مقـدمـه
«وَاَقِم الصَّلاةَ اِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللّهِ اَكْبَرُ»[(عنكبوت، 45)]
نمـاز را بپادار، كه نماز انسان را از هر كار زشت و منكر باز مى دارد و ياد خدا بزرگتر است.
براى مقدمه چهل حديث نماز سخنى كاملتر و عميق تر و جالبتر از مطالبى كه در ابتداء باب نماز توضيح المسائل حضرت امام خمينى قدس سرهبنيانگذار جمهورى اسلامى ايران آمده بود به نظر نرسيد لذا آن را برگزيديم به اميد آنكه همه عاشقان اهل بيت عليهم السلام و آن عارف بزرگوار از كلمات دُررباز آنان توشه اى فراوان بردارند.
نماز مهمترين اعمال دينى است كه اگر قبول درگاه خداوند عالم شود، عبادتهاى ديگر هم قبول مى شود و اگر پذيرفته نشود اعمال ديگر هم قبول نمى شود. و همان طور كه اگر انسان شبانه روزى پنج نوبت در نهر آبى شستشو كند، چرك در بدنش نمى ماند نمازهاى پنجگانه هم انسان را از گناهان پاك مى كند. و سزاوار است كه انسان نماز را در اول وقت بخواند و كسى كه نماز را پست و سبك شمارد. مانند كسى است كه نماز نمى خواند، پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه به نماز اهميّت ندهد و آن را سبك شمارد سزاوار عذاب آخرت است. روزى حضرت در مسجد تشريف داشتند مردى وارد و مشغول نماز شد و ركوع و سجودش را كاملاً به جاى نياورد، حضرت فرمودند: اگر اين مرد در حالى كه نمازش اين طور است از دنيا برود، به دين من از دنيا نرفته است. پس انسان بايد مواظب باشد كه با عجله و شتابزدگى نماز نخواند و در حال نماز به ياد خدا و با خضوع و خشوع و وقار باشد، و متوجه باشد كه با چه كسى سخن مى گويد و خود را در مقابل عظمت و بزرگى خداوند عالم بسيار پست و ناچيز ببيند و اگر انسان در موقع نماز كاملاً به اين مطلب توجه كند، از خود بى خبر مى شود، چنانكه در حال نماز تير را از پاى مبارك اميرالمؤمنين عليه السلام بيرون كشيدند و آن حضرت متوجه نشدند. و نيز بايد نمازگزار توبه و استغفار نمايد و گناهانى كه مانع قبول شدن نماز است، مانند حسد، كبر، غيبت، خوردن حرام، آشاميدن مسكرات و ندادن خمس و زكات بلكه هر معصيتى را ترك كند. و همچنين سزاوار است كارهايى كه ثواب نماز را كم مى كند به جا نياورد، مثلاً در حال خواب آلودگى و خوددارى از بول به نماز نايستد، و در موقع نماز به آسمان نگاه نكند و نيز كارهايى كه ثواب نماز را زياد مى كند به جا آورد، مثلاً انگشترى عقيق به دست كند و لباس پاكيزه بپوشد و شانه و مسواك كند و خود را خوشبو نمايد.
مقدمه را با نقل حديث زيبايى از پيامبر گرامى صلي الله عليه و آله به پايان مى بريم:
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود:
امّت من چهار گروه هستند:
۱ ـ گروهى نماز مى خوانند، ولى در نمازشان سهل انگارند، «ويل» براى آنهاست، و «ويل» نام يكى از طبقات زيرين جهنّم است، خداوند فرمود: «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلّينَ اَلَّذينَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ»[ ماعون، 4 و 5]
پس «ويل» براى نمازگزاران است، آنهايى كه در نمازشان سهل انگارند.
۲ ـ گروهى گاهى نماز مى خوانند و گاهى نمى خوانند، پس «غَىّ» مال آنهاست، و «غَىّ» نام يكى از طبقات پايين جهنّم است. خداوند متعال فرمود: «فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ اَضاعُوا الصَّلوةَ وَاتَّبَعُوا الشَّهَواتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيّا»[ مريم، 59.]
سپس جانشين آن مردم خداپرست قومى شدند كه نماز را ضايع كرده و از شهوات پيروى كردند، و اينها به زودى در «غَىّ» افكنده خواهند شد.
