چرا فيوضات و عنايات الهى فقط در موقع دعا و رياضت شامل انسان مى‏شود؟
اولاً: فيض الهي همواره در سراسر عالم ساري و جاري است و همگان از عنايات بي‏پايان او بهره مي‏برند.
ثانياً: پيدايش اين حالات در واقع ادراك ما از واقعيتي خارجي است كه در شرايط خاصي پديد مي‏آيد، و لزوماً دليل آن نيست كه در ديگر مواقع عنايتي نيست، بلكه ما درك نمي‏كنيم؛ زيرا درك آن تابع شرايط روحاني ويژه‏اي است كه نتيجه عملي است كه انسان انجام داده است.
ثالثاً: چنان كه در فلسفه و عرفان به اثبات رسيده است، فاعليت فاعل براي تحقق يك چيز كافي نيست و قابليت قابل نيز لازم است و انجام يك‏سري عبادات و پالودن نفس از رذايل، قابليت فيض‏گيري از عنايات الهي را فراهم مي‏كند و هر كه در اين زمينه كوشاتر و خالص‏تر باشد، قابليت بيشتري كسب نموده ولاجرم فيض افزون‏تري نيز دريافت خواهد كرد.
رابعاً: اين كه برخي از امور از طريق دعا به دست مي‏آيد، از آن رو است كه خداوند نظام عالم را براساس نظم و ترتيب علّي و معلولي آفريده است و اين سنت نه تنها در موجودات طبيعي است؛ بلكه در سراسر هستي - چه در ماديات و چه در امور غير مادي - جاري است و دعاي خالصانه و ارتباط با خدا يكي از علل ماورايي تحقق يك‏سري امور است و اين هرگز به معناي تلقين نيست؛ هر چند كه دعا كار كرد تلقين را هم دارد؛ ولي اصل اثر بخشي دعا حقيقتي وراي اين حرف‏ها است. خامساً: اين كه گفته‏ايد اين روح ماست كه بزرگ‏تر مي‏شود» به يك معنا درست است؛ يعني، در اثر دعا و ارتباط با خدا انسان كمال مي‏يابد و قابليت‏هاي افزون‏تري پيدا مي‏كند، نه اين كه اين مسأله صرفاً تلقين نفس باشد؛ ليكن قابليت قابل به تنهايي و بدون فاعليت الهي چه تأثيري مي‏تواند داشت؟