مقدمه
وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلاتُسرِفُوا اِنَّهُ لايُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ.
[ اعراف / 31]
و بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد خداوند اسراف كنندگان را دوست ندارد.
اسراف يكى از نمونه هاى آشكار حركتهاى نابخردانه است. عقل و وحى بر كاربرد امكانات در زمينه هاى مورد نياز تأكيد دارد و دور ريختن، هدر دادن و از بين بردن مواد لازم قابل استفاده را محكوم و ناپسند مى داند، وجدان انسان از اسراف نفرت دارد و اين تنبلى ها و ناآگاهيها، غفلت ها و رفاه زدگيهاست كه زمينه را براى اسراف هموار مى سازد.
اسراف هميشه و همه جا بر پيكر اخلاق و اقتصاد و سلامتى فرد و جامعه ضربه وارد مى كند، اما در شرايط كنونى جامعه اسلامى ما كه فشار استكبار غرب براى تحميل و تشديد فقر بر امت اسلام، هر چه بيشتر شده است.
اسراف، گناهى كوچك نيست، اسراف در اموال شخصى گناه و در بيت المال مسلمين گناهى بزرگتر است.
انتخاب چهل هشدار از گفتار پيشوايان اسلام در زمينه اسراف، بدين اميد انجام گرفته است كه امت اسلامى با كاهش و جلوگيرى از ريخت و پاش ها بر عزّت و قدرت خويش بيفزايند و در برابر خداوند متعال و جهان اسلام سرفراز باشند. «انشاءاللّه»
قم ـ محمود شريفى
۱۱ ذيقعده ۱۴۱۶ روز ميلاد امام هشتم عليه السلام
و ۱۲ فروردين ۱۳۷۵ روز جمهورى اسلامى
اسراف چيست
۱ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: اِنَّمَا اْلاِسْرافُ فيما اَتلَفَ الْمالَ وَاَضَرَّ بِالْبَدَنِ. قيلَ: فَمَا اْلاِقْتارُ؟ قالَ: اَكْلُ الْخُبْزِ وَالْمِلْحِ وَاَنْتَ تَقْدِرُ عَلى غَيْرِهِ. [ مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 1 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: اسراف آنست كه انسان مالش را از بين ببرد و به بدنش صدمه بزند [«مثل سيگار كشيدن»] عرض شد پس اقتار چيست؟ فرمود: اينست كه غذايت نان و نمك باشد در صورتيكه قدرت دارى غذاى مناسبترى بخورى.
زيـادى آبِ خوردن را نبايد دور ريخت
۲ قالَ الصّادِقُ عليه السلام: مَنْ شَرِبَ مِنْ ماءِ الْفُراتِ وَاَلْقى بَقيَّةَ الْكُوزِ خارِجَ الْماءِ فَقَدْ اَسْرَفَ. [ همان، حديث 3 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه آبى را از نهر فرات «گوارا» براى خوردن بردارد و بعد از نوشيدن، زيادى آنرا بيرون بريزد اسراف كرده است.
پائين‌ترين مـرتبه اسـراف
۳ عَنَ اَبى عَبْدِاللّه عليه السلام قالَ: اَدْنَـى اْلاِسْـرافِ هَـراقَةُ فَضْلِ اْلاِنـاءِ وَابْتِذالُ ثَوْبِ الصَّوْنِ وَاِلْقاءُ النَّـوى. [ وسائل الشيعه، ج 3، باب 28، ص 384 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: پائين ترين مرتبه اسراف عبارتست از:
۱ ـ دور ريختن آبيكه از آشاميدن اضافه آمده است.
۲ ـ اينكه لباس كار و لباس بيرونى، يكى باشد.
۳ ـ بدور انداختن هسته خرما پس از خوردن خرما [«چون از هسته خرما ماده غذائى براى شتران تهيه مى شد»]
سيب نيم خورده
۴ رُوِىَ: اَنَّهُ نَظَرَ الصّادِقُ عليه السلام اِلى فاكِهَةٍ قَدْرُمِيَتْ مِنْ دارِهِ لَمْ يُسْتَقْصَ اَكْلُهافَغَضِبَ وَ قالَ: ما هذا اِنْ كُنْتُمْ شَبِعْتُمْ فَاِنَّ كَثيرا مِنَ النّاسِ لَمْ يَشْبَعُوا فَاَطْعِمُوهُ مَنْ يَحْتاجُ اِلَيْهِ. [ مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 4 .]