۳ ـ گروهى هيچ وقت نماز نمى خوانند، «سَقَر» براى آنهاست، «سَقَر» هم نام يكى از طبقات زيرين جهنّم است كه خداوند متعال فرمود: «ماسَلَكَكُمْ فى سَقَرٍ قالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلّينَ»مدثر، ۴۲.
(اهل بهشت از اهل جهنّم سئوال مى كنند) چه چيزى شما را به «سَقَر» كشاند؟ در جواب مى گويند: ما از نمازگزاران نبوديم.
۴ ـ گروهى هميشه نماز مى خوانند، و در نمازشان خشوع دارند. خداوند متعال فرمود: «قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ اَلَّذينَ هُمْ فى صَلاتِهِمْ خاشِعُون»[ مؤمنون، 1 و 2.]
مؤمنان رستگار شدند، آنهائى كه در نمازشان با خشوع هستند.
[ المواعظ العدديه، باب چهارم، ص 122 ].
اميدواريم خداوند متعال همه ما را از گروه چهارم قرار دهد.
بخش اوّل:
جايگاه نماز در اسلام
اهميّت نماز
۱ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَوَّلُ مَا افْتَرَضَ اللّهُ عَلى اُمَّتى الصَّلواتُ الْخَمْسُ، وَاَوَّلُ مايُرْفَعُ مِنْ اَعْمالِهِمُ الصَّلواتُ الْخَمْسُ، وَاَوَّلُ مايُسْأَلْونَ عَنْهُ الصَّلواتُ الْخَمْسُ. [ كنز العمال، ج 7، ح 18859 .]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: نخستين چيزى كه خداوند بر امّت من واجب كرد نمازهاى پنجگانه است، و نخستين عملى كه از آنان بالا برده مى شود، و از آنان سئوال مى شود همان نماز است.
نماز و پايه‌هاى دين
۲ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: بُنِىَ اْلاِسْلامُ عَلى خَمْسَةِ اَشْياءَ: عَلَى الصَّلاةِ، وَالزَّكوةِ وَالْحَجِّ، وَالصَّوْمِ وَالْوِلايَةِ. [ بحارالأنوار، ج 82، ص 234 .]
امام باقر عليه السلام فرمود: اسلام بر پنج چيز بنا شده است: نماز، زكات، حجّ، روزه و ولايت اهل بيت عليهم السلام.
مَثَل نـماز
۳ عَنْ اَبى جَعْفَرٍ عليه السلام قالَ: الصَّـلاةُ عَمُودُ الدّينِ، مَثَلُها كَمَثَلِ عَمُودِ الْفُسْطاطِ اِذا ثَبَتَ الْعَمُودُ ثَبَتَتِ الاَْوْتـادَ الاَْطْنابُ، وَ اِذا مـالَ الْعَمُـودُ وَانْكَـسَرَ لَـمْ يَثْبُتْ وَتَدٌ وَلاطَنَبٌ. [ بحار الانوار ، ج 82 ، ص 234 .]
امام باقر عليه السلام فرمود: نمـاز ستون دين است، مثل آن هـمانند ستون خـيمه است كه وقـتى اسـتوار باشد ميخـها و طنابها پابرجـاست، و هر گاه سـتون آن كـج و شكسته شود هيچكدام از آنها استوار نمى مانند.
نــماز موجب‌رستگارى
۴ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: خَمْـسُ صَلَواتٍ مَنْ حافَظَ عَلَيْهِنَّ كانَتْ لَهُ نُورا وَبُرْهانا وَنَجاةً يَـوْمَ الْقِيـامَةِ. [ كنز العمّال، ج 7، حديث 18862 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه بر نمـازهاى پنجگانه محـافـظت و مـراقبت نمايد ايـن نـمازها براى او در قـيامت، نـور و وسيـله نجـات او خـواهد بود.
نــماز و نورانيت قلب
۵ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: صَـلاةُ الرَّجُـلِ نُـورٌ فى قَلْبِهِ فَمَنْ شـاءَ مِنْـكُمْ فَلْيُنَوِّرْ قَـلْبَهُ. [ همان، حديث 18973 .]
رسول اكرم صلي الله عليه و آله فرمود: نماز هركس، نورى در دل اوست، پس هر كس خواست، قلبش را نورانى كند.
