُولَ اَللّه ِ اِنّى تَهَيَّأْتُ اِلَى الْحَجِّ كَذا وَ كَذامَرَّةً فَما قُدِرَ لى فَقالَ: ... عَلَيْكَ بِالْجُمُعَةِ فَاِنَّها حَجُّ الْمَساكينِ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 5»]
امام صادق عليه السلام فرمود: باديه نشينى بحضور پيامبر خدا صلي الله عليه و آلهرسيد و عرضه داشت: چندين بار آماده سفر حج شده ام امّا توفيق نيافتم، حضرت فرمود: نماز جمعه را درياب كه حجّ تهى دستان است.

حجّ و عُمره در هر جمعه
۲ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِنَّ لَكُمْ فِى كُلِّ جُمُعَةٍ حَجَّةٌ وَ عُمْرَةٌ فَالْحَجَّةُ اَلْهَجيرَةُ لِلْجُمُعَةِ وَ الْعُمْرَةُ اِنْتِظارُ الْعَصْرِ بَعْدَ الْجُمُعَةِ. [«كنزالعمال / ج 7 / ص 737 / حديث 21173»]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر روز جمعه براى شما ثواب يك حج و يك عمره است، حج شما شتاب و مبادرت به نماز جمعه و عمره شما انتظار اقامه نماز عصر پس از نماز جمعه است.

شتاب شايسته
۳ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: ثـَلاثٌ لَوْيَعْلَمِ النـّاسُ ما فيهِنَّ لَرَكـَضُوا الاِْبِلَ فىطَلـَبِهِنَّ: اَلْأَذانُ وَالصَّفُّ الاَْوَّلُ وَالْغـُدُوُّ اِلَى الْجُمُعَةِ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 3»]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: اگر مردم مى دانستند در اذان گفتن وصف اوّل جماعت ايستادن و صبحگاهان به نماز جمعه شتافتن چه سودهايى نهفته است، بر پشت كوهان شترها سوار شده به جستجوى آن مى پرداختند.

گامهاى نسوز
۴ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: ما مِنْ قَدَمٍ سَعَتْ اِلَى الْجُمُعَةِ اِلاّحَرَّمَ اللّهُ جَسَدَها عَلَى النّارِ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 3»]
امام صادق عليه السلام فرمود: هيچ قدمى نيست كه در راه نماز جمعه برداشته شود مگر آنكه خدا بدن آن را بر آتش حرام مى سازد.

نماز جمعه ملاك قُرب بخدا
۵ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: يَجْلِسُ النّاسُ مِنَ اللّه ِ يَوْمَ الْقِيامَةِ عَلى قَدْرِ رَواحِهِمْ اِلَى الْجُمُعاتِ الْأَوَّلُ وَ الثّانِىُ وَ اَلثّالِثُ. [«مستدرك الوسائل / ج 6 / ص 39»]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: نزديكى مردم با خداوند در روزقيامت به مقدار رفتن آنها به نماز جمعه به ترتيب نفر اوّل و دوّم و سوّم است.

نماز جمعه بيمه بهشت
۶ قالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: ضَمِنْتُ لِسِتَّةَ عَلَى اللّه ِ الْجَنَّةَ، مِنْهُمْ رَجُلٌ خَرَجَ اِلَى الْجُمُعَةِ فَماتَ فَلَهُ الْجَنَّةُ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 11»]
اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: در محضر خداوند براى شش گروه ضمانت بهشت نموده ام، يكى از آنان كسى است كه به قصد نماز جمعه از منزل خارج شده و در آن حال مرگ او فرا رسيده است.

مسافر و نماز جمعه
۷ عَنِ الصّادِقِ عليه السلام اَنَّهُ قالَ: اَيُّما مُسافِرٍ صَلَّى الْجُمُعَةَ رَغْبَةً فيها وَ حُبّا لَها اَعْطاهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ اَجُرَمِأَةِ جُمُعَةٍ لِلْمُقيمُ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 26»]
امام صادق عليه السلام فرمود: هر مسافرى كه به خاطر رغبت و علاقه خودش در نماز جمعه حاضر شود، خداوند او را پاداش صد نماز جمعه غير مسافر عطا نمايد.

