قرآن کريم :
اُدْعونى اَسْتَجِبْ لَكُمْ؛
سوره غافر، آيه ۶۰
بخوانيد مرا، تا پاسخ دهم شما را.
۱ امام على عليه السلام :اَعْلَمُ النّاسِ بِاللّه‌ِ اَكْثَرُهُمْ لَهُ مَسْاَ لَةً ؛
خداشناس‌ترين مردم، پر درخواست‌ترين آنان از خداست .
غرر الحكم ، ح ۳۲۶۰
۲ پيامبر صلى الله عليه و آله :يَدْخُلُ الْجَنَّةَ رَجُلانِ كانا يَعْمَلانِ عَمَلاً واحِدا ، فَيَرى اَحَدُهُما صاحِبَهُ فَوْقَهُ ، فَيَقولُ : يا رَبِّ ، بِما اَعْطَيْتَهُ وَ كانَ عَمَلُنا واحِدا ؟فَيَقولُ اللّه‌ُ تَبارَكَ وَ تَعالى : سَاَلَنى وَ لَمْ تَسْاَلْنى ؛
دو نفر كه هر دو يكسان عمل كرده‌اند ، وارد بهشت مى‌شوند ، امّا يكى از آن دو ،ديگرى را برتر از خود مى‌بيند . مى‌گويد : پروردگارا ! چرا او را برترى دادى ، در حالى كهعمل هر دوى ما يكسان بوده است؟ خداوند ـ تبارك و تعالى ـ مى‌فرمايد : او از مندرخواست مى‌كرد و تو درخواست نمى‌كردى.
عدّة الداعى ، ص ۳۶
۳ امام سجاد عليه السلام :اَوْحَى اللّه‌ُ ـ تَبارَكَ وَ تَعالى اِلى داوُودَ عليه السلام : يا داوُودُ اذْكُرْنى فى اَيّامِ سَرّائِكَ كَى اَسْتَجيبَ فى اَيّامِ ضَرّائِكَ ؛
خداوند تبارك و تعالى به داوود عليه السلام وحى فرمود : اى داوود! در روزهاى خوشى‌ات مراياد كن ، تا در روزهاى رنج و ناخوشى‌ات ، تو را پاسخ گويم.
جامع الاحاديث الشيعة ، ج۱۵، ص۲۰۷،ح ۲۹
۴ پيامبر صلى الله عليه و آله :مَنْ اَرادَ اَنْ تُسْتَجابَ دَعْوَتُهُ وَ اَنْ تُـكْشَفَ كُرْبَتُهُ ، فَلْيُفَرِّجْ عَنْ مُعْسِرٍ ؛
هر كس مى‌خواهد دعايش مستجاب و غمش از بين برود، بايد گره از كار گرفتارى باز كند.
مسند ابن حنبل ، ج ۲، ص ۲۴۸، ح ۴۷۴۹
۵ پيامبر صلى الله عليه و آله :اِذا اَرادَ صاحِبُكُم اَن لا يَسْاَلَ رَبَّهُ اِلاّ اَعْطاهُ ، فَلْيَياَس مِنَ النّاسِ كُلِّهِمْ ، ولا يَكونَنَّ لَهُ رَجاءٌ عِنْدَ غَيْرِ اللّه‌ِ فَاِذا عَلِمَ اللّه‌ُ ذالِكَ مِنْ قَلْبِهِ لَمْ يَسْاَ لْهُ شَيْئا اِلاّ اَعْطاهُ ؛
هر گاه يكى از شما خواست كه آنچه را از پروردگارش درخواست مى‌كند ، به او بدهد ،بايد از همه مردم چشم اميد بركَند و به غير خدا هرگز اميدى نداشته باشد . پس هرگاهاين از قلب او بر خدا عيان شد، هر چه را از وى بخواهد، به او مى‌دهد.
تيسير المطالب ، ص ۲۳۵
۶ امام على عليه السلام :قُلْتُ : اَللّهُمَّ لا تُحوِجنى اِلى اَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ ، فَقْالَ رَسولُ اللّه‌ِ صلى الله عليه و آله : يا عَلىُّ،لا تَقولَنَّ هكَذا ، فَلَيسَ مِنْ اَحَدٍ اِلاّ وَ هُوَ مُحْتاجٌ اِلَى النّاسِ . فَقُلْتُ : يا رَسولَ اللّه‌ِ ، فَما اَقولُ ؟ قالَ : قُلْ : اللّهُمَّ لا تُحوِجْنى اِلى شِرارِ خَلْقِكَ. قُلْتُ : يا رَسولَ اللّه‌ِ وَمَنْ شِرارُخَلْقِهِ ؟ قالَ : الَّذينَ اِذا اَعطَوا مَنّوا وَ اِذا مَنَعوا عابوا ؛
من گفتم : بار خدايا ! مرا محتاج احدى از خَلقت مگردان . پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهفرمودند :اى على چنين نگو ؛ زيرا هيچ كس نيست ، مگر آن‌كه به مردم نيازمند است . گفتم : پسچه بگويم ، اى پيامبر خدا؟ فرمودند بگو : بار خدايا! مرا نيازمند بَدانِ خلقت قرار مده.گفتم : اى پيامبر خدا ، بَدان خلق خدا كيانند؟ فرمودند : كسانى كه هر گاه چيزى بدَهند ،منّت گذارند و هر گاه ندهند ، بد گويند.