نقل شده است كه: امام صادق عليه السلاممشاهده كرد سيبى را نيم خورده از خانه بيرون انداخته اند، خشمگين شد و فرمود: اگر شما سير هستيد خيلى از مردم گرسنه اند خوب بود آنرا به نيازمنديش مى داديد.
هرچه از سفره افتاد برداريد
۵ عَنْ اَبِى عَبْدِاللّه عليه السلام، قالَ: اِنّى اَجِدُ الشَّيْئَ الْيَسيرَ يَقَعُ مِنَ الْخَوانِ فَاُعيدُهُ فَيَضْحَكُ الْخادِمُ. [ همان، حديث 7 .]
از امام صادق عليه السلامنقل شده كه فرمود: من هرگاه چيز كمى هم از سفره مى افتد آنرا بر مى دارم و اين كار باعث تعجب خادم مى شود و خادم مى خندد.
سلامتى كـجاسـت؟
۶ قالَ اَميرُالْمُؤْمِنينَ عليه السلام: كُلُوا ماسَقَطَ مِنَ الْخَوانِ فَاِنَّهُ شِفآءٌ مِنْ كُلِّ داءٍ بِاِذْنِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ لِمَنْ اَرادَ اَنْ يَستَشْفِىَ بِهِ. [ مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 9، بنقل از نهج البلاغه .]
اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: آنچه را كه از سفره افتاده برداريد و بخوريد، زيرا آن دواى هر درديست كه خدا بخواهد آنرا اليتام بخشد براى كسى كه به نيّت شفاء بخورد.
بـى نـيازى جاودانه
۷ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: مَنْ تَتَبَّعَ ما يَقَعُ مِنْ مائدَةٍ فَاَكَلَهُ ذَهَبَ عَنْهُ الْفَقْرُ وَعَنْ وُلْدِهِ وَ وُلْدِ وُلْدِهِ اِلَى السّابِعِ. [ همان ، حديث 8 .]
پيامبر گرامى اسلام فرمود: كسى كه جستجو كند و آنچه از سفره افتاده بردارد و بخورد، فقر و تنگدستى از خودش و اولادش تا هفت پشت رخت برمى بندد.
نشانه‌هاى اسـراف كننده
۸ عَنْ اَبى عَبْدِاللّه عليه السلام، قالَ: لِلْمُسْرِفِ ثَلاثُ عَلاماتٍ يَشْتَرى ما لَيْسَ لَهُ وَيَلْبِسُ ما لَيْسَ لَهُ وَيَأْكُلُ ما لَيْسَ لَهُ. [ تفسير نورالثقلين، جلد 1؛ سوره انعام، ص 772 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: اسراف كننده را سه نشانه است: چيـزهائـى را مى خـرد و مى پـوشد و مـى خـورد كه در شـأن او نيست.
نشانه مؤمن
۹ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ عليه السلام: صِفَةُ الْمُؤْمِنِ ... لايُبَذِّرُوَ لايُسْرِفُ بَلْ يَقْتَصِدُ. [ مجموعة الاخبار، الباب 30، حديث 1 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: انسـان مؤمن اسراف و زياده روى نمى كند بلكه ميانه روى را پيشه خـود مى سازد.
روش پيامبر
۱۰ رُوِىَ: اَنَّهُ كانَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آلهيَأكُلُ الرُّطَبَ وَيُطْعِمُ الشّاةَ النَّوى. [ مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 5 .]
روايت شده است: پيامبر گرامى وقت خرما مى خوردند هسته آنرا به گوسفند مى دادند.
اسـلام و ميانه روى
۱۱ عَن عامِرِ بنِ جُذاعَة قالَ: جاءَ رَجُلٌ اِلى اَبى عَبدِاللّه عليه السلامفَقالَ لَهُ: اِتَّقِ اللّهَ وَلاتُسْرِفْ وَلاتُقْتِرْ وَلكِنْ بَيْنَ ذلِكَ قَوامٌ، اِنَّ التَّبْذيرَ مِنَ الاِْسْرافِ، قالَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ؛ وَلاتُبَذِّرْ تَبْذيرا. [ تفسير نورالثقلين، ج 2، سوره اسراء، ص 56 .]
از عامر بن جذاعه نقل شده است كه گفت: مردى آمد خدمت امام صادق عليه السلام حضرت باو فرمود: تقواى الهى پيشه كن، اسراف نكن و برخود هم سخت مگير و ميانه روى مايه استوارى است، تبذير همان اسراف است كه خداوند درباره آن فرموده: تبذير و زياده روى نكن.