فصل دوم:
ضرورت حـضور

كوچكترين تجمع جمعه
۸ عَنْ زُرارَةَ قالَ: قُلْتُ لاَِبى جَعْفَرٍ عليه السلام: عَلى مَنْ تَجِبُ الْجُمُعَةُ؟ قالَ عليه السلام : تَجِبُ عَلى سَبْعَةِ نَفِرٍ مِنَ الْمُسْلِمينَ وَ لاجُمُعَةَ لِأَقَلَّ مِنْ خَمْسَةٍ مِنَ الْمُسْلِمينَ اَحَدُهُمُ الاِْمامُ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 8»]
... امام باقر عليه السلام فرمود: هرگاه هفت نفر جمع شدند نماز جمعه واجب مى شود و اين نماز با كمتر از پنج نفر ـ كه يكى از آنها پيش نماز است ـ بر پا نمى شود.

محدوده نماز جمعه
۹ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: تَجـِبُ الْجـُمُعـَةُ عَلى كُلِّ مَنْ كانَ مِنْها عَلى فَرْسَخَيْنِ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 12»]
امام باقر عليه السلام فرمود: حضور در نماز جمعه تا فاصله دو فرسخى بر همگان واجب است.[ ـ هر فرسخ شرعى حدود 5/5 كيلومتر است.]

معافيت از نماز جمعه
۱۰ عَنْ حَفْصِ بن غياث: اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ الْجُمُعَةَ عَلى جَميعِ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ رَخَّصَ لِلْمَرْئَةِ وَ الْعَبْدِ وَ الْمُسافِرِ اَنْ لا يَأْتُوها فَلَمّا حَضَرُوا سَقَطَتِ الرُّخْصَةُ وَ لَزِمَهُمُ الْفَرْضُ الْأَوَّلُ فَمِنْ اَجْلِ ذلِكَ اَجْزَءَ عَنْهُمْ. فَقُلْتُ: عَمّنْ هذا؟ قالَ: عَنْ مَوْلانا اَبى عَبْدِ اللّهِ عليه السلام. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 34»]
حفص بن عياث مى گويد: شنيدم يكى از بزرگان شيعه مى گفت: خداوند متعال نماز جمعه را بر همه مؤمنان از زن و مرد واجب نموده است امّا به زنان و مسافران و بردگان اجازه ترك آنرا نيز داده است ولى اگر در نماز شركت نمودند خواندن آن واجب و ترك آن جايز نيست. بنابراين نماز جمعه آنان كفايت از نماز ظهر مى كند. ـ چون رفع و جوب بخاطر سهولت تكليف وامتنان بوده است و صحت و كفايت آن رفع نشده است. حفص گويد: گفتم اين نظر كيست؟ گفت نظر مولايمان امام صادق عليه السلام

كيفر ترك نماز جمعه
۱۱ وَ قالَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله فىخُطْبَةٍ طَويلَةٍ نَقَلَهَا الُْمخالِفُ وَالْمُؤالِفُ: اِنَّ اللّه َ فَرَضَ عَلَيْكُمُ الْجُمُعَةَ فَمَنْ تَرَكَها فى حَياتى اَوْ بَعْدَ مَوْتى اِسْتِخْفافا بِها اَوْ جُحُودا لَها فَلا جَمَعَ اللّه ُ شَمْلَهُ وَ لابارَكَ لَهُ فى اَمْرِهِ اَلا وَ لا صَلاةَ لَهُ اَلا وَ لازَكاةَ لَهُ اَلا وَ لاحَجَّ لَهُ اَلا وَ لاصَوْمَ لَهُ اَلا وَ لا بِرَّ لَهُ حَتّى يَتُوبَ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 7»]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله ضمن خطبه اى طولانى كه سُنّى و شيعه آنرا نقل نموده اند فرمود: خداوند نماز جمعه را بر شما واجب فرموده است، هر كس در حيات و يا در ممات من بخاطر سبك شمارى و يا انكار، آنرا ترك نمايد خداوند كار او بسامان نكند و بر زندگى او بركت ندهد. آگاه باشيد نماز او، زكات او، حج او و روزه و اعمال خير او مقبول نيست مگر اينكه توبه كند.