نمازملاك قبولى اعمال
۶ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اَوَّلُ مايُحاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلاةُ، فَاِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ سائِرُ عَمَلِهِ، وَاِذا رُدَّتْ رُدَّ عَلَيْهِ سائِرُ عَمَلِهِ. [ وسائل الشيعه، ج 3، ص 22 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: نـخسـتين چيزى كه از بنده حسـابرسى مى شود نماز است،پس اگر نمـاز پـذيرفته شد اعـمال ديـگرش نيز پـذيـرفته مى شـود، چـنانـچه نمـازش ردّ شـود بـقيّه اعـمال او هم قبول نخـواهد شـد.
نــماز و روش انبياء
۷ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَلصَّلاةُ مِنْ شَرايِعِ الدّينِ، وَفيها مَرْضاةُ الرَّبِّ عَزَّوَجَلَّ، فَهِىَ مِنْهاجُ الاَْنْبياءِ. [ بحارالأنوار، ج 82، 231 .]
پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله فرمود: نمـاز از آداب (اوليه) ديـن است، و آن مايه خـشنودى خدا، و راه و روش پـيامبران الهى است.
نــماز پرچم اسلام
۸ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: عَلَمُ الاِْسْلامِ الصَّلاةُ، فَمَنْ فَرَّغَ لَها قَلْبَهُ وَحافَظَ عَلَيْها بِحَدِّها وَوَقْتِها وَسُنَنِها فَهُوَ مَؤْمِنٌ. [ كنز العمّال، ج 7، حديث 18870 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: نــماز، پـرچم اســلام اسـت، مـؤمن واقـعى، كـسى اسـت كـه دل بـه آن دهـد و مـراقـب حــدود و آداب و وقــت آن بـاشد.
نماز و كارآئى آن
۹ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِنَّ مَلَكَ الْمَوْتِ يَدْفَعُ الشَّيْطانَ عَنِ الْمُحافِظِ عَلَى الصَّلاةِ وَيُلَقِّنُهُ شَهادَةَ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ، وَاَنَّ مُحَمَّدا رَسُولُ اللّهِ فى تِلْكَ الْحالَةِ الْعَظيمَةِ. [ وسائل الشيعه، ج 3، ص 19 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: فرشته مرگ، شيطان را از كسى كه مراقب نماز است دور مى كند، و شهادت بر وحدانيّت خدا، و رسالت پيامبر را در هنگام هولناك مرگ به او تلقين مى كند.
نماز و فرزندان
۱۰ قالَ الْباقِرُ عليه السلام: اِنّا نَأْمُرُ صِبْيانَنا بِالصَّلاةِ اِذا كانُوا بَنى خَمْسَ سِنينَ، فَمُرُوا صِبْيانَكُمْ بِالصَّلاةِ اِذا كانُوا بَنى سَبْعَ سِنينَ. [ وسائل الشيعه، ج3، ص 12 .]
امام باقر عليه السلام فرمود: هنگامى كه فرزندان ما پنج ساله شدند دستور مى دهيم نماز بخوانند، پس شما هم وقتى فرزندانتان به هفت سالگى رسيدند آنها را به نماز دستور دهيد.
بخش دوّم:
اهميت و فضيلت نماز
ارزش نـماز
۱۱ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: صَلاةُ فَريضَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِشْرينَ حَجَّةٍ وَحَجَّةٌ خَيْرٌ مِنْ بَيْتٍ مَمْلُوٍّ ذَهَباً يُتَصَدَّقُ مِنْهُ حَتّى يَفْنى . [ بحارالأنوار، ج 82، 227 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: يك نماز واجب از بيست حجّ بهتر است، ويك حجّ از صدقه دادن خانه اى پر از طلا بهتر است، آنگونه كه آن را صدقه دهند تا آنكه چيزى در آن نماند.
بـرترى نـماز
۱۲ قالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: اُوصيكُمْ بِالصَّلاةِ وَحِفْظِها، فَاِنَّها خَيْرُالْعَمَلِ وَهِىَ عَمُودُ دينِكُمْ. [ بحارالأنوار، ج 82، ص 209 .]
اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش مى كنم چونكه نماز برترين عمل و ستون دين شماست.