تنبيه الخواطر ، ج ۱، ص ۳۹
۷ پيامبر صلى الله عليه و آله :اُتىَ رَسولُ اللّه‌ِ صلى الله عليه و آله وَ هُوَ قاعِدٌ فِى ظِلِّ الْحَطيمِ بِمَكَّةَ ، فَقيلَ : يا رَسولَ اللّه‌ِاُتِىَ عَلى مالِ اَبى فُلانٍ بِسَيْفِ الْبَحرِ فَذَهَبَ . فَقالَ رَسولُ اللّه‌ِ صلى الله عليه و آله : ما تَلَفَ مالٌ فى بَرٍّوَ لا بَحرٍ اِلاّ بِمَنْعِ الزَّكاةِ فَحَرِّزوا اَمْوالَكُم بِالزَّكاةِ ، وَ داووا مَرْضاكُمْ بِالصَّدَقَةِ وَ ادْفَعواعَنْكُمْ طَوارِقَ البَلاءِ بِالدُّعاءِ فَاِنَّ الدُّعاءَ يَنْفَعُ مِمّا نَزَلَ وَ مِمّا لَمْ يَنْزِلَ ما نَزَلَ يَكْشِفُهُ وَ مالَمْ يَنْزِلْ يَحْبِسُهُ ؛
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، در سايه حَطيم در مكّه نشسته بودند كه شخصى آمد و گفت : اىپيامبر خدا ! اموال فلانى در ساحل دريا ، دچار حادثه شد و از بين رفت . پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمودند : هيچ مالى در خشكى و دريا تلف نشد ، مگر به سبب ندادنزكات . پس ، اموال خود را با دادن زكات ، حفظ نماييد و بيمارانتان را با صدقه دادن درمان ومصيبت‌هاى بلا را با دعا كردن از خود رفع كنيد ، كه دعا براى آنچه نازل شده و نازل نشده ،سودمند است : آنچه نازل شده ، برطرف مى‌كند و از آنچه نازل نشده ، جلوگيرى مى‌نمايد.
الدعاء للطبرانى ، ص ۳۱، ح ۳۴
۸ امام على عليه السلام :ما زالَتْ نِعْمَةٌ وَ لا نَضارَةُ عَيْشٍ اِلاّ بِذُنوبٍ اِجْتَرَحوا اِنَّ اللّه‌َ لَيْسَ بِظَلاّمٍ لِلْعَبيدِ ، وَ لَوْ اَ نَّهُمُ اسْتَقْبَلوا ذالِكَ بِالدُّعاءِ وَ الاِْنابَةِ لَمْ تَزُل وَ لَوْ اَنَّهُمْ اِذا نَزَلَتْ بِهِمُالنِّقَمُ وَ زالَت عَنْهُمُ النِّعَمُ فَزِعوا اِلَى اللّه‌ِ عَزَّوجَلَّ بِصِدْقٍ مِن نيّاتِهِمْ وَ لَمْ يَهِنوا وَ لَمْيُسْرِفوا ، لاََصْلَحَ اللّه‌ُ لَهُمْ كُلَّ فاسِدٍ وَ لَرَدَّ عَلَيْهِمْ كُلَّ صالِحٍ ؛
هيچ نعمت و شادابى زندگى‌اى نابود نشد، مگر به سبب گناهانى كه صاحبانشمرتكب شدند . خداوند هرگز به بندگان ستم نمى‌كند . اگر با دعا و ناله به استقبال بلامى‌رفتند ، آن نعمت‌ها و خوشى‌ها نابود نمى‌شدند ، اگر زمانى كه عذاب برايشان فرودآمد و نعمت‌هايشان را گرفت، با نيّت پاك به خداوند عزّوجلّ پناه مى‌بردند و سستى وزياده‌روى (و ستم بر خويشتن) نمى‌كردند ، بى‌گمان خداوند ، نابسامانى آنان را بهسامان مى‌آورد و خوبى‌ها را به ايشان بازمى‌گرداند.
خصال ، ص ۶۲۴، ح ۱۰
۹ روى أنَّ موسى عليه السلام:اِستَسقى لِبَنى اِسرائيلَ حينَ اَصابَهُم قَحْطٌ فَاَوحَى اللّه‌ُ تَعالى اِلَيهِ : اِنّى لا اَستَجيبُ لَكَ وَ لا لِمَنْ مَعَكَ وَ فيكُمْ نَمّامٌ قَدْ اَصَرَّ عَلَى النَّميمَةِ ؛
در روايت آمده كه موسى عليه السلام براى بنى‌اسرائيل كه گرفتار قحطى شده بودند ،درخواست باران كرد، اما خداوند متعال به او وحى فرمود كه : «باوجود شخصسخن‌چينى كه در ميان شما هست و به سخن‌چينى‌اش ادامه مى‌دهد، دعاى تو و دعاىهمراهانت را اجابت نمى‌كنم».
بحار الأنوار ، ج ۷۵، ص ۲۶۸، ح ۱۹
۱۰ پيامبر صلى الله عليه و آله :اِذا اَرَدْتَ اَنْ تَدعُوَ اللّه‌َ فَقَدِّم صَلاةً اَو صَدَقَةً اَو خَيْرا اَوْ ذِكْرا ؛
هر گاه خواستى دعا كنى ، پيش از آن ، نمازى بخوان يا صدقه‌اى بده يا كار خيرىبكن يا ذكرى بگو.
عوالى اللآلى ، ج ۱، ص ۱۱۰، ح ۱۶
۱۱ امام كاظم عليه السلام :اِذا كانَ لَكَ يا سَماعَةُ اِلَى اللّه‌ِ عَزَّوَجَلَّ حاجَةٌ فَقُل : اَللّهُمَّ اِنّى اَسْاَلُ كَبِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ عَلىٍّ فَاِنَّ لَهُما عِنْدَكَ شَاْنا مِنَ الشَّاْنِ وَ قَدْرا مِنَ القَدْرِ فَبِحَقِّ ذالِكَ الشَّاْنِ وَ بِحَقِّ ذالِكَ الْقَدْرِ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ، وَ اَنْ تَفْعَلَ بى كَذا وَ كَذا. فَاِنَّهُ اِذاكانَ يَومُ الْقيامَةِ لَمْ يَبْقَ مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لا نَبىٌّ مُرْسَلٌ وَ لا مُؤْمِنٌ مُمْتَحَنٌ اِلاّ وَ هُوَ يَحْتاجُ اِلَيْهِما فى ذالِكَ الْيَوْمِ ؛
اى سماعه! هر گاه به درگاه خداوند عزّوجلّ حاجتى داشتى ، بگو : بار خدايا! به حقّمحمّد و على ، از تو درخواست مى‌كنم ، زيرا آن دو را نزد تو مقام و منزلتى بزرگ است .پس به حقّ آن مقام و آن منزلت ، از تو درخواست مى‌كنم كه بر محمّد و خاندان محمّد ،درود فرستى و فلان و بهمان حاجتم را برآورى، زيرا در روز قيامت ، هيچ فرشته مقرّب وپيامبرِ مُرسل و مؤمن مخلصى نباشد ، مگر اين‌كه به آن دو نيازمند باشد.