ترك نماز جمعه مايه غفلت
۱۲ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: لِيَنْتَهِيَنَّ اَقْوامٌ عَنْ وَدْعِهِمُ الْجُمُعاتِ اَوْ لَيَخْتِمَنَ اللّه ُ عَلى قُلُوبِهِمْ ثُمَّ لَيَكُونَنَّ مِنَ الْغافِلينَ. [«كنزالعمال / ج 7 / ص 727 / حديث 21134]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: بعضى از گروهها از ترك نماز جمعه بپرهيزند ، در غير اين صورت بر دلهاى آنان مُهر نفاق زده خواهد شد، آنگاه در صف غافلين در خواهند آمد.

نابودى جامعه در ترك نمازجمعه
۱۳ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: ثَلاثَةٌ اِنْ اَنْتُمْ خالَفْتُمْ فيهِنَّ اَئِمَّتَكُمْ هَلَكْتُم جُمُعَتُكُمْ وَ جِهادُ عَدُوِّكُمْ وَ مَناسِكُكُمْ. [«مستدرك الوسائل / ج 6 / ص 7»]
حضرت على عليه السلام فرمود: اگر با رهبران و پيشوايانتان در سه چيز مخالفت كنيد هلاك مى شويد: نماز جمعه و جهاد با دشمن و مناسك حج.

منافق شناسى
۱۴ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: مَنْ تَرَكَ ثَلاثَ جُمُعاتٍ مِنْ غَيْرِ عُذْرٍ كـُتِبَ مِنَ الْمُنافـِقيـنَ. [«كنزالعمال / ج 7 / ص 729 / حديث 21135]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر كسى سه نماز جمعه ـ پى در پى ـ را بدون عذر ترك نمايد در رديف منافقين ثبت خواهد شد.

كار در وقت نماز جمعه
۱۵ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: مَنِ اسْتَأْجَرَ اَجيرا فَلا يَحْبِسُهُ عَنِ الْجُمُعَةِ فَيَأْثِمُ. [«مستدرك الوسائل / ج 6 / ص 7»]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر كس كارگرى را بكار بگمارد، چنانچه او را از نماز جمعه منع كند، گناه نموده است.

نمازجمعه زندانيان
۱۶ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: اِنَّ عَلَى الاِْمامِ اَنْ يُخْرِجَ الُْمحْبَسينَ فِى الدَّيْنِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ اِلَى الْجُمُعَةِ وَ يَوْمَ الْعيدِ اِلَى الْعيدِ وَ يُرْسِلَ مَعَهُمْ فَاِذا قَضَوْا الصَّلاةَ رَدَّهُمْ اِلَى السِّجْنِ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 36»]
امام صادق عليه السلام فرمود: امام (حاكم اسلامى) بايد زندانيان مسلمان را كه بخاطر بدهىِ خود به زندان افتاده اند به نماز جمعه و نماز عيد حاضر نمايد و پس از اقامه نماز آنانرا به زندان برگرداند.

آمادگى براى نماز جمعه
۱۷ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: وَ اللّهِ لَقَدْ بَلَغَنى اَنَّ اَصْحابَ النَّبِىِّ صلي الله عليه و آله كانُوا يَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَةِ يَوْمَ الْخَميسِ لاَِنَّهُ يَوْمَ مَضيقٍ عَلَى الْمُسْلِمينَ. [«وسائل الشيعه / ج 5 ص 46»]
امام باقر عليه السلام فرمود: بخدا قسم شنيده ام كه ياران پيامبر گرامى صلي الله عليه و آلهاز روز پنجشنبه خود را براى نماز جمعه آماده مى نمودند چون روز جمعه براى مسلمانان فشرده است - فرصت و امكانات كم است.

فصل سوم:
آداب حضور

ادب و آداب نماز جمعه
۱۸ قالَ اَبُوعَبْدِ اللّهِ عليه السلام: لِيَتَزَيَّنْ اَحَدُكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ يَغْتَسِلُ و يَتَطَيَّبُ وَ يُسَرِّحُ لِحْيَتَهُ وَ يَلْبَسُ اَنْظَفَ ثِيابِهِ وَلْيَتَهَيَّأْ لِلْجُمـُعَةِ وَلْيَكُنْ عَلَيْهِ فى ذلِكَ الْيَوْمِ السـَّكينَةُ وَ الْوَقـارُ… [«فروع كافى / ج 3 / ص 417»]
امام صادق عليه السلام فرمود: يكايك شما بايد در روز جمعه خود را بيارايد، غسل كند، عطر بزند و ريش و موهاى خود را شانه نمايد و پاكيزه ترين لباسهاى خود را بپوشد و براى نماز جمعه آماده شود و البته بايد آرامش و وقار در رفتار او نمايان باشد.