اهميّت نـماز
۱۳ قالَ النَّبِىُّ صلي الله عليه و آله: ما مِنْ صَـلاةٍ يَحْضُرُ وَقْتُـها اِلاّ نـادى مَلَكٌ بَيْنَ يَـدَىِ النّـاسِ (اَيـُّهَا النّاسُ) قُومُوا اِلى نيرانِكُمُ الَّتى اَوْقَدْتُمُوها عَلى ظُهُورِكُمْ فَاَ?ْفَئُوها بِصَلاتِكُمْ. [ بحارالأنوار، ج 82، ص 209 .]
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: هيچ گاه وقت نماز نمى رسد مگر اينكه فرشته اى در ميان مردم ندا مى دهد كه: اى مردم بپاخيزيد و با نماز خود آتشهائى را كه برافروخته ايد خاموش كنيد.
بركات نماز
۱۴ قالَ عَلىٌ عليه السلام: اِنَّ اْلاِنْسانَ اِذا كانَ فِى الصَّلاةِ فَاِنَّ جَسَدَهُ وَثِيابَهُ وَ كَلَّ شَىْ ءٍ حَوْلَهُ يُسَبِّحُ. [ بحارالأنوار، ج 82، ص 213 .]
امام على عليه السلام فرمود: هنگامى كه انسان مشغول نماز است بدن و لباس و هر چه پيرامون اوست خدا را تسبيح مى گويند.
جايـگاه نـماز
۱۵ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: مَوْضِعُ الصَّلاةِ مِنَ الدّينِ كَمَوْضِعِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ. [ كنزالعمّال، ج 7، حديث 18972 .]
رسول گرامى صلى الله عليه و آله فرمود: جايگاه نماز در دين همانند سر است نسبت به بدن.
نماز و پاكى روح
۱۶ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: مَثَلُ الصَّلَواتِ الْخَمْسِ كَمَثَلِ نَهْرٍ جارٍ عَذْبٍ عَلى بابِ اَحَدِكُمْ يَغْتَسِلُ فيهِ كُلَّ يَوْمٍ خَمْسَ مَرّاتٍ فَما يَبْقى ذلِكَ مِنَ الدَّنَسِ. [ كنزالعمال، ج7، حديث 18931 .]
رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: نمـازهاى پنجگانه همانند نهر آب گوارائى جلوى درب خانه شـماست چنانكه كسى هر روز خود را پنج بار در آن بشويد هيچـگونه چركى باقى نـماند.
(يعـنى كسى هم كه شـبانه روز نمازهاى پنجگانه را بخواند از آلودگيهاى روحى پاك مى شود).
و نــماز پيمان خداوند
۱۷ عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلي الله عليه و آله: قالَ اللّهُ تَعالى: اِفْتَرَضْتُ عَلى اُمَّتِكَ خَمْسَ صَلَواتٍ وَعَهِدْتُ عِنْدى عَهْدا اَنـَّهُ مَنْ حافَظَ عَلَيْهِنَّ لِوَ قْتِهِنَّ اَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ، وَمَنْ لَمْ يَحافِظْ عَلَيْهِنَّ فَلا عَهْدَ لَهُ عِنْدى. [ كنز العمّال، ج 7، ح 18872 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند متعال فرمود: [اى پيامبر] بر امّت تو نمازهاى پنجگانه را واجب كردم و با خود پيمان بستم كه هر كس مراقب آن نمازها و وقت آنها باشد او را به بهشت داخل كنم و كسى كه مراقب آنها نباشد من تعهّدى نسبت به او ندارم.
نماز وياد خدا
۱۸ عَنِ الْباقِرِ عليه السلام قالَ: ذِكْرُ اللّهِ لِأَهْلِ الصَّلاةِ اَكْبَرُ مِنْ ذِكْرِهِمْ اِيّاهُ، اَلاتَرى اَنَّـهُ يَقُولُ: اُذْكُرُونى اَذْكُرْكُمْ. بقره / ۱۵۲ [ بحارالأنوار، ج 82، ص 199 .]
امام باقر عليه السلام فرمود: ياد خدا براى نماز خوانها بالاتر از ياد آنها از خدا است. آيا نمى بينى كه خداوند مى فرمايد: «مرا ياد كنيد تا شما را ياد كنم.»