كافى ، ج ۲، ص ۵۶۲، ح ۲۱
۱۲ امام على عليه السلام :بُكاءُ الْعُيونِ وَ خَشْيَةُ الْقُلوبِ مِنْ رَحْمَةِ اللّه‌ِ تَعالى ذِكْرُهُ ، فَاِذا وَجَدْتُموها فَاغْتَنِمُوا الدُّعاءَ وَ لَو اَنَّ عَبْدا بَكى فى اُمَّةٍ لَرَحِمَ اللّه‌ُ تَعالى تِلْكَ الاُْمَّةَ لِبُكاءِ ذالِكَ الْعَبْدِ ؛
گريه چشم‌ها و ترس دل‌ها ، از رحمت خداوند بلند نام است . بنابراين ، هر گاه اينها رادر خود يافتيد ، دعا كردن را غنيمت شماريد . اگر در ميان يك امّت ، يك بنده هم گريه كند ، خداوند متعال به خاطر گريه آن بنده ، بر آن امّت رحم مى‌كند .
مكارم الأخلاق ، ص ۳۱۷
۱۳ امام سجاد عليه السلام :وَ الذُّنوبُ الَّتى تَرُدُّ الدُّعاءَ: سوءُ النِّيَّةِ وَ خُبْثُ السَّريرَةِ وَالنِّفاقُ مَعَ الاِْخْوانِ وَ تَركُ التَّصديقِ بِالاِْجابَةِ وَ تَأخيرُ الصَّلَواتِ الْمَفروضاتِ حَتّى تَذْهَبَ اَوقاتُها وَ تَرْكُ التَّقَرُّبِ اِلَى اللّه‌ِ عَزَّوَجَلَّ بِالْبِرِّ وَالصَّدَقَةِ وَاسْتِعْمالُ الْبَذاءِ وَ الْفُحْشِ فِى الْقَولِ ؛
گناهانى كه دعا را رد مى‌كنند ، عبارت‌اند از : بدى نيّت ، بد ذاتى ، دورويى با برادران ،باور نداشتن اجابت دع ، به تأخير انداختن نمازهاى واجب تا هنگامى كه وقتشان بگذرد وتقرّب نجستن به خداوند عزّوجلّ با نيكى كردن و صدقه دادن و بدزبانى و ناسزا گفتن.
معانى الأخبار ، ص ۲۷۱، ح ۲
۱۴ پيامبر صلى الله عليه و آله :دُعاءُ السِّرِّ يَزيدُ عَلَى الْجَهْرِ سَبْعينَ ضِعْفا وَ اَ ثْنَى اللّه‌ُ سُبْحانَهُ عَلى زَكَريّا عليه السلام بِقَولِهِ : «اِذْ نادى رَبَّهُ نِدَاءً خَفيًّا» ؛
دعاى پنهانى ، هفتاد برابر دعاى آشكار ، ارزش دارد . خداوند متعال زكريا عليه السلامراچنين ستايش كرده است : «آن گاه كه پنهانى با پروردگارش سخن گفت».
ارشاد القلوب ، ص ۱۵۴
۱۵ پيامبر صلى الله عليه و آله :اِنَّ اللّه‌َ لَيُمْسِكُ الْخَيْرَ الْكَثيرَ عَنْ عَبْدِهِ فَيَقولُ : لا اُعْطيهِ حَتّى يَسْاَلَنى ؛
خداوند ، بسيارى از خوبى‌ها را به بنده‌اش نمى‌دهد و مى‌فرمايد : «به او نمى‌دهم تا ازمن بخواهد».
مستدرك الوسائل ، ج ۵ ، ص ۱۷۵،ح ۵۶۰۳
۱۶ پيامبر صلى الله عليه و آله :اِذا دَعا اَحَدُكُم فَلْيَعُمَّ فَاِنَّهُ اَوجَبُ لِلدُّعاءِ ؛
هر گاه يكى از شما دعا كرد ، براى همه دعا كند ؛ زيرا اين، دعا را به اجابت نزديك‌تر مى‌كند.
كافى ، ج ۲، ص ۴۸۷، ح ۱
۱۷ پيامبر صلى الله عليه و آله :يا فاطِمَةُ مَنْ تَهاوَنَ بِصَلاتِهِ مِنَ الرِّجالِ وَ النِّساءِ ابْتَلاهُ اللّه‌ُ بِخَمْسَ عَشْرَةَ خَصْلَةً : سِتٌّ مِنْها فى دارِ الدُّنْيا ... فَاَمَّا اللَّواتى تُصيبُهُ فى دارِ الدُّنْيا ... وَ لا يَرتَفِعُ دُعاؤُهُ اِلَى السَّماءِ وَ السّادِسَةُ لَيْسَ لَهُ حَظٌّ فى دُعاءِ الصّالِحينَ ؛
اى فاطمه! هر كس ، از مرد و زن نمازش را سبك بشمارد ، خداوند او را به پانزده چيزمبتلا مى‌كند : شش تاى آنها در سراى دنياست ... و آن شش چيزى كه در سراى دنيا بهاو مى‌رسد ، اين است كه : ... و پنجم دعايش به سوى آسمان نمى‌رود ، و ششم ، اوسهمى از دعاى نيكان ندارد .
فلاح السائل ، ص ۶۱ ، ح ۱
۱۸ پيامبر صلى الله عليه و آله :يا اَ يُّهَا النّاسُ ! اِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ يَقولُ : مُروا بِالْمَعروفِ وَ انْهَوا عَنِ المُنْكَرِمِنْ قَبْلِ اَنْ تَدْعُوَنى فَلا اُجيبَكُمْ وَ تَسْاَلونى فَلا اُعْطيَكُمْ وَ تَسْتَنْصِرونى فَلا اَنْصُرَكُم ؛
اى مردم! خداوند عزّوجلّ مى‌فرمايد : امر به معروف و نهى از منكر كنيد ، پيش ازآن‌كه مرا بخوانيد و پاسختان ندهم ، يا از من بخواهيد و عطايتان نكنم ، يا از من يارىطلبيد و يارى‌تان نرسانم.