كفّاره گناهان هفته
۱۹ قالَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله: مِنَ اغْتَسَلَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ مَسَّ مِنْ طيبِ اِمْرَأَتِهِ ـ اِنْ كانَ لَها ـ وَ لَبِسَ مِنْ صالِحِ ثِيابِهِ ثُمَّ لَمْ يَتَخَطَّ رِقابَ النّاسِ وَ لَمْ يَلْغَ عِنْدَ الْمَوْعِظَةِ كانَ كَفّارَةً لِما بَيْنَهُما وَ مَنْ لَغى وَ تَخَطّى رِقابَ النّاسِ كانَتْ لَهُ ظُهْرا. [«بحار الانوار / ج 89 / ص 212»]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر كسى كه روز جمعه غسل نموده و از عطر همسر خود ـ چنانچه خودش عطر نداشته باشد و او داشته باشد ـ استفاده نمايد و از لباسهاى مناسب خود بپوشد و به هنگام عبور از صف هاى نماز جمعه پاى بر روى لباس و سرو دوش مردم نگذارد و در وقت خطبه هاى نماز سخن نگويد، نماز جمعه او كفّاره گناهان او در فاصله دو نماز جمعه مى باشد، ولى اگر در بين خطبه ها حرف بزند تنها بجاى نماز ظهر او محسوب مى شود.

فرشتگان مأموران ثبت
۲۰ عَنِ النَّبِىِّ صلي الله عليه و آله اَنَّهُ قالَ: اِذا كانَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ كانَ عَلى كُلِّ بابٍ مِنْ اَبْوابِ الْمَسْجِدِ مَلائِكَةٌ يَكْتُبُونَ الْأَوَّلَ فَالْأَوَّلَ فَاِذا جَلَسَ الاِْمامُ طَوُّوا الصُّحُفَ وَ جاؤُوا يَسْتَمِعُونَ الذِّكْرَ. [«مستدرك الوسائل / ج 6 / ص 38»]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: وقتى روز جمعه فرا مى رسد بر هر درى از درهاى مسجد فرشتگانى نشسته اند و نام مردم را به ترتيب ورود، اوّل و دوّم و سوّم... مى نويسند تا آنگاه كه امام جمعه در جايگاه خود قرار گرفت پرونده ها را پيچيده و براى شنيدن ذكر (خطبه ها) مى نشينند.

سلام بر نمازگزاران جمعه
۲۱ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: مِنَ السُّنَّةِ اِذا صَعِدَ الاِْمامُ الْمِنْبَرَ اَنْ يُسَلِّمَ اِذَا اسْتـَقْبَلَ النـّاسَ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 43»]
امام على عليه السلام فرمود: يكى از سُنن اِسلامى اين است كه وقتى امام جمعه در جايگاه خُطبه قرار گرفت به مردم سلام كند.

پايگاه سياسى اخلاقى نظام
۲۲ عَنِ الرِّضا عليه السلام قالَ: اِنَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَةُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ لاَِنَّ الْجُمُعَةَ مَشْهَدُ عامٍ فَاَرادَ اَنْ يَكُوْنَ لِلاَْميرِ سَبَبٌ اِلى مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغيبِهِمْ فِى الطّاعَةِ وَ تَرْهيبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِيَةِ وَ تَوْقيفِهِمْ عَلى ما اَرادَ مِنْ مَصْلَحَةِ دينِهِمْ وَ دُنْياهُمْ وَ يُخْبِرَهُمْ بِما وَرَدَ عَلَيْهِمْ مِنَ الاَْفاقٍ ـ وَ ـ مِنْ الاَْهْوالِ الَّتى لَهُم فيهَا الْمَضَرَّةُ وَ الْمَنْفَعَةُ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 40»]
امـام رضـا عليه السلام فرمـود: انگيزه خواندن خطبه در نمازجمعه آن است كه: چون جمعه روز حضور عمومى است. اسلام خواسته تا فرماندار ـ نماينده دولت اسلامى ـ وسيله اى ـ تريبونى ـ داشته باشد براى موعظه مردم و تشويق آنان به اجراى قوانين و اطاعت از دستورات الهى و پرهيز از نافرمانى ـ قانون شكنى ـ و معصيت و همچنين بتواند از اين طريق مردم را در جريان برنامه ها و تصميمات متخذه مربوط به دين و دنياى آنان قرار دهد و از آنچه در جهان مى گذرد ـ و به نحوى با حيات مسلمين ارتباط دارد ـ و از حوادث و پيش آمدهايى كه ضرر يا منفعتى ـ تأثير مثبت يا منفى - براى آنها دارد آنانرا مطّلع نمايد.