نماز و رحمت خدا
۱۹ قالَ عَلِىٌّ عليه السلام: اِذا قامَ الرَّجُلُ اِلَى الصَّلاةِ اَقْبَلَ اِلَيْهِ اِبْليسُ يَنْظُرُ اِلَيْهِ حَسَدا لِمايَرى مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ اَلتَّى تَغْشاهُ. [ همان، ص 207 .]
امام على عليه السلام فرمود: هرگاه كسى به نماز مى ايستد، شيطان حسودانه به او مى نگرد، بخاطر آنكه مى بيند رحمت خدا او را فراگرفته است.
نماز و ترك گناه
۲۰ رُوِىَ: اَنَّ فَتىً مِنَ الاَْنْصارِ كانَ يُصَلِّى الصَّلاةَ مَعَ رَسُولِ اللّهِ وَ يَرْتَكِبُ الْفَواحِشَ، فَوُصِفَ ذلِكَ لِرَسُولِ اللّهِ صلي الله عليه و آلهفَقالَ: اِنَّ صَلاتَهُ تَنْهاهُ يَوْما ما، فَـلَمْ يَلْبَثْ اَنْ تابَ. [ همان، ص 198 .]
روايت شده كه : جوانى از انصار با رسول خدا صلي الله عليه و آلهنماز مى خواند و مرتكب گناه هم مى شد، اين موضوع براى رسول خدا صلي الله عليه و آلهبيان شد. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: نمازش روزى او را از گناهان باز خواهد داشت، سپس طولى نكشيد كه توبه كرد.
بخش سوّم:
اهميّت وقت نماز
چگونه و چه وقت نـماز بخوانيم؟
۲۱ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِذا صَلَّيْتَ صَلاةً فَريضَةً فَصَلِّ لِوَقْتِها صَلاةَ مُوَدِّعٍ تَخافُ اَلاّتَعُودَ اِلَيْها. [ محجّة البيضاء، ج 1، ص 350 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: وقتى نماز واجب مى خوانى آنرا در وقت خودش چنان بخوان كه گويا ديگر هرگز به نماز موفّق نمى شوى.
اهميت وقت نماز
۲۲ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ: اِنَّ لِعَبْدى عَلَىَّ عَهْدا اِنْ اَقامَ الصَّلاةَ لِوَقْتِها اَنْ لااُعَذِّبَهُ، وَ اَنْ اُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ بَغَيْرِ حِسابٍ. [ كنز العمّال، ج 7، حديث 19036 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: خداوند متعال مى فرمايد: من تعهّدى نسبت به بنده ام دارم كه اگر نماز را در وقتش بپا دارد او را عذاب نكنم و بى حساب او را به بهشت ببرم.
پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله و نماز اوّل وقت
۲۳ عَنْ عائِشَةَ قالَتْ: كانَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله يُحَدِّثُنا وَنُحَدِّثُهُ فَاِذا حَضَرَتِ الصَّلاةُ فَكَاَنَّـهُ لَمْ يَعْرِفْنا وَلَمْ نَعْرِفْهُ اِشْتِغالاً بِعَظَمَةِ اللّهِ. [ محجّة البيضاء، ج 1، ص 350 .]
از عايشه نقل شده: بـارها اتفاق افتاد كه پيامبر صلي الله عليه و آلهبا ما مشغول صبحت بود، هنـگامى كه وقـت نماز مى رسيد مشغول و متوجه عظمت خدا مى شد گويا هرگز ما را نمى شناسد و ما هم او را نمى شناسيم.
نماز در وقت
۲۴ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِنَّ الْعَبْدَ اِذا صَلَّى الصَّلاةَ لِوَقْتِها، وَحافَظَ عَلَيْها اِرْتَفَعَتْ بَيْضاءَ نَقِيَّةً، تَقُولُ: حَفَظْتَنى حَفَظَكَ اللّهُ، وَاِذا لَمْ يُصَلِّها لِوَقْتِها، وَ لَمْ يُحافِظْ عَلَيْها رَجَعَتْ عَلَيْهِ سَوْداءَ مُظْلِمَةً، تَقُولُ: ضَيَّعْتَنى ضَيَّعَكَ اللّهُ. [ همان، ص 340 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: هنـگامى كه بنده اى سر وقت به نماز بايستد و مراقب آن باشد بصـورت پـاره اى نـور سفيد بـالا مى رود و مى گـويد: تو مرا حفظ كردى خدا تو را حفظ كند، ولى وقتى نماز را در وقتش نخواند و مراقب آن نباشد آن نماز بصورت لكه سياه و تاريكى بر مى گردد و مى گويد: مرا ضايع كردى خدا تو را ضايع نمايد.