مسند ابن حنبل ، ج ۹، ص ۵۰۴ ،ح ۲۵۳۱۰
۱۹ پيامبر صلى الله عليه و آله :اَقْرَبُ ما يَكونُ الْعَبْدُ مِنْ رَبِّهِ وَ هُوَ ساجِدٌ فَاَكْثِرُوا الدُّعاءَ ؛
نزديك‌ترين حالتِ بنده به پروردگارش زمانى است كه در سجده است . پس در اينحالت ، بسيار دعا كنيد.
صحيح مسلم ، ج ۱، ص ۳۵۰، ح ۲۱۵
۲۰ امام سجاد عليه السلام :اَللّهُمَّ اِنَّهُ يَحْجُبُنى عَنْ مَساَ لَتِكَ خِلالٌ ثَلاثٌ وَ تَحدونى عَلَيْها خَلَّةٌواحِدَةٌ يَحْجُبُنى اَمْرٌ اَمَرْتَ بِهِ فَاَبْطَاْتُ عَنْهُ وَ نَهىٌ نَهَيْتَنى عَنْهُ فَاَسْرَعْتُ اِلَيْهِ وَ نِعْمَةٌ اَنْعَمْتَ بِها عَلَىَّ فَقَصَّرتُ فى شُكْرِها وَ يَحدونى عَلى مَسْاَلَتِكَ تَفَضُّلُكَ عَلى مَنْ اَقْبَلَ بِوَجْهِهِ اِلَيْكَ ، وَ وَفَدَ بِحُسْنِ ظَنِّهِ اِلَيْكَ ، اِذْ جَميعُ اِحْسانِكَ تَفَضُّلٌ و اِذْ كُلُّ نِعَمِكَ ابْتِداءٌ ؛
بار خدايا! سه چيز باعث مى‌شود كه من از تو درخواست نكنم و تنها يك چيز مرا بر آنمى‌دارد . آنچه مرا باز مى‌دارد ، يكى آن است كه تو مرا فرمان دادى و من در انجام آن سستىكردم ، ديگر آن‌كه مرا از كارى نهى فرمودى ، امّا من به انجام دادن آن شتافتم ، سوم آن‌كه مرانعمت ارزانى داشتى ، ولى من در شكرگزارى آن ، كوتاهى كردم . امّا آنچه مرا به درخواستكردن از تو مى‌كشانَد ، تفضّل تو بر كسى است كه به درگاهت روى كند و با خوش‌گمانى به سوىتو آيد ، كه همه احسان‌هايت ، تفضّل است و همه نعمت‌هايت ، نخستين است.
صحيفه سجّاديّه ، از دعاى ۱۲
۲۱ امام صادق عليه السلام :قَضاءُ الْحَوائِجِ اِلَى اللّه‌ِ وَ اَسْبابُها ـ بَعْدَ اللّه‌ِ ـ الْعِبادُ تَجْرى عَلى اَيْديهِم فَما قَضَى اللّه‌ُ مِنْ ذالِكَ فَاقبَلوا مِنَ اللّه‌ِ بِالشُّكْرِ وَ ما زَوى عَنْـكُم مِنْها فَاقْبَلوهُ عَنِ اللّه‌ِ بِالرِّضا وَ التَّسْليمِ وَ الصَّبْرِ فَعَسى اَن يَـكونَ ذالِكَ خَيْرا لَكُمْ فَاِنَّ اللّه‌َ اَعْلَمُ بِمايُصْلِحُـكُم وَ اَنْتُمْ لا تَعْلَمونَ ؛
برآورده شدن حاجت‌ها در اختيار خداست و اسباب آن، بعد از خداوند ، بندگانهستند كه به دست آنها اجرا مى‌شود . پس هر حاجتى را كه خداوند برآوَرْد ،سپاس‌گزارانه از خداوند بپذيريد و آنچه برآورده نساخت ، آن را نيز با رضايتو تسليم و صبر ، از او بپذيريد ، زيرا بسا اين براى شما بهتر است ، چرا كه خداوند ،به صلاحِ كار شما داناتر است و شما نمى‌دانيد.
تحف العقول ، ص ۳۶۵
۲۲ امام صادق عليه السلام:اِنَّ قَوما فيما مَضى قالوا لِنَبىٍّ لَهُم : اُدْعُ لَنا رَبَّكَ يَرْفَع عَنَّا الْمَوتَ فَدَعا لَهُم فَرَفَعَ اللّه‌ُ عَنْهُمُ المَوتَ فَكَثُروا حَتّى ضاقَت عَلَيهِمُ المْنازِلُ وَ كَثُرَ النَّسلُ وَ يُصْبِحُ الرَّجُلُ يُطْعِمُ اَباهُ وَ جَدَّهُ وَ اُمَّهُ وَ جَدَّ جَدِّهِ وَ يُوَضّيهِم وَ يَتَعاهَدُهُم فَشَغَلوا عَنْ طَـلَبِ الْمَعاشِ . فَقالوا : سَل لَنا رَبَّكَ اَن يَرُدَّنا اِلى حالِنَا الَّتى كُنّا عَلَيها فَسَاَلَ نَبيُّهُم رَبَّهُ فَرَدَّهُم اِلى حالِهِم ؛
يكى از اقوام گذشته به پيامبرشان گفتند : دعا كن پروردگارت مرگ را از ما بردارد . اودعا كرد و خداوند ، مرگ را از آنها برداشت . جمعيت آنان زياد شد، چندان كهمنزل‌هايشان ديگر گنجايش آنها را نداشت و جمعيت چنان زياد شد كه هر مردى ناچاربود خرج پدر و جدّ و مادر و جدّ جدّش را بدهد و به نظافت و امور ديگر آنها رسيدگى كندو بدين ترتيب از طلب معاش باز ماندند .بار ديگر آمدند و درخواست كردند كه : دعا كن پروردگارت ما را به همان حال كه بوديمباز گرداند . پيامبرشان به درگاه پروردگارشان دعا كرد و آنها را به حال اوّلشان باز گرداند.
