چگونگی پیدایش باطل

باطل و هم خانواده ‌هاى آن 36 بار در قرآن بكار رفته است. بیشتر استعمال هاى این واژه در قرآن به همراه واژه «حق» و در برابر آن است. هر انسان دردمند و بیدارى در هر زمان و جامعه ‏اى، در پى شناخت‏ حق و باطل است تا بتواند راه حق را برگزیند و به سعادت و رستگارى نایل آید. مهم آن است که آدمى کدام راه را برگزیند تا منطبق بر حق و متضمن سعادت و رستگارى باشد و با اهل حق در دنیا و آخرت همنشین گردد. در هر حال یکى از بهترین معیارهاى شناخت‏ حق از باطل قرآن‏ کریم است که در روایات و کلام امام علی علیه السلام بدان اشاره شده است.

قرآن کریم می فرماید: أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسالَتْ أَوْدِیَةٌ بِقَدَرِها، فَاحْتَمَلَ السَّیْلُ زَبَداً رابِیاً، وَ مِمَّا یُوقِدُونَ عَلَیْهِ فِی النَّارِ، ابْتِغاءَ حِلْیَةٍ أَوْ مَتاعٍ زَبَدٌ مِثْلُهُ، کَذلِکَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ، فَأَمَّا الزَّبَدُ، فَیَذْهَبُ جُفاءً وَ أَمَّا ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْکُثُ فِی الْأَرْضِ، کَذلِکَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ[1] «خداوند از آسمان آبی فرستاد و از هر دره و رودخانه ای به اندازه آنها سیلابی جاری شد. سپس سیل بر روی خود کفی را حمل کرد، و از آنچه (در کوره ها) برای بدست آوردن زینت آلات یا وسائل زندگی آتش روی آن روشن می کنند نیز کف هائی مانند آن به وجود می آید، امّا کف ها به بیرون پرتاب می شوند ولی آنچه به مردم سود می رساند (آب یا فلز خالص) در زمین می ماند. خداوند این چنین مثال می زند.» آیه کریمه مورد بحث، از آیات برجسته قرآنی است که درباره طبیعت حقّ و باطل بحث نموده، و شکل گیری و کیفیت ظهور و آثار خاص هر یک از آن دو را خاطر نشان می سازد و سنّت خدای سبحان را در خصوص حقّ و باطل بیان می کند، و این بیان را در ضمن مثلی می آورد. حق و باطل دو عنصر مقابل هم هستند که در ادیان و الهی از آنها به دو جبهه مخالف یاد شده است. هر کدام ویژگی خاص خود را دارند. در اینجا به مهم ترین خصوصیات باطل اشاره می شود.

آب زلال، کمتر کف به روی آن آشکار می شود چرا که کف ها به خاطر آلوده شدن آب به اجسام خارجی می باشد. و از اینجا روشن می شود که اگر حقّ به صفا و پاکی اصلی باقی بماند هرگز کف های باطل اطراف آن آشکار نمی گردد. امّا هنگامی که حقّ بر اثر برخورد به محیط های آلوده رنگ محیط به خود گرفت و حقیقت با خرافه و درستی با نادرستی و پاکی با ناپاکی آمیخته شد، کف های باطل در کنار آن آشکار می شوند.

آری آنچه از سوی خداوند نازل می شود همچون باران، خالص و حقّ است، لکن همین که با مادّیات در آمیخت، دچار ناخالصی و زمینه پیدایش کف و باطل می شود. لذا سرچشمه باطل آلودگی ها و ناخالصی ها است و این حقیقتی است که علی علیه السّلام به خوبی به آن اشاره داشته و می فرماید: «فلو انّ الباطل خلص من مزاج الحقّ لم یخف علی المرتادین و لو انّ الحقّ خلص من لبس الباطل انقطعت عنه السن المعاندین و لکن یؤخذ من هذا ضغعث و من هذا ضغث فیمزجان»[2]«اگر باطل با حقّ مخلوط نمی شد، بر طالبان حقّ پوشیده نمی ماند، و اگر حقّ از باطل جدا و خالص می گشت زبان دشمنان قطع می گردید، امّا قسمتی از حقّ و قسمتی از باطل را می گیرند و به هم می آمیزند.»

پی نوشت ها:

[1] رعد، 17
[2] نهج البلاغه، خطبه 50.

منبع : قاسمی، حمید محمد، تمثیلات قرآنی ویژگی ها اهداف و آثار تربیتی آن