كار شيطانى
۱۲ عَنْ كِتابِ اَبى مُحَمَّدٍ الْعَسْكَرّى عليه السلاماِلى مُحَمَّدِ بْنِ حَمْزَةَ وَبِشارَتُهُ بِالْغِنى وَقَولُهُ لَهُ: وَعَلَيْكَ بِاْلاِقْتِصادِ وَاِيّاكَ وَالاِْسْرافَ فَاِنَّهُ مِنْ فِعْلِ الشَّيْطَنَةِ. [ معارف اسلام ج 1 ص 186 .]
امام حسن عسگرى عليه السلامبه محمدبن حمزه نامه اى نوشته او را به ثروت و بى نيازى مژده داده و به او فرموده: بر تو باد ميانه روى و پرهيز از اسراف زيرا اسراف از كارهاى شيطانى است.
عامل نياز و بى‌نـيازى
۱۳ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ عليه السلام: ياعُبَيْدُ، اِنَّ السَّرَفَ يُورِثُ الْفَقْرَ وَاِنَّ الْقَصْدَ يُورِثُ الْغِنى. [ وسائل الشيعه، جلد 15، ص 258 .]
امام صادق عليه السلامبه عبيد فرمود: اسراف و زياده روى باعث فقر و تنگدستى مى گردد و ميانه روى موجب ثروت و بى نيازى مى شود.
دور انداخـتن هسته خرما
۱۴ عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام؛ قالَ: اِنَّ الْقَصْدَ اَمْرٌ يُحِبُّهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ وَاِنَّ السَّرَفَ يُبْغِضُهُ حَتّى طَرْحُكَ النَّواةَ فَاِنَّها تَصْلَحُ لِشَيْىٍ?وَحَتّى صَبُّكَ فَضْلَ شَرابِكَ. [ تحف العقول، ص 301 .]
از امام صادق عليه السلامنقل شده است كه فرمود: ميانه روى را خداوند متعال دوست دارد و اسراف و زياده روى مورد خشم اوست حتى اگر اسراف در انداختن هسته خرمائى باشد كه قابل مصرف است يا زيادى آبى كه خورده شده، باشد.
ميانه روى و بـقاء نعمت
۱۵ عَنْ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عليه السلام: وَ مَنِ اقْتَصَدَ وَ قَنَع بَقِيَتْ عَلَيْهِ النِّعْمَةُ وَ مَنْ بَذَّرَوَ اَسْرَفَ زالَتْ عَنْهُ النِّعْمَةُ. [ تحف العقول، ص 301 .]
امام موسى بن جعفر عليه السلام فرمودند: كسى كه در زندگى ميانه روى و قناعت ورزد. نعمت او باقى مى ماند و آنكه با ريخت و پاش و اسراف زندگى كند نعمتش از بين مى رود.
ميـانه روى حسنه‌واسراف و كِــنِسى گنـاه است
۱۶ قالَ اَبُو جَعْفَرٍ لِأَبى عَبْدِاللّهِ عليه السلام: يـا بُنَـىَّ عَلَيْكَ بِالْحَسَـنَةِ بَيْنَ السَّيَّئـتَيْنِ تَمْحُوهُما قـالَ: كَـيْفَ ذلِكَ يـا اَبَةِ؟ قالَ: مِثْلُ قَوْلهِ؛ «وَ الَّـذينَ اِذا اَنْـفَقُوا لَـمْ يُسْـرِفُوا وَ لَـمْ يَـقْتُرُوا» [ تفسير نورالثقين، جلد 4، سوره فرقان، ص 27 .]
امام باقر عليه السلامبه فرزندش امام صادق عليه السلام فرمود: بر تو باد به انجام كار خيرى كه وسط دو كار بد قرار گرفته و آن دو را از بين مى برد، امام صادق سئوال كرد، چگونه چنين چيزى ممكن است؟ امام فرمود: همانطور كه قرآن مى گويد مؤمنين كسانى هستند كه وقتى انفاق مى كنند زياده روى و سختگيرى نمى كنند (بنابراين اسراف و سختگيرى هر دو گناه است و حدّ وسط آن يعنى ميانه روى حسنه است بر تو باد به آن حسنه كه بين آن دو گناه است).