كافى ، ج ۳، ص ۲۶۰، ح ۳۶
۲۳ پيامبر صلى الله عليه و آله :اِنَّ اللّه‌َ يَقولُ : ... وَ لَو اَنَّ قُلوبَ عِبادِى اجْتَمَعَت عَلى قَلْبِ اَسْعَدِ عَبْدٍ لى مازادَ ذالِكَ فى سُلطانى جَناحَ بَعوضَةٍ وَ لَوْ اَنّى اَعْطَيْتُ كُلَّ عَبْدٍ ما سَاَلَنى ما كانَ ذالِكَ اِلاّ مِثْلَ اِبْرَةٍ جاءَها عَبْدٌ مِنْ عِبادى فَغَمَسَها فِى البَحرِ وَ ذالِكَ اَنَّ عَطائى كَلامٌ وَ عِدَتى كَلامٌ وَ اِنَّما اَقولُ لِشَّىْ‌ءٍ : كُنْ فَيَكونُ ؛
خداوند مى‌فرمايد : « ... اگر دل‌هاى بندگانم ، همه يك‌جا در دلِ خوش‌بخت‌ترينبنده‌ام جمع شوند اين، به مقدارِ بالِ پشه‌اى بر سلطنت من نمى‌افزايد و اگر به هر بنده‌اىآنچه بخواهد ، عطا كنم ، اين نباشد ، مگر همانندِ سوزنى كه بنده‌اى از بندگانم بردارد ودر دريايى فرو بَرَد ؛ زيرا عطاى من به گفتارى است و وعده‌ام نيز به گفتارى . به چيزمى‌گويم : هست شو، پس هست مى‌شود.
بحار الأنوار ، ج ۷۷، ص ۱۳۶، ح ۴۸
۲۴ امام على عليه السلام :اِنَّ اللّه‌َ ـ تَبارَكَ وَ تَعالى ـ اَخْفى اَرْبَعَةً فى اَرْبَعَةٍ : اَخْفى رِضاهُ فىطاعَتِهِ فَلا تَسْتَصْغِرَنَّ شَيئا مِن طاعَتِهِ ، فَرُبَّما و افَقَ رِضاهُ وَ اَنْتَ لا تَعْلَمُ وَ اَخْفى سَخَطَهُ فى مَعصيَتِهِ فَلا تَستَصْغِرَنَّ شَيئا مِن مَعصيَتِهِ فَرُبَّما وافَقَ سَخَطَهُ مَعصيَتُهُ و اَنتَ لا تَعلَمُ و اَخفى اِجابَتَهُ فى دَعوَتِهِ فَلا تَستَصغِرَنَّ شَيئا مِن دُعائِهِ فَرُبَّما وافَقَ اِجابَتَهُ و اَنتَ لا تَعلَمُ و اَخفى وَليَّهُ فى عِبادِهِ فَلا تَستَصغِرَنَّ عَبدا مِن عَبيدِ اللّه‌ِ فَرُبَّما يَكونُ وَليَّهُ وَ اَنتَ لا تَعلَمُ ؛
خداوند تبارك و تعالى چهار چيز را در دلِ چهار چيز مخفى نموده است :خشنودى‌اش را در طاعتش مخفى نموده، پس مبادا كه چيزى از طاعت او را كوچكبشماريد ، زيرا ممكن است خشنودى او در همان باشد و تو نمى‌دانى . ناخشنودى‌اش رادر معصيتش مخفى كرده . پس مبادا كه چيزى از معصيت او را كوچك بشماريد ، زيراممكن است ناخشنودى او در همان باشد و تو نمى‌دانى .اجابتش را در دعاى از خود مخفى ساخته. پس چه بسا كه اجابت او در همان باشد وتو نمى‌دانى و ولىّ‌اش را در ميان بندگانش مخفى نموده است . پس مبادا هيچ بنده‌اى ازبندگان خدا را كوچك بشماريد ؛ زيرا اى بسا، همو ولىّ او باشد و تو نمى‌دانى.
خصال ، ص ۲۰۹، ح ۳۱
۲۵ پيامبر صلى الله عليه و آله :لا يَتَمَنَّيَنَّ اَحَدُكُمُ المَوْتَ اِمّا مُحْسِنا فَلَعَلَّهُ اَنْ يَزْدادَ خَيرا وَ اِمّا مُسيئا فَلَعَلَّهُ اَنْ يَسْتَعْتِبَ؛
هيچ يك از شما نبايد آرزوى مرگ كند ؛ زيرا اگر نيكوكار است ، شايد كه با ماندن،بيشتر نيكى كند و اگر بدكار است ، شايد كه با ماندن، از بدى دست بشويد.