سكوت به هنگام خطبه
۲۳ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: اِذا خَطَبَ الاِْمامُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فـَلا يَنْبَغى لاََحـَدٍ اَنْ يَتـَكَلَّمَ حَتّى يَفْرُغَ الاِْمامُ مِنْ خُطْبَتِهِ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 29»]
امام صادق عليه السلام فرمود: به هنگام خطبه امام جمعه سزاوار نيست كسى سخن بگويد تا آنگاه كه امام از خطبه فارغ گردد.

دو ركعت خطابه
۲۴ عَنْ اَبى عَبْدِ اللّه ِ عليه السلام فى حَديثٍ قالَ: اِنَّما جُعِلَتِ الْجُمُعَةُ رَكْعَتَيْنِ مِنْ اَجْلِ الْخُطْبَتَيْنِ فِهىَ صَلاةٌ حَتّى يَنْزِلَ الاِْمامُ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 15»]
امام صادق عليه السلام فرمود: نمازجمعه به خاطر دو خطبه اى كه دارد دو ركعت شده است. پس آن دو خطبه در واقع دو ركعت از نماز است ـ و مردم به هنگام شنيدن خطبه در حال نمازند ـ تا امام از جايگاه فرود آيد.

نماز جمعه و اجابت دعا
۲۵ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: اَلسّاعَةُ الَّتى تُسْتَجابُ فيهَا الدُّعآءُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ مابَيْنَ فَراغِ الاِْمامِ مِنَ الْخُطْبَةِ اِلَى اَنْ يَسْتَوِى النّاسُ فىالصُّفُوُفِ وَساعَةٌ اُخْرى مِنْ اخِرِالنَّهارِ اِلى_'feغُرُوبِ الشَّمْسِ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 46»]
امام صادق عليه السلام فرمود: ساعتهايى از روز جمعه كه دعا مستجاب مى شود: فاصله بين فراغت امام از خطبه تا تنظيم صفوف - آغاز نماز - و آخرين ساعت روز جمعه تا غروب آفتاب است.

فصـل اول:
فضيلت جماعت

برترى نماز جماعت
۲۶ اِنَّ رَسُولُ اَللّهِ صلي الله عليه و آله قالَ: صَلاةُ الْجَماعَةِ اَفْضَلُ مِنْ صَلاةِ الْفَرْدِ بِخَمْسٍ وَ عِشْرينَ دَرجَةً. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 374»]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: فضيلت نماز جماعت بيست و پنج برابر نماز فُرادا مى باشد.

حكمت نماز جماعت
۲۷ عَنِ الرِّضا عليه السلام قالَ: اِنَّما جُعِلَتِ الْجَماعَةُ لِئَلاّيَكُونَ اِلاِْخْلاصُ وَ التَوْحيدُ وَ الاِْسْلامُ وَ الْعِبادَةُ لِلّهِ اِلاّ ظاهِرا مَكْشُوفا مَشْهُورا. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 372»]
امام رضا عليه السلام فرمود: علت تشريع نماز جماعت آن است كه اسلام وتوحيد و بندگى و اخلاص به خداوند متعال در معرض ديد عموم و ظاهر و مشهور در ميان مردم باشد.

دو برگ رهايى
۲۸ وَ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: مَنْ صَلّى اَرْبَعينَ يَوْما الصَّلَواتَ فى جَماعَةٍ لايَفُوتُهُ تَكْبيرَةُ الاِْحْرامِ كُتِبَ لَهُ بَرآئتانِ، بَرآئَةُ مِنَ النِّفاقِ وَ بَرآئةٌ مِنَ النّارِ. [«مَحّجة البيضآء / ج 1 / ص 344»]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: هر كس چهل روز نمازهاى خود را با جماعت بخواند بطوريكه يك تكبيرة الاحرام از او فوت نشود، دو برائت آزادى براى او نوشته مى شود، يكى نجات از نفاق و ديگرى رهائى از آتش.