بيمه ميانه‌رو
۱۷ عَنْ اِبْنِ مَيْمُونٍ قالَ: سَمِعْتُ اَبا عَبْدِاللّهِ عليه السلام، يَقُولُ: ضَمِنْتُ لِمَنِ اقْتَصَدَ اَنْ لا يَفْتَقِرَ. [ خصال صدوق، باب الواحد، حديث 32 .]
ابن ميمون گفت : شنيدم كه امام صادق عليه السلام فرمود: هر كسى كه در زندگى خود ميانه رو باشد من ضمانت مى كنم او را كه هرگز تهى دست نشود.
عامل فراوانى و تباهى ثـروت
۱۸ قالَ اَميرُ الْمُؤمِنينَ عليه السلام: اَلْقَصْدُ مَثْراةٌ وَالسَّرَفُ مَثْواةٌ. [ وسائل الشيعه، جلد 15، ص 258 .]
على عليه السلام فرمود: اعتدال در خرج كردن «ميانه روى» موجب فراوانى مال و ثروت و اسراف باعث تباهى و نابودى آن است.
ميانه‌روى عامل رستگارى
۱۹ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله : ثَلاثٌ مُنْجِياتٌ، فَذَكَرَ الثّالِثَ الْقَصْدُ فِى الْغِنى وَالْفَقْرِ. [ وسائل الشيعه ،ج 15، ص258]
پيامبر گرامى اسلام فرمود: سـه چيـز باعث نجات و رسـتگارى است و در مـورد سـومى خـاطرنـشان ساخت؛ رعايت اعتدال در حال فقر و توانـگريست.
عامل فراوانى رزق و محروميت
۲۰ قال رَسُولُ اللّه صلي الله عليه و آله: مَنِ اقْتَصَدَ فِى مَعيشَتِهِ رَزَقَهُ اللّهُ وَ مَنْ بَذَّرَ حَرَمَهُ اللّه. [ وسائل الشيعه، جلد 15، ص 259 .]
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: كسى كه در زنـدگى ميانه روى را رعـايت نمايد خداوند او را روزى مى دهد و كسى كه اسراف و زياده روى كـند، او را محـروم مى سازد.
اسراف دشمن فـراوانى اسـت
۲۱ قالَ عَلىٌ عليه السلام: اَلاِسْرافُ يُفْنِى الْجَزيلَ. [ ميزان الحكمه، ج 4، باب اسراف، حديث 8481 .]
اميرمؤمنان فرمود: اسراف و زياده روى فراوانى را نابود مى سازد.
اسراف بركت را كـم مى‌كند
۲۲ قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ عليه السلام: اِنَّ مَعَ اْلاِسْرافِ قِلَّةُ الْبَرَكَةِ. [ وسائل الشيعه، ج 15، ص 261 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: همانا اسراف با كمى بركت همراه است.
پـيامدهاى اسـراف
۲۳ قالَ عَلىٌّ عليه السلام: اَلتَّبْذيرُ عُنْوانُ الْفاقَةِ. [ ميزان الحكمه، ج 1، حديث 1659 .]
امام على عليه السلام فرمود: زياده روى مقدمه فقر و تنگدستى است.
زياده‌روى و تنـگدسـتى
۲۴ قالَ علىٌّ عليه السلام: اَلتَّبْذِيرُ قَرِينُ مُفْلِسٍ. [ همان، حديث 1660 .]
على عليه السلام فرمود: زياده روى همراه با تنگدستى است.
افتـخار به زياده‌روى
۲۵ قالَ عَلىٌّ عليه السلام: مَنِ افْتَخَرَ بِالتَّبْذيرِ اِحْتَقَرَ بِاْلاِفْلاسِ. [ همان مدرك، حديث 1661 .]
على عليه السلام فرمود: كسـى كه به زيـاده روى افتـخار كـند، با تنـگدستى خـوار و زبـون مى گردد.
خشم خـدا و تباه‌كردن ثروت
۲۶ قالَ الْكاظِمُ عليه السلام : اِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُبْغِضُ الْقيلَ وَ الْقالَ وَ اِضاعَةَ الْمالِ وَ كَثْرَةَ السُّؤالِ. [ فصار الجمل، ص 305 .]
امام كاظم عليه السلام فرمود: خـداوند قيـل و قال، ضـايع كردن مـال و زيـاده روى در سـئوال را دشـمن مـى دارد.