صحيح بخارى ، ج ۵ ، ص ۲۱۴۷، ح ۵۳۴۹
۲۶ امام باقر عليه السلام :اِنَّ اللّه‌َ تَعالى لَيُنادى كُلَّ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ مِنْ اَوَّلِ اللَّيلِ اِلى آخِرِهِ : اَلا عَبْدٌ مُؤمِنٌ يَدْعونى لاِخِرَتِهِ وَ دُنْياهُ قَبْلَ طُلوعِ الْفَجْرِ لاُِجيبَهُ ؟ اَلا عَبْدٌ مُؤمِنٌ يَتوبُ اِلَىَّ مِنْ ذُنوبِهِ قَبْلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاَتوبَ عَلَيْهِ ؟ اَلا عَبدٌ مُؤمِنٌ قَد قَـتَّرتُ عَلَيهِ رِزقَهُ فَيَساَلَنِى الزِّيادَةَ فى رِزقِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاَزيدَهُ وَ اُوَسِّعَ عَلَيهِ ؟ اَلا عَبدٌ مُؤمِنٌ سَقيمٌيَ ساَلُنى اَن اَشفيَهُ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فاُعافيَهُ ؟ اَلا عَبدٌ مُؤمِنٌ مَحبوسٌ مَغمومٌ يَساَلُنى اَن اُطلِقَهُ مِن حَبسِهِ وَ اُخَلِّىَ سَربَهُ ؟ اَلا عَبْدٌ مُؤمِنٌ مَظلومٌ يَساَلُنى اَن آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ قَبلَ طُلوعِ الفَجرِ فَاَنْتَصِرَ لَهُ وَ آخُذَ لَهُ بِظُلامَتِهِ ؟ قالَ عليه السلام : فَلا يَزالُ يُنادى بِهذا حَتّى يَطلُعَ الفَجرُ ؛
خداوند متعال ، هر شبِ جمعه ، از آغاز شب تا پايان آن ، از فراز عرش خويش ندامى‌دهد : «آيا بنده مؤمنى نيست كه تا پيش از سپيده‌دَم ، مرا براى آخرت و دنيايشبخواند و من ، پاسخش دهم؟ آيا بنده مؤمنى نيست كه تا پيش از سپيده‌دَم از گناهانشبه درگاه من ، توبه كند و من هم به سوى او بازگردم و توبه‌اش را بپذيرم آيا بنده مؤمنىنيست كه من روزى‌اش را بر او تنگ كرده باشم و او تا پيش از سپيده‌دَم ، افزايش درروزى‌اش را از من بخواهد و من بر روزى او بيفزايم و به آن گشايش دهم؟ آيا بنده مؤمنِزندانى و غم‌زده‌اى نيست كه از من بخواهد از زندان آزاد و رهايش كنم؟ آيا بنده مؤمنِستم ديده‌اى نيست كه تا پيش از سپيده‌دَم از من بخواهد كه دادش را بستانم و منانتقام او را بگيرم و داد وى بستانم؟» و تا سپيده‌دَم ، به اين ندا ادامه مى‌دهد.
تهذيب الأحكام ، ج ۳، ص ۵ ، ح ۱۱
۲۷ پيامبر صلى الله عليه و آله :اِنَّ يَومَ الجُمُعَةِ سَيِّدُ الاَيّامِ يُضاعِفُ اللّه‌ُ فيهِ الحَسَناتِ وَ يَمحو فيهِ السَّيِّئاتِ وَ يَرفَعُ فيهِ الدَّرَجاتِ وَ يَستَجيبُ فيهِ الدَّعَواتِ وَ يَكشِفُ فيهِ الكُرُباتِ وَ يَقضىفيهِ الحَوائِجَ العِظامَ وَ هُوَ يَومُ المَزيدِ ، للّه‌ِِ فيهِ عُتَقاءُ و طُـلَقاءُ مِنَ النّارِ ما دَعا بِهِ اَحَدٌ مِنَ النّاسِ وَ قَد عَرَفَ حَقَّهُ وَ حُرمَتَهُ اِلاّ كانَ حَقّـا عَلَى اللّه‌ِ عَزَّوَجَلَّ اَنْ يَجْعَلَهُ مِن عُتَقائِهِ وَ طُلَقائِهِ مِنَ النّارِ ؛
روز جمعه ، سرور روزهاست . در اين روز خداوند ، خوبى‌ها را چند برابر مى‌كند وبدى‌ها و گناهان را پاك مى‌كند و درجات را افزايش مى‌دهد و دعاها را مستجاب مى‌نمايد و رنج و اندوه‌ها را برطرف مى‌سازد و حاجت‌هاى بزرگ را برآورده مى‌كند،روز افزونى و فراوانى است . در اين روز ، خداوند بسيارى را از آتش مى‌رهانَدو آزاد مى‌كند . اَحَدى از مردم در اين روز دعا نكند ، به شرط آن‌كه حق و حرمتآن را بشناسد ، مگر آن‌كه بر عهده خداوند عزّوجلّ است كه او را از رها و آزادشدگاناز آتش ، قرار دهد.
كافى ، ج ۳، ص ۴۱۴، ح ۵
۲۸ امام باقر عليه السلام :اِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ يُحِبُّ مِن عِبادِهِ المُؤمِنينَ كُلَّ عَبدٍ دَعّاءٍ فَعَلَيكُم بِالدُّعاءِفِى السَّحَرِ اِلى طُلوعِ الشَّمسِ فَاِنَّها ساعَةٌ تُفْتَحُ فيها اَبوابُ السَّماءِ وَ تُقسَمُ فيهَا الاَرزاقُ وَ تُقضى فيهَا الحَوائِجُ العِظامُ ؛
خداوند عزّوجلّ از ميان بندگان مؤمنش ، بنده‌اى را كه بسيار دعا كند ، دوستمى‌دارد . پس ، همواره در سحرگاهان تا طلوع خورشيد دعا كنيد ؛ زيرا اين وقتى استكه در آن ، درهاى آسمان باز مى‌شود ، و روزى‌ها تقسيم مى‌گردد و حاجت‌هاى بزرگبرآورده مى‌شود.
كافى ، ج ۲، ص ۴۷۸، ح ۹
۲۹ امام صادق عليه السلام :اِنَّ اللّه‌َ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ عَلَيكُمُ الصَّلَواتِ الخَمْسَ فى اَفضَلِ السّاعاتِ فَعَلَيكُم بِالدُّعاءِ فى اَدبارِ الصَّلَواتِ ؛
خداوند عزّوجلّ نمازهاى پنجگانه را در بهترين اوقات ، بر شما واجب نموده است .پس بعد از نمازها ، دعا كنيد.