صف جهاد وصف جماعت
۲۹ قالَ اَبُو الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عليه السلام: اِنَّ الصَّلاةَ فِى الصَّفِّ الاَْوَّلِ كَالْجِهادِ فى سَبيلِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 387»]
امام موسى بن جعفر عليه السلام فرمود: نماز در صف اوّل جماعت همانند جهاد در راه خداوند مُتعال است.

صفوف نخستين جماعت
۳۰ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِنَّ اللّه َ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى الَّذينَ يَصِلُونَ الصُّفُوفَ الاَْوَّلِ. [«كنزالعّمال / ج 7 / ص 633 / حديث 20629»]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: خدا و فرشتگانش بر كسانى كه صفهاى اوّل ـ نماز جماعت - را بهم پيوند مى دهند، درود مى فرستند.

فصل دوم:
ضرورت جماعت

حضور در جمع و جماعت
۳۱ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِنَّ الشَّيْطانَ ذِئْبُ الاِْنْسانِ كَذِئْبِ الْعنَنَمِ يَأْخُذُ الشّاةَ القاصِيَةَ وَ النّاحِيَةَ فَاِيّاكُمْ وَ الشِّعابَ وَ عَلَيْكُم بِالْجَماعَةِ وَ العامَّةِ وَ الْمَسْجِدِ. [«كنزالعّمال / ج 7 / ص 581 / حديث 20355»]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: شيطان گرگ انسان است، همانند گرگ گوسفندان كه هميشه ميش هاى دور افتاده و كناره گير را مى گيرد. پس، از دسته بنديها (گروه گرائى و خط بازى) بپرهيزيد و بر شما باد به حضور در جماعت و مجالس عمومى و مسجد.

قطع رابطه با تكروان
۳۲ اِنَّ رَسُولَ اللّهِ صلي الله عليه و آله قالَ: لاصَلاةَ لِمَنْ لايُصَلّى فِى الْمَسْجِدِ مَعَ الْمُسْلِمينَ اِلاّمِنْ عِلَّةٍ وَ لاغَيْبَةَ اِلاّ لِمَنْ صَلّى فى بَيْتِهِ وَ رَغِبَ عَنْ جَماعَتِنا وَ مَنْ رَغِبَ عَنْ جَماعَةِ الْمُسْلِمينَ سَقَطَتْ عِدالَتُهُ وَ وَجَبَ هِجْرنُهُ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 394»]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه ـ بدون هيچ عذرى ـ نماز خود را همراه ديگر مسلمانان در مسجد نمى خواند نمازش مقبول نيست و غيبت احدى جايز نيست مگر كسى كه نمازش را در خانه مى خواند ـ و در جماعت حاضر نمى شود ـ و به حضور در اجتماع مسلمين بى رغبت است و هر آنكس كه چنين باشد از عدالت ساقط و دورى از او واجب مى باشد.

بى‌اعتنائى به نماز جماعت
۳۳ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: قالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: مَنْ سَمِعَ النِّدآءَ فَلَمْ يُجِبْهُ مِنْ غَيْر عِلَّةٍ فَلا صـَلاةَ لـَهُ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 375»]
امام باقر عليه السلام از اميرالمؤمنين عليه السلام نقل مى فرمايد كه حضرتش فرمود: هر كه صداى اذان جماعت را بشنود و بدون هيچ عذرى اجابت نكند نماز ندارد (نمازش مقبول نيست).

كيفر ترك نماز جماعت
۳۴ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: لِيَنْتَهِيَنَّ اَقْوامُ لايَشْهَدُونَ الصَّلاةَ اَوْ لاَمُرَنَّ مُؤَذِّنا يُؤَذِّنَ ثُمَّ يُقيمَ ثُمَّ امُرُ رَجُلاً مِنْ اَهْلِ بَيْتى ـ وَ هُوَ عَلِىٌّ عليه السلام ـ فَلَيُحْرِقَنَّ عَلى اَقْوامٍ بُيُوتَهُمْ بِحَزْمِ الْحَطَبِ لاَِنَّهُمْ لاَيأْتُونَ الصَّلاةَ. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 376»]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: آنانكه در نماز جماعت حاضر نمى شوند لازم است از اينكار خود دارى كنند و گرنه دستور خواهم داد مؤذّن اذان و اقامه بگويد. آنگاه ـ پس از اقامه جماعت - يكى از اهل بيت خود را (كه على عليه السلامباشد) فرمان مى دهم تا خانه هاى كسانى را كه در جماعت حاضر نشده اند، با بسته هاى هيزم به آتش كشد.