محبوبيت نماز در وقت
۲۵ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَحَبُّ الْأَعْمالِ اِلَى اللّهِ الصَّلاةُ لِوَقْتِها، ثُمَّ بِرُّالْوالِدَيْنِ، ثُمَّ الْجِهادُ فى سَبيلِ اللّهِ. [ كنز العمّال، ج 7، حديث 18897 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: محبوبترين كارها نزد خدا عبارتست از: نماز در وقت، سپس نيكى به پدر و مادر، بعد جهاد در راه خدا.
بخش چهارم:
سهل انگارى در نماز و ترك آن
سبك شمردن نــماز
۲۶ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: لَيْسَ مِنْى مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلاتِهِ لايَرِدُ عَلَىَّ الْحَوْضَ لاوَاللّهِ. [ بحارالأنوار، ج 82، ص 224 .]
رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه نماز را سبك شمارد از من نيست و قسم بخدا او در حوض كوثر بر من وارد نخواهد شد.
تحقير نماز
۲۷ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: شَفاعَتُنا لاتَنالُ مُسْتَخِّفا بِصَلاتِهِ. [ همان، ص 227 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: شفاعت ما به كسى كه نمازش را سبك بشمارد نمى رسد.
تباه كردن نماز
۲۸ قالَ النَّبِىُ صلي الله عليه و آله: لاتُضَيِّعُوا صَلاتَكُمْ فَاِنَّ مَنْ ضَيَّعَ صَلاتَهُ حَشَرَهُ اللّهُ مَعَ قارُونَ وَ فِرْعَوْنَ وَهامانَ. [ همان، ص 202 .]
پيامبراكرم صلى الله عليه و آله فرمود: نمازتان را تباه نكنيد، زيرا كسى كه نمازش را تباه كند خدا او را با قارون و فرعون و هامان محشور كند.
نماز ناقص و پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله
۲۹ قالَ الْباقِرُ عليه السلام: بَيْـنا رَسُـولِ اللّهِ صلي الله عليه و آله جـالِسٌ فِى الْمَـسْجِدِ اِذْ دَخَلَ رَجُلٌ فَقامَ فَصَلّى_'feفَـلَمْ يَتِمَّ رُكُوعَهُ وَلاسُجُودَهُ فَقالَ صلي الله عليه و آله: نَقَـرَ كَنَـقْرِ الْغُرابِ لَئِنْ مـاتَ هذا وَهـكَذا صَـلاتُهُ لََيمُوتُنَّ عَـلى غَيْرِ دينى. [ محجّه البيضاء، ج 1، ص 340 .]
امام باقر عليه السلام فرمود: هنـگامى كه رسول خدا صلي الله عليه و آلهدر مسجد نشسته بود مردى وارد شـد و نمـاز خوانـد، ولى ركوع و سجود آنرا بطور كامل انجام نداد، پيامبر صلي الله عليه و آله فرمود: همانند كلاغ نوك زد، اگر او بميـرد و نمـازش چنـين باشد با دين غير دين مـن مـرده است.
سهل انگارى در نـماز
۳۰ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَلصَّـلاةُ عِمـادُ الـدّينِ فَمَـنْ تَرَكَ صَلاتَهُ مُتَـعَمِّدا فَقَدْ هَدَمَ دينَهُ، وَمَنْ تَرَكَ اَوْقاتَها يَدْخُلُ الْوَيْلَ، وَالْوَيْلُ وادٍ فى جَهَنَّم كَما قالَ اللّهُ تَعالى: وَيْلٌ لِلْمُصَلّينَ الَّذينَ هُمْ عَـنْ صَـلاتِهِمْ ساهُونَ. سوره ماعون / ۴ [ بحارالأنوار، ج 82، ص 202 .]
رسول گرامى اسلام صلي الله عليه و آله فرمود: نماز ستون دين است، پس كسى كه عمدا نمازش را ترك كند دينش را خراب كرده است و كسى كه به اوقات نماز اهميّت ندهد داخل «ويل» خواهد شد و «ويل» محلّى در جهنم است. خداوند در قرآن فرمود: «ويل جاى كسانى است كه در نمازشان سهل انگارى مى كنند.»