خصال ، ص ۲۷۸، ح ۲۳
۳۰ امام صادق عليه السلام :اِنَّ الرَّجُلَ لَيَخرُجُ اِلى قَبرِ الحُسَينِ عليه السلام فَلَهُ اِذا خَرَجَ مِن اَهلِهِ بِاَوَّلِ خُطوَةٍ مَغفِرَةٌ لِذُنوبِهِ ثُمَّ لَم يَزَل يُقَدَّسُ بِكُلِّ خُطوَةٍ حَتّى يَاْتيَهُ فَاِذا اَتاهُ ناجاهُ اللّه‌ُ ، فَقالَ : عَبدى سَلنى اُعطِكَ ادعُنى اُجِبكَ اُطلُب مِنّى اُعطِكَ سَلنى حاجَتَكَ اَقضِها لَكَ . قالَاَبو عَبدِ اللّه‌ِ عليه السلام : و حَقٌّ عَلَى اللّه‌ِ اَن يُعطىَ ما بَذَلَ ؛
هر كس براى زيارت قبر حسين عليه السلام خارج شود ، هنگامى كه از خانه‌اش بيرون شد ،براى هر قدمى يك گناهش آمرزيده مى‌شود و پيوسته با هر قدمى كه برمى‌دارد ، پاك‌ترمى‌شود تا به آن جا برسد و چون به آرامگاه رسيد ، خداوند ، به صورت درگوشى به اومى‌گويد: بنده من! از من بخواه تا عطايت كنم ، مرا بخوان تا اجابتت نمايم ، از من بطلب تا به تو بدهم ، حاجتت را از من بخواه تا برآوَرم. و امام صادق عليه السلام فرمود: بر خداست كهآنچه را وعده داده است ، عطا كند.
ثواب الأعمال ، ص ۱۱۷، ح ۳۲
۳۱ اَنَس رحمه‌الله :اِنَّ رَسولَ اللّه‌ِ صلى الله عليه و آله عادَ رَجُلاً مِنَ المُسلِمينَ قَد خَفَتَ فَصارَ مِثلَ الفَرخِ ، فَقالَ لَهُ رَسولُ اللّه‌ِ صلى الله عليه و آله : هَل كُنتَ تَدعو بِشَى‌ءٍ اَو تَساَلُهُ اِيّاهُ ؟ قالَ : نَعَم ، كُنتُ اَقولُ : اللّهُمَّ ماكُنتَ مُعاقِبى بِهِ فِى الآخِرَةِ ، فَعَجِّلهُ لى فِى الدُّنيا . فَقالَ رَسولُ اللّه‌ِ صلى الله عليه و آله : سُبحانَ اللّه‌ِ لاتُطيقُهُ ، ـ اَو لا تَستَطيعُهُ ـ ! اَفَلا قُلتَ : اَللّهُمَّ آتِنا فِى الدُّنيا حَسَنَةً وَ فِى الآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النّارِ ؟ قالَ : فَدَعَا اللّه‌َ لَهُ فَشَفاهُ ؛
رسول خدا صلى الله عليه و آله ، به عيادت مردى از مسلمانان رفتند كه مانند جوجه ضعيفشده بود . به او فرمودند : آيا قبلاً دعايى مى‌كرده‌اى يا از خدا چيزىمى‌خواسته‌اى؟. عرض كرد : آرى . مى‌گفتم : بار خدايا ! هر كيفرى كه درآخرت مى‌خواهى به من برسانى ، در همين دنيا برسان. پيامبر خدا فرمودند :سبحان اللّه! تو طاقت آن را ندارى . چرا نگفتى : بار خدايا ! در دنيا و آخرت ، به مانيكى عطا فرما و از عذاب آتش ، نگاهمان بدار؟. آن مرد ، اين دعا را خواند و خداوند ،شفايش بخشيد.
صحيح مسلم ، ج ۴، ص ۲۰۶۸، ح ۲۳
۳۲ امام صادق عليه السلام :و سَمِعَ اَميرُ المُؤمِنينَ عليه السلام رَجُلاً يَقولُ : اللّهُمَّ اِنّى اَعوذُ بِكَ مِنَ الفِتنَةِ .قالَ عليه السلام : اَراكَ تَتَعَوَّذُ مِن مالِكَ وَ وُ لدِكَ ! يَقولُ اللّه‌ُ تَعالى : «اِنَّما اَمْوَالُكُمْ وَ اَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ»وَلكِن قُل : اَللّهُمَّ اِنّى اَعوذُ بِكَ مِن مُضِلاّتِ الفِتَنِ ؛
امير مؤمنان عليه السلام ، شنيد كه مردى مى‌گويد : بار خدايا ! از فتنه به تو پناه مى‌برم . به اوفرمودند : مى‌بينم كه از مال و فرزندت به خدا پناه مى‌برى. خداوند متعال مى‌فرمايد :«جز اين نيست كه دارايى‌ها و فرزندانتان فتنه‌اند» بلكه بگو : بار خدايا ! از فتنه‌هاى گم‌راهكننده ، به تو پناه مى‌برم.
امالى طوسى، ص ۵۸۰ ، ح ۱۲۰۱
۳۳ امام صادق عليه السلام :اِنَّ العَبدَ لَيَدْعو فَيَقولُ اللّه‌ُ عَزَّوَجَلَّ لِلْمَلَكَيْنِ: قَدِ اسْتَجَبْتُ لَهُ وَلكِنِ احْبَسوهُ بِحاجَتِهِ ، فَاِنّى اُحِبُّ اَنْ اَسْمَعَ صَوْتَهُ وَ إِنَّ الْعَبْدَ لَيَدْعو فَيَقولُ اللّه‌ُ تَبارَكَ وَ تَعالى: عَجِّلوا لَهُ حاجَتَهُ فَاِنّى اُبْغِضُ صَوْتَهُ؛
براستى كه انسان دعا مى‌كند و خداوند عزّوجّل به دو فرشته مى‌فرمايد: من دعاى اورا مستجاب كردم، اما حاجتش را نگهداريد، زيرا دوست دارم صداى او را بشنوم وديگرى دعا مى‌كند و خداوند تبارك و تعالى مى‌فرمايد: زود خواسته‌اش را برآوريد، كه من خوش ندارم صداى او را بشنوم.
كافى، ج ۲، ۴۸۹، ح ۳
۳۴ امام على عليه السلام :سَمِعَ رَجُلاً يَدعو لِصاحِبِهِ ، فَقالَ : لا اَراكَ اللّه‌ُ مَكروها ! فَقالَ : اِنَّما دَعَوتَ لَهُ بِالمَوتِ ، لاَِنَّ مَن عاشَ فِى الدُّنيا لا بُدَّ اَن يَرَى المَكروهَ ؛
شنيدند كه شخصى براى دوستش، چنين دعا مى‌كند الهى غم نبينى و گرفتارنشوى! امام عليه السلامفرمودند : تو در واقع براى مرگش دعا كردى ؛ زيرا هر كس در دنيا زندگى مى‌كند ، ناچار ، غم و گرفتارى مى‌بيند.