نماز جماعت، ميزان شناسايى
۳۵ عَنِ النَّبِىِّ صلي الله عليه و آله اَنَّهُ قالَ: اِنْ سُئِلْتَ عَمَّنْ لَمْ يَشْهَدِ الْجَماعَةَ فَقـُلْ: لا اَعـْرِفـُهُ. [«محجة البيضآء / ج 1 / ص 342»]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: اگر درباره كسى كه به نماز جماعت حاضر نمى شود از تو سؤالى نمودند، بگو من او را نمى شناسم.

فصـل سوم:
آداب جماعت

به پيش براى نمازجماعت
۳۶ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِذا سَمِعْتَ الاَْذانَ فَأْتِ وَ لَوْحَبْوا. [«كنزالعّمال / ج 7 / ص 578 / حديث 20337»]
پيامبر گرامى اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: هنگامى كه اذان نماز را شنيدى ـ هر چه سريعتر ـ به مسجد بيا، گرچه سينه خيز باشد.

امـام جـماعت
۳۷ اِنَّ رَسُولَ اللّهِ صلي الله عليه و آله قالَ: اِمـامُ الْقـَوْمِ وافِدُهـُمْ فَقَدِّمُوا فى صَلاتِكُمْ اَفْضَلَكُمْ. [«بحار الانوار / ج 88 / ص 109»]
پيامبر خدا صلي الله عليه و آله فرمود: امام جماعت هر جمعى نماينده آنان ـ در پيشگاه خداوند ـ مى باشد پس براى امامت جماعت خود بهترين ها را برگزينيد.

پيوند دلها در نماز جماعت
۳۸ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آله: اِسْتَوُوا تَسْتَوِ قُلُوبُكُمْ وَ تَماسُّوا تَراحَمُوا. [«كنزالعّمال / ج 7 / ص 623 / حديث 20575»]
پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: ـ صفهاى نماز جماعت را ـ هماهنگ و تنظيم نمائيد تا دلهايتان متعادل شود و شانه ها در تماس با هم باشد، تا مهربانى افزوده شود.

امام جماعت ضامن نيست
۳۹ عَنْ اَبى عَبْدِاللّه ِ عليه السلاماَنَّهُ سَألَهُ رَجُلٌ عَنِ الْقَرآئَةِ خَلْفَ الاِْمامِ فـَقـالَ عليه السلام : لا، اِنَّ الاِْمامَ ضامِنٌ لِلْقَرآئَةِ وَ لَيْسَ يَضْمَنُ الاِْمامُ صـَلاةَ الَّذينَ خَلْفَهُ اِنـَّما يَضْمَنُ الْقَرآئةَ: [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 421»]
كسى از امام صادق عليه السلام در مورد خواندن حمد و سوره در نماز جماعت سؤال نمود، حضرت فرمود: نخوانيد چون امام جماعت ضامن قرائت حمد و سوره است امّا ضامن نماز مأمومين نيست ـ فقط قرائت بعهده اوست - .

سرعت در نماز جماعت
۴۰ عَنْ اَبى عـَبْدِاللّه ِ عليه السلام قـالَ: صَلّى رَسُولُ اللّه ِ صلي الله عليه و آلهاَلظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَخَفَّفَ الصَّلاةَ فِى الرَّكْعَتَيْنِ فَلَمّا انْصَرَفَ... قالُوا: خَفَّفْتَ فِى الرَّكْعَتَيْنِ الاَْخيرَتَيْنِ؟ فَقالَ لَهُمْ: اَوَما سَمِعْتُمْ صُراخَ الصَّبِىِّ؟!. [«وسائل الشيعه / ج 5 / ص 369»]
امام صادق عليه السلام فرمود: روزى پيامبر خدا صلي الله عليه و آلهنماز ظهر و عصر مى خواندند، ناگهان دو ركعت آخر نماز را سبكتر خواندند، اصحاب پس از اداى نماز سؤال نمودند كه ـ آيا دستور جديدى آمده؟ فرمود براى چه؟ گفتند: - چرا دو ركعت آخر نماز را سبكتر بجا آورى؟ فرمود: مگر فرياد ـ گريه ـ كودك را نشنيديد؟!