بخششهاى بى‌مورد
۲۷ قالَ عَلىٌّ عليه السلام: اَلا وَ اِنَّ اِعْطاءَ الْمالِ فِى غَيْرِ حَقِّه ِ تَبْذيرٌ وِاِسْرافٌ وَ هُوَ يَرْفَعُ صاحِبَهُ فِى الدُّنْيا وَ يَضَعُهُ فِى اْلاخِرَةِ وَ يُكْرِمُهُ فىِ الناسِ وَ يُهينُهُ عِنْدَاللّهِ. [ نهج البلاغه، خطبه 126 .]
امام على عليه السلام فرمود: بخشش هاى بى جاى مال و ثروت، اسراف و زياده روى محسوب مى شود و بخشنده آنرا در دنيا بالا مى برد و در آخرت او را پائين مى آورد، او را در بين مردم بزرگ جلوه مى دهد، و نزد خدا خوار و سبك مى كند.
عامل تنگدستى
۲۸ قالَ رَسُولُ اللّهِ صلي الله عليه و آله: اَلسَّـرَفُ يُـورِثُ الْفَـقْرَ. [ مجموعة الاخبار، باب 171، حديث 6 .]
پيامبر گرامى صلي الله عليه و آله فرمود: اسراف فقر و تنگدستى مى آورد.
به اسـراف كـار رحم نمى‌شود
۲۹ قالَ عَلىٌّ عليه السلام: ذَرِ السَّرَفَ فَاِنَّ الْمُسْرِفَ لا يُحْمَدُ جُودُهُ وَلا يُرْحَمُ فَقْرُهُ. [ بحارالأنوار، ج 50، ص 292، حديث 66 .]
اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: زياده روى و اسراف را ترك كن زيرا بخشش اسراف كار مورد ستايش نيست و تنگدستى او هم مورد ترحم واقع نمى شود.
زياده روى در كـار خـير
۳۰ عَنْ عَلىٍّ عليه السلام: اَلِأسْـرافُ مَذْمُومٌ فى كُلِّ شَيْىٍ?ِلاّ فِى اَفْعالِ الْخَيْرِ. [ ميزان الحكمه، ج 4، حديث 8503 .]
از على عليه السلامروايت شده است كه فرمود: زياده روى در همه موارد بجز در كارهاى نيك مورد نكوهش واقع شده است.
اسراف در صـدقـه
۳۱ كانَ فِى وَصِيَّةِ رَسُولِ اللّهِ صلي الله عليه و آله لِعَلىٍّ عليه السلام: ... وَامَّا الصَّدَقَةُ فَجُهْدُكَ حَتّى تَقُولَ قَدْاَسْرَفْتُ وَلَمْ تُسرِفْ [ تنبيه الخواطر و نزهة النواظر «مجموعه ورّام» جزء دوّم، ص 91 92 .]
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به حضرت على عليه السلام وصيت فرمود: ... امّا در دادن صدقه، كوشش كن تا جائيكه گمان برى اسراف كرده اى و حال آنكه اسراف نيست «يعنى در صدقه دادن اسراف معنا ندارد».
اسراف هيچگاه پسنديده نيست
۳۲ قالَ عَلىٌّ عليه السلام: كُنْ سَمِحا وَلاتَكُنْ مُبَذِّرا وَكُنْ مُقَدِّرا وَلاتَكُنْ مُقَتِّرا. [ نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره 33 .]
اميرمؤمنان على عليه السلام فرمود: سخاوتمند باش ولى هرگز اسراف و زياده روى مكن و ثروت خود را بر اساس اندازه گيرى صحيح خرج كن و هيچوقت سختگير نباش.
سـخاوت و اسـراف
۳۳ عَنْ اَبىِ مُحَمَّدٍ الْعَسْكَرى عليه السلام: اِنَّ لِلسَّخآءِ مِقْدارا فَاِنْ زادَ عَلَيْهِ فَهُو سَرَفٌ. [ بحارالأنوار، ج 78، ص 377 .]
امام حسن عسكرى عليه السلام فرمود: سخاوت اندازه اى دارد، چنانچه از آن بگذرد، اسراف محسوب مى شود.
لشگر نادانى
۳۴ وَصيَّةُ اْلاِمامِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عليه السلاملِهِشامٍ: يا هِشامُ، جُنُودُ الْعَقْلِ وَالْجَهْلِ ... اَلقَصْدُ واْلاِسْرافُ. [تحف العقول، ص 300 ]
امام كاظم عليه السلام در وصيّت خود به هشام فرمودند: يكى از لشگريان عقل ميانه روى و يكى از لشگريان جهل زياده روى است.
مرگ بر اسراف
۳۵ قالَ عَلىٌّ عليه السلام: وَيْحَ الْمُسْرِفَ ما اَبْعَدَهُ عَنْ صَلاحِ نَفْسِهِ وَاسْتِدْراكِ اَمْرِهِ. [ ميزان الحكمه ج 4، باب اسراف، حديث 1 .]
امام على عليه السلام فرمود: واى بر اسراف كار كه چه قدر از مصلحت خويش و رسيدگى به كار خود دور است.
امام سـجاد عليه‌السلام و اسراف
۳۶ عَنْ عَلىِّ بْنِ الْحُسَيْنِ عليه السلام: اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَآلِهِ وَاحْجُبْنِى عَنِ السَّرَفِ وَالاِْزْدِيادِ. [ صحيفه سجاديه، «دعاء 30» .]
از علىّ بن الحسين عليه السلاماست كه فرمود: خداوندا بر محمّد و آل او درود فرست و مرا از اسراف و زياده روى محافظت فرما.
كارهاى بيهوده
۳۷ عَنْ النَّبىِّ صلي الله عليه و آله: يا عَلىُّ اَرْبَعَةٌ يَذْهَبْنَ ضياعا؛ اَلاَْكْلُ عَلَى الشِّبَعِ وَالسِّراجُ فِى الْقَمَرِ وَالزَّرْعُ فِى السَّبْخَةِ وَالصَّنيعةُ عِنْدَ غَيْرِ اَهْلِها. [ من لايحضره الفقيه، ج 4، ص 352 و 373 باب النوادر .]
از پيامبر گرامى نقل شده كه به على عليه السلام فرمود: چهار چيز هدر مى رود:
۱ ـ خوردن بعد از سيرى
۲ ـ روشن كردن چراغ در مهتاب «و جائيكه روشن است»
۳ ـ زراعت در زمينى كه شوره زار است
۴ ـ نيكى كردن به كسى كه لايق آن نيست.
بخشش در راه معصيت اسراف است
۳۸ قالَ اَبُو عَبْدِاللّه عليه السلام: مَنْ اَنْفَقَ شَيْئا فِى غَيْرِ طاعَةِ اللّهِ فَهُوَ مُبذِّرٌ وَ مَنْ اَنْفَقَ فِى سَبيلِ الْخَيْرِ فَهُوَ مُقْتَصِدٌ. [ بحارالأنوار، ج 75، ص 302 .]
امام صادق عليه السلام فرمود: كسيكه مالى را در غير طاعت پروردگار بذل و بخشش نمايد، اسرافكار است و هر كسى كه در راه خير مصرف كند ميانه روى كرده است.
بخشش ناروا
۳۹ فى تَفْسيْرِ عَلىِّ بنِ اِبْراهيمِ الْقُمىّ وَ فِى رِوايَةِ اَبِى الْجارُودِ عَن اَبى جَعْفَرٍ عَلَيْهِ السَّلامُ وَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ: «وَالَّذينَ اِذا اَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَلَمْ يَقْتُرُوا» وَاْلاِسْرافُ اْلاِنْفاقُ فِى الْمَعْصِيَةِ فِى غَيْرِ حَقٍّ. [ تفسير نورالثقلين، ج 4؛ سوره فرقان، ص 67 .]
در تفـسير علىّ بن ابـراهيم قـمى و در روايـت ابى الجارود از امام بـاقر عليه السلامنقـل شـده كه حضرت در مورد آيه «وَالَّـذينَ اِذا اَنْفَقُوا لَمْ يُسْـرِفوُا وَلَـمْ يَقْـتُروا» فـرمـودند: بخشـش در راه معصـيت و بـناحق، اسـراف است.
اسراف كنندگان كيانند؟
۴۰ عَنِ الْباقِرِ عليه السلام: اَلْمُسْرِفُونَ هُمُ الَّذينَ يَسْتَحِلُّونَ الْمَحارِمَ وَيسْفِكُونَ الدِّماءَ. [ ميزان الحكمه، جلد 4، حديث 8491 .]
امام باقر عليه السلام فرمود: اسراف كنندگان كسانى هستند كه محرمات «گناهان» را جايز مى شمارند و دست به خونريزى مى زنند.