شرح نهج البلاغة ، ج ۲۰، ص ۲۸۹،ح ۳۰۱
۳۵ پيامبر صلى الله عليه و آله :يَكفى مِنَ الدُّعاءِ مَعَ البِرِّ ما يَكفِى الطَّعامَ مِنَ المِلحِ ؛
دعا همراه با كار خير ، به اندازه نمك براى غذا كافى است.
امالى طوسى ، ص ۵۳۴ ، ح ۱۱۶۲
۳۶ امام صادق عليه السلام :اِنَّ اللّه‌َ تَعالى اَوحى اِلى داوُودَ عليه السلام ، اَنْ بَلِّغ قَومَكَ اَنَّهُ لَيسَ مِن عَبدٍ مِنهُم آمُرُهُ بِطاعَتى فَيُطيعُنى اِلاّ كانَ حَقّـا عَلَىَّ اَن اُعينَهُ عَلى طاعَتى فَاِن سَاَلَنى اَعطَيتُهُ وَ اِن دَعانى اَجَبتُهُ وَ اِنِ اعتَصَمَ بى عَصَمتُهُ و اِنِ استَـكفانى كَفَيتُهُ و اِن تَوَكَّلَ عَلَىَّ حَفِظتُهُ و اِن كادَهُ جَميعُ خَلقى كِدتُ دونَهُ ؛
خداوند متعال به داوود عليه السلام وحى فرمود كه : به قوم خود برسان كه هيچ بنده‌اى ازايشان نيست كه به فرمان‌بردارى از خودم فرمانش دهم و او فرمان برد ، جز آن‌كه بر مناست كه او را بر اطاعتم كمك كنم . پس اگر از من بخواهد ، عطايش مى‌كنم ، اگر مرابخواند ، پاسخش مى‌دهم ، اگر به من پناهنده شود ، پناهش مى‌دهم ، اگر از من كفايتطلبد ، كفايتش مى‌كنم ، اگر به من توكّل كند ، او را حفظ مى‌كنم و اگر همه آفريدگانمعليه او نقشه كشند ، من به سود او نقشه مى‌كشم.
قصص الأنبياء ، ص ۱۹۸، ح ۲۵۱
۳۷ امام صادق عليه السلام :اِذا اَرادَ اَحَدُكُم اَن يُسْتَجابَ لَهُ فَليُطَيِّب كَسبَهُ وَ ليَخرُج مِن مَظالِمِالنّاسِ وَ اِنَّ اللّه‌َ لا يُرفَعُ اِلَيهِ دُعاءُ عَبدٍ و فى بَطنِهِ حَرامٌ اَو عِندَهُ مَظلِمَةٌ لاَِحَدٍ مِن خَلقِهِ ؛
هرگاه فردى از شما خواست دعايش مستجاب شود، درآمدش را حلال گرداند و اززير بار حقوق مردم بيرون برود. دعاى بنده‌اى كه در شكمش حرام باشد، يا حق يكى از خلق خدا به گردنش باشد، به درگاه خداوند بالا نمى‌رود.
بحار الأنوار ، ج ۹۳، ص ۳۲۱، ح ۳۱
۳۸ امام صادق عليه السلام :اَلذُّنوبُ الَّتى تُغَيِّرُ النِّعَمَ البَغىُ ... وَ الَّتى تَرُدُّ الدُّعاءَ و تُظلِمُ الهَواءَ عُقوقُ الوالِدَينِ ؛
گناهانى كه باعث از دست دادن نعمت‌ها مى‌شوند ، ستم كردن ... است و گناهانى كهدعا را رد مى‌كنند و فضا را تيره و تار مى‌گردانند ، نافرمانى از پدر و مادر و آزردن آنهاست.
كافى ، ج ۲، ص ۴۴۷، ح ۱
۳۹ سفيان ثورى :بَلَغَنى اَنَّ بَنى اِسرائيلَ قُحِطوا سَبعَ سِنينَ ... فَاَوحَى اللّه‌ُ عَزَّوَجَلَّ اِلى اَنبيائِهِم : لَو مَشَيتُم اِلَىَّ بِاَقدامِكُم حَتّى تَحفى رُكَبُكُم و تَبلُغَ اَيديكُم عَنانَ السَّماءِ و تَـكِلَّ اَلسِنَتُـكُم عَنِ الدُّعاءِ فَاِنّى لا اُجيبُ لَكُم داعيا و لا اَرحَمُ مِنكُم باكيا ، حَتّى تَرُدُّوا المَظالِمَ اِلى اَهلِها فَفَعَلوا فَمُطِروا مِن يَومِهِم ؛
شنيده‌ام كه بنى‌اسرائيل به مدّت هفت سال دچار قحطى شدند ... پس خداوندعزّوجلّ به پيامبرانشان وحى فرمود كه : اگر پياده به سوى من بياييد ، آنچنان كهزانوهايتان ساييده شود ، و چندان دست به سوى آسمان دراز كنيد كه دست‌هايتان بهكرانه‌هاى آسمان برسد و آن اندازه دعا كنيد كه زبان‌هايتان خسته شود ، دعاى هيچيك از شما را نمى‌پذيرم و به هيچ گريه‌كننده‌اى از شما رحم نخواهم كرد تا آن گاه كهحقوق مردم را به صاحبان آنها باز گردانيد . آنان چنين كردند و همان روز ، باران آمد.
إحياء علوم الدين ، ج ۱، ص ۴۶۱
۴۰ پيامبر صلى الله عليه و آله :قَطيعَةُ الرَّحِمِ تَحجُبُ الدُّعاءَ ؛
قطع رابطه با خويشاوندان، مانع اجابت دعا مى‌شود.
نزهة الناظر ، ص ۳۷، ح ۱۱۵
پديدآورنده : هادی موحدی