نتيجه ترك نماز
۳۱ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: لاتَتْرُكَنَّ الصَّلاةَ مُتَعَمِّدا فَاِنَّهُ مَنْ تَرَكَ الصَّلاةَ مُتَعَمِّدا فَقَد بَرِئَتْ مِنْهُ ذِمَّةُ اللّهِ وَرَسُولِهِ. [ كنزالعمّال، ج 7، ح 19096 .]
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: نماز را عمدا ترك نكنيد، چون كسى كه آن را عمدا ترك نمايد از قلمرو خدا و رسول او بيرون مى رود.
تـرك نـماز
۳۲ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: مَنْ تَرَكَ صَلاةً لايَرْجُوا ثَوابَها، وَلايَخافُ عِقابَها، فَلااُبالى أَيَمُوتُ يَهُودِيّا اَوْنَصْرانِيّا اَوْمَجُوسِيّا. [ بحارالأنوار، ج 82، ص 202 .]
رسول گرامى صلي الله عليه و آله فرمود: كسى كه نماز راترك نمايد در حاليكه نه اميد به پاداش آن دارد، و نه ازعذاب آن مى ترسد، من هم اهميّت نمى دهم كه او يهودى بميرد يانصرانى يا مجوسى.كسى كه نماز راترك نمايد در حاليكه نه اميد به پاداش آن دارد، و نه ازعذاب آن مى ترسد، من هم اهميّت نمى دهم كه او يهودى بميرد يانصرانى يا مجوسى.
ترك نماز و كفر
۳۳ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: مَنْ تَرَكَ صَلاتَهُ حَتّى تَفُوتَهُ مِنْ غَيْرِ عُذْرٍ، فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ، ثُمَّ قالَ: بَيْنَ الْعَبْدِ وَ بَيْنَ الْكُفْرِ تَرْكُ الصَّلاةِ. [ بحارالأنوار، ج 82، ص 202 .]
پيامبر عظيم الشأن صلى الله عليه و آله فرمود: كسـى كه نماز را بدون عذر بجا نياورد تا وقتش بگذرد، اعمـالش از بـين مى رود، سـپس فرمود: فاصـله بين بنده و كفر، ترك نماز است. (يعنـى كسى كه نمـاز را ترك كند كافـر محسـوب مى شـود.)
عاقبت ترك نـماز
۳۴ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: مَـنْ تَـرَكَ الصَّلاةَ مُتَعَمِّدا كُتِبَ اِسْمُهُ عَلى بابِ النّارِ مِمَّنْ يَدْخُـلُها. [ كنزالعمّال، ج 7، ح 19090 .]
رسول اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه نماز را عمدا ترك كند بر درب جهنم، نامش از دوزخيان نوشته مى شود.
بخش پنجم:
آداب و شـرائط پذيرش نـماز
نـماز و شـرائط پذيرش آن
۳۵ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: قالَ اللّهُ تَبارَكَ وَ تَعالى: اِنَّما اَقْبَلُ الصَّلاةَ لِمَنْ تَواضَعَ لِعَظَمَتى، وَيَكُفُّ نَفْسَهُ عَنِ الشَّهَواتِ مِنْ اَجْلى، وَيَقْطَعُ نَهارَهُ بِذِكْرى، وَلايَتَعاظَمُ عَلى خَلْقى، وَيُطْعِمُ الْجايِعَ وَيَكْسُو الْعارى، وَيَرْحَمُ الْمُصابَ، وَيُؤْوِى الْغَريبَ.
امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند متعال فرمود: نماز كسى را مى پذيرم كه:
۱ ـ در مقـابل عظمت من فروتنى كند.
۲ ـ از خواسته هاى نفسانى بخـاطر من خود را دور كند.
۳ ـ روزش را با ياد من بپايان برد.
۴ ـ بربندگانم بزرگى نفروشد.
۵ ـ به گرسنه غذا دهد.
۶ ـ برهنه را بپوشاند.
۷ ـ به مصيبت ديده مهربانى كند.
۸ ـ غريب را پناه دهد.
ميزان قبولى نماز
۳۶ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: مَنْ اَحَبَّ اَنْ يَعْلَمَ اَقُبِلَتْ صَلاتُهُ اَمْ لَمْ تُقْبَلْ، فَلْيَنْظُرْ هَلْ مَنَعَتْهُ صَلاتُهُ عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْكَرِ؟ فَبِقَدْرِ ما مَنَعَتْهُ قُبِلَتْ مِنْهُ. [ بحارالأنوار، ج 82، ص 198 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: كسـى كه دوست دارد بداند نمازش پذيرفته شده است يا نه؟ بايد ببيند آيا نمازش او را از زشتيها و ناپاكى ها دور كرده است؟ پس به اندازه اى كه دور كرده باشد همانقدر از نمازش پذيرفته شده است.
نــماز و ولادت اهل‌بيت عليهم‌السلام
۳۷ قالَ رَجُلٌ لِزَيْن الْعابِدينَ عليه السلام: ما سَبَبُ قَبُولِها؟ قالَ عليه السلام: وَلايَتُنا وَالْبَرائَةُ مِنْ اَعْدائِنا. [ بحارالأنوار، ج 84، ص 245 .]
مردى از امام زين العابدين عليه السلامسئوال كرد: ملاك پذيرش نماز چيست؟ امام عليه السلام در پاسخ فرمود: ولايت و دوستى ما [اهل بيت] و برائت از دشمنان ما.
نماز واجب و مستحب
۳۸ قالَ الْباقِرُ عليه السلام: اِنَّ الْعَبْدَ لَيُرْفَعُ لَهُ مِنْ صَلاتِهِ نِصْفُها وَثُلْثُها وَرُبْعُها وَخُمْسُها فَما يُرْفَعُ لَهُ اِلاّ ما اَقْبَلَ عَلَيْها بِقَلْبِهِ وَاِنَّما اُمِرُوا بِالنّوافِلِ لِيَتِمَّ لَهُمْ مانَقَصُوا مِنَ الْفَريضَةِ. [ الحقايق، فيض كاشانى، ص 219 .]
امام باقر عليه السلام فرمود: نـمازى كه بـنده بجا مى آورد، گاهى نصف و گاهى يك سوم و گاهى يك چـهارم و گاهى يك پنجـم آن بالا برده مى شـود، پـس بالا بـرده نمى شـود مگر آن نـمازى كه با توجّـه قـلبى انجام گـيرد. مـردم مـأمور به انجـام نـمازهاى مستحب شـده اند تا نقص نـماز واجب آنها توسـط مسـتحبات جبران شـود.
نـماز با اذان و اقامه
۳۹ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ عليه السلام: مَنْ صَلّى بِاَذانٍ وَاِقامَةٍ صَلّى خَلْفَهُ صَفّانِ مِنَ الْمَلائِكَةِ، وَمَنْ صَلّى بِاِقامَةٍ بِغَيْرِ اَذانٍ صَلّى خَلْفَهُ صَفٌّ واحِدٌ مِنَ الْمَلائِكَةِ. قُلْتُ لَهُ: وَكَمْ مِقْدارُ كُلِ صَفٍّ؟ فَقالَ: اَقَلُّهُ مابَـيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، وَاَكْثَرُهُ مابَـيْنَ السَّماءِ وَاْلاَرْضِ. [ وسائل الشيعة، ج 4، ص 620 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه با اذان و اقامه نماز بخواند دو صف از فرشتگان پشت سر او به نماز مى ايستند، و كسى كه با اقامه و بى اذان نماز بخواند بك صف پشت سرش نماز مى گزارند. راوى سئوال كرد: مقدار هر صف چقدر است؟ امام فرمود: حداقلّ آن از مشرق تا مغرب و حداكثر آن بين زمين و آسمان است.
نـماز و دعـا
۴۰ قالَ اَبوعَبْدِاللّهِ عليه السلام: اِنَّ اللّهَ فَرَضَ عَلَيْكُمُ الصَّلَواتِ الْخَمْسِ فِى اَفْضَلِ السّاعاتِ، فَعَلَيْكُمْ بِالدُّعاءِ فى اَدْبارِ الصَّلَواتِ. [ خصال، ج 1، ص 278 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: خداوند نمازهاى پنجگانه را در بهترين ساعتها بر شما واجب كرد. بنابراين پس از نمازها (كه در بهترين وقتها انجام مى گيرد) دعا كنيد